دارالعرفان/ محقق، مفسر، مترجم و پژوهشگر علوم و معارف قرآنی معرفت انسان به خویشتن را دروازه تمامی ارزشها عنوان کرد و گفت: و بر اساس علم کلام بی‌معرفتی نسبت به خود، غرق بودن در تاریکی‌هاست.
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل مؤسسه علمی فرهنگی دارالعرفان، استاد حسین انصاریان در حسینیه بنی الزهرا(س) تهران تأکید کرد: کسی که حداقل این سؤالات برایش روشن نشود که از کجا آمدم، به کجا آمدم، برای چه آمدم و به کجا خواهم رفت از همۀ عمرش هر اندازه که طولانی باشد بهره‌ای نخواهد برد و چیزی نصیبش نخواهد شد.
جهل به خویشتن از قبیل جهل های مرکب است
وی تصریح کرد: چنین شخصی در تاریکی متراکم جهل خواهد ماند و جهل به خود از قبیل جهل مرکب است، به این معنا که بر اثر بی‌معرفتی در تاریکی‌ها به سر می‌برد و نمی‌داند که در تاریکی‌هاست.
وی در ادامه تشریح کرد: این تاریکی به معنای تاریکی نادانی نسبت به خویشتن است و پروردگار می‌فرماید هر کاری هم که می‌کنند «وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعا» (کهف، 104) خیال می‌کنند که خیلی خوب زندگی می‌کنند، اخلاق خوبی دارند، روش خوبی دارند، منش خوبی دارند.
کارهای خوب انسان بدون پشتوانه علمی و عقلی در نزد خدا پذیرفته نیست
این استاد برجسته اخلاق حوزه علمیه بیان داشت: بر اساس آیه مذکور کلمۀ «حسب» به کار گرفته شده و «یحسبون» یعنی خیال و گمان بدون پشتوانه که این تصور و خیالشان نه پشتوانۀ عقلی دارد و نه پشتوانۀ علمی دارد و نه خیالشان استوار بر دلیل قابل قبولی است، یک خیال پوک و پوچی است و اینهایی که معرفت به خود ندارند پروردگار در همین آیه می‌فرماید: «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمالا» (کهف، 103) و تمامی عمر با همۀ زحماتی که می‌کشند جزو خسارت‌بارترین مردم هستند.
استاد انصاریان کلمه خسارت در قرآن را به معنای نابود کردن همۀ سرمایه‌های وجودی عنوان کرد و افزود: این افراد وقتی به عالم آخرت منتقل می شوند تنها چیزی که از عمر خود در دنیا برایشان باقی مانده یک هیکل پوست و گوشت و استخوان است که این هیکل «أَمَّا الْقاسِطُونَ فَكانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبا» (جن، 15) هیزم دوزخ است و با دست خالی و فقر مطلق وارد محشر شده و تمامی راه های نجات به رویش بسته است.
افرادی که به خودشناسی خویش نرسیده اند در روز قیامت غریب و بیگانه از خویش هستند
وی تأکید کرد: بر اساس آیات قرآن، این افراد در روز محشر حتی از طریق قوم و خویش‌هایشان، بچه‌هایشان، خانواده‌شان یک دانه یار برای نجات دادن ندارند و در آن روز غریب، تک و تنها، بیگانه از پروردگار و بیگانۀ از همۀ انسان‌ها هستند که همین غربت و تنهایی و بیگانه بودن خودش از عذاب‌های سخت قیامت است.
وی در ادامه به آیات سوره آل عمران اشاره کرد و گفت: «وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ» (آل‌عمران، 77) پروردگار با اینها تا ابد حرف نمی‌زند و چقدر سخت است که تا ابد انسان با همۀ وجودش پروردگار را صدا بزند، البته تا یک مدتی زبان اینها باز است می‌توانند حرف بزنند چنان‌که در سورۀ مبارکۀ فاطر است، اما در سورۀ مؤمنون پروردگار عالم می‌فرماید در یک برهه‌ای به همۀ آنان خطاب می‌رسد «وَ لا تُكَلِّمُون» (مؤمنون، 108) دیگر حرف نزنید، دیگر تا ابد زبانشان باز نمی‌شود.
این خطیب توانای حوزه علمیه تصریح کرد: باید اندیشید شخصی که در طول عمر خود در دنیا زبانش باز بوده و در قیامت هم تا مدتی قادر به حرف زدن بوده و حالا به او بگویند سخن گفتن بر تو حرام و ممنوع است، چقدر سخت و عذاب آور است.
افرادی که به معرفت شناسی نپرداختند در روز محشر از شنیدن صدای پروردگار محروم خواهند بود
استاد انصاریان اضافه کرد: این افراد در طول عمر خود در دنیا در چه جهل و ظلمتی بودند که وجود مقدس «ارحم الراحمین»، «اکرم الاکرمین»، «رحمت واسعه»، «وَسِعْتَ كُلَّ شَيْ ءٍ رَحْمَةً» (غافر، 7) جواب اینها را ندارد و این افراد که لیاقت شنیدن کلام الله را برای ابد از دست داده اند.
وی در ادامه سخنان به بالاترین نعمت های در بهشت اشاره کرد و افزود: یکی از بالاترین نعمت‌های بهشت این نعمت است که در سورۀ یس خدا به شخصه نه به واسطۀ فرشتگان بلکه خودش بشخصه «سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيم» (یس، 58) من به بهشتی‌ها سلام می‌کنم، سلام من هم سلام رحمت است، آدم در بهشت صدای خدا را بشنود یک دفعه تا ابد مست می‌شود، آن وقت جهنمی‌ها تا ابد هر چه فریاد می‌زنند «یا رب یا الله» آن لیاقت شنیدن را از دست دادند، «وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ» یک بار در قیامت نظر رحمت به اینها نمی‌اندازم، «وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ» (آل‌عمران، 77).
مسلمان شیعه باید پیوسته در اندیشه حل مشکلات مردم باشد
وی در بخشی از سخنان خود به شفاعت و سفارش به حق و در مسیر صحیح اشاره کرد و افزود: در دعای کمیل هم آمده است که «استشفع بک الی نفسک» مولای من، محبوب من، خودت بیا ضامن و شفیع من شو بنابراین سفارش مثبت لازم است، زندگی مردم به همدیگر پیوند دارد.
نویسنده کتاب ارزشمند «فرهنگ مهرورزی» تصریح کرد: بنا به بیانات پیامبر اکرم(ص) سفارشی که گرفتاری کسی را رفع کند واجب بوده وتا قیامت خدا گرفتاری های آن شخص واسطه را رفع می‌کند و این عملی بسیار عالی است.
استاد انصاریان اضافه کرد: حتی در روایات زیادی آمده است که انبیا و ائمۀ طاهرین(ع) گرفتاری های نه تنها مسلمین بلکه افراد بی‌دین یا یهودی یا مسیحی که به آنها مراجعه می کردند را پاسخ داده و حل کردند.
وی تأکید کرد: مسلمان شیعه باید به گونه ای رفتار کند که در خانواده و یا بیرون از افراد خانواده اگر کسی مشکلی داشت یقین داشته باشد که در نزد شما حتماً گرفتاریش رفع خواهد شد.
وجود شیعه باید چراغی برای راهنمایی و حل مشکلات مردم باشد
وی در ادامه با اشاره به فرمایشات امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه افزود: «مصابیح الهدی» شیعه وجودش هزار چراغ برای راهنمایی مردم و حل مشکل مردم است؛ شیعه به تعبیر امیرالمؤمنین(ع) وجودش یک دانه کلید نیست بلکه کلیدهاست، اصلاً وجودش هزار کلید است و به هر قفلی هم می‌خورد.
پژوهشگر علوم اسلامی ادامه داد: اگر در برابر فردِ ناجوانمردی با تلخی با او روبه‌رو شوی تو نیز همچون او ناجوانمرد و گنهکار هستی. در دادگاه‌ها، نیروی انتظامی و مراکزی که مجرمین را دستگیر می کنند موظفند با مجرم با محبت رفتار کرده و درددل مجرم را بشنوند که این روش انبیای خدا و ائمۀ طاهرین(ع) است.
استاد انصاریان بیان کرد: به مجرم محبت کن، مجرم چنان از گناه خود شرمنده می‌شود که می‌گوید آقا من می‌خواهم توبه کنم، چطوری توبه کنم؟ اما با تازیانه توبه نمی‌کنند، با فحش دادن و تلخی به هیچ عنوان توبه نمی‌کنند.
وی تصریح کرد: اگر به گنهکار محبت کنی، برمی‌گردد، اقرار زوری از گنهکار گرفتن والله حرام است و آن اقرار بی‌ارزش است. بر اساس آن اقرار زوری اگر جریمه‌اش کنی مدیون او و پروردگار هستی.
وی افزود: پیامبر اکرم(ص) نیز در طلب کمک زنی بدکاره از ایشان، برایشان در مسجد پول و لباس و مرکب تهیه کردند و اهمیت آن در این است که این زن با وجود بدنام بودنش اطمینان داشت که از نزد پیامبر(ص) دست خالی برنخواهد گشت و به کمک ایشان ایمان داشت.
خدا در روز قیامت با مؤمنِ گنهکار صحبت می کند
محقق و پژوهشگر علوم و معارف قرآنی بیان داشت: بر اساس روایتی از امام صادق(ع) که می‌فرماید خود خدا در محشر به گنهکارِ مؤمن می‌گوید بگونه ای که فرد کنار دستی صدای خدا را نمی‌شنود، فقط خود این گنهکار می‌شنود، این گنهکار آدم مؤمنی بوده، نمازخوان بوده، روزه‌گیر بوده است.
استاد انصاریان ادامه داد: خدا به آن بنده می گوید یادت است فلان روز فلان ساعت این گناه را کردی سرش را پایین می‌اندازد یعنی من بد کردم. اولین سؤال و اولین گناه می‌گوید که بندۀ من چرا خجالت می‌کشی؟ من از تو می‌پرسم گناه کردی؟ تو بگو گناه کردم، من در حرف زدنم با تو می‌خواهم تو را ببخشم، می‌خواهم چشم بپوشم از گناه می‌خواهم خیلی شاد بشوی.
وی در ادامه به مسأله معرفت شناسی خویشتن اشاره کرد و گفت: آن کسی که اصلاً خودش را نشناخت که از کجا آمدم، کجا آمدم، کجا می‌خواهم بروم، برای چه آمدم؛ «فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها» (انعام، 122) از ظلمات درنمی‌آید ولی قرآن درباره شخصی که خود را شناخته آیات بسیاری دارد که حتی، لحظۀ مرگ چگونه جانش را می‌گیرند «يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً » (فجر، 27 و 28) این ملک‌الموت مؤمن محتضر است.
وی در خصوص برزخ مؤمنین و افرادی که خودشناسی می کنند گفت: امام ششم(ع) در این زمینه در روایتی دارد که برزخ ایشان این قبر نیست، قبرِ کوتاه و کوچک و تنگ، برزخ عالمی است. پیامبر اکرم(ص) نیز می فرماید که خود این شخص از چهار طرف برزخش، تا چشم کار می‌کند نور خدا را می‌بیند. قیامتش را هم که «سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيم» (یس، 58) است.
دنیا تجارت خانه مؤمنین است
این استاد اخلاق ادامه داد: مسیر خودشناسی از طریق قرآن یا روایات یا از یک عالِم واجد شرایط محقق می شود که فرد برای یافتن حقیقت از این منابع بهره بگیرد تا به این درک برسد که چه کسی هستی، از سوی خدا آمدی، آمدی دنیا «الدنیا متجر اولیاء الله» در تجارت‌خانه‌ای آمدی که تجارت‌خانۀ عاشقان خداست.
استاد انصاریان با اشاره به اینکه دنیا تجارت خانه مؤمنین است گفت: انسان برای «وَ عَمِلُوا الصَّالِحات» به دنیا آمده و می‌خواهد برود «إِلَيْهِ راجِعُون» می‌خواهد برود همانجایی که از آنجا آمده است همانجایی که آغوش خدا برایت باز است.
وی در پایان بیان داشت: مسأله خودشناسی و معرفت شناسی خویشتن مقوله بسیار دامنه‌داری است، البته اگر انسان این علم را از قرآن و روایات کشف کند علم عجیبی است.
متن کامل، صوت و کلیپ های این سخنرانی را - اینجا - ببینید
