نگاه قرآن به انسان نادان‏

قرآن مجيد انسان نادان را به «كمثل الحمار» وصف مى‌كند و از آدم‌هاى نفهم به «لهم قلوب لا يفقهون بها» ياد مى‌نمايد يا ايشان را «اولئك كالانعام» مى‌نامد، زيرا آنان افرادى هستند كه رابطه‌شان با عقل قطع شده است. از اين‌روست كه از پيغمبر، صلى اللّه عليه و آله، پيروى نمى‌كنند، اما از ابو جهل‌ها اطاعت مى‌كنند.

آرى، پيامبر به آن مرد حكيم فرمود: من چنين دستورى به مردم داده‌ام:
«كلو و اشربوا»؛ بخوريد و بياشاميد، منتهى «و لا تسرفوا». البته، اين آيه معانى گوناگونى دارد: يك معنى‌اش اين است كه تا گرسنه نشديد سر سفره حاضر نشويد؛ معناى ديگرى كه مى‌توان از آن استنباط كرد اين است كه ضرورتى ندارد سفره پرتحمل بيندازيد. وقتى با صرف چند هزار تومان مى‌شود اعضاى خانواده و مهمان‌ها را سير كرد، درست نيست خرج بيشترى كرد و بيش از اين ميزان اسراف است. در عوض، مى‌توان با اين صرفه‌جويى‌ها دست چند يتيم يا چند دختر بى جهاز را گرفت يا از آن در راه رواج دين استفاده كرد.
دكتر به پيغمبر گفت: شما تمام علم بهداشت بدن (حفظ الصحه) و دستگاه گوارش را به مسلمان‌ها ياد داده‌ايد. اگر آن‌ها همواره به اين دستور عمل كنند، بيمار نمى‌شوند.آن‌گاه، از پيامبر اجازه گرفت تا مدينه را ترك كند.

نتيجه‌

پس، قرآن با طبيعت زندگى موافق است. قرآن كتاب بهداشت نيست، اما به تناسب مسائل بهداشتى را نيز طرح كرده است. خدا خوردن بعضى گوشت‌ها را براى انسان‌ها حرام كرده و دستور داده گوشت حيوانى كه خفه شده يا از بلندى پرت شده يا مرده را نخورند و به گوشت خوك و سگ لب نزنند. [14] اين دستورات از آن روست كه خوردن اين گوشت‌ها با طبيعت و فطرت انسانى موافق نيست و براى انسان مضر است. حتى در خوردن گوشت حلال هم سفارش كرده كه حد تعادل را نگه دارند، مبادا خلق‌وخوى حيوانات را پيدا كنند.
همين سازگارى و توافق قرآن با طبيعت و عقل انسانى است كه بزرگانى چون على، عليه السلام، و فاطمه زهرا، عليها السلام، كه از همه ملائكه و جن و انس عاقل‌ترند، در برابر فرامين آن سكوت مى‌كنند و بى چون‌وچرا آن را مى‌پذيرند. به سبب همين سازگارى است كه سخن و كلام بسيارى از دانشمندان علمى با فرمايشات قرآن سازگار است؛ مثلا، در قرآن مى‌ببينيم كه خداوند به حضرت ايوب، عليه السلام، مى‌فرمايد:
«فاغتسل فى الماء البارد».
و امروزه دانشمندان به هزار تجربه و آزمايش به اين حقيقت رسيده‌اند كه آب سرد تب را فرو مى‌كاهد و آرامش اعصاب به همراه مى‌آورد.
اين مقدمه كوتاهى بود براى تبيين سازگارى قرآن با عقل و طبيعت كه در گفتارهاى بعدى به تفصيل بدان خواهيم پرداخت.