تهمت و كیفرهاى آن

از ديگر مصاديق سوءاستفاده از زبان ، كه خطرناك تر و شديدتر از غيبت و داراى آثار سوء بيشترى نسبت به آن است ، ارتكاب گناه تهمت و بهتان به ديگران است . خداوند متعال در قرآن مى فرمايند:
و مَن يكسب خطيئته اءَو اثما ثمَّ يَرمِ به بَريئا فقد احتَمَلَ بُهتَانا و اثما مُبينا⁽¹⁸⁵⁾.
((كسى كه خطا يا گناهى را مرتكب شود، سپس بى گناهى را متهم سازد، بار بهتان و گناه آشكارى را بر دوش گرفته است )).
تهمت و بهتان يكى از حربه هاى ديرين انسان ها است كه متاسفانه بسيار مورد استفاده قرار گرفته و مى گيرد. بنابراين ، رسول اكرم صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم در نتايج اين عمل فرموده اند:
مَن بَهَتَ مؤ منا اءو مؤ منة اءو قال فيه ما ليس فيه اقامة اللّه على تَلِّ مِن نار، حتى يخرج ممّا قاله فيه ⁽¹⁸⁶⁾.
((اگر كسى ، انسان مومنى را به عملى كه انجام نداده و يا به اخلاق و رفتار زشتى كه در او نيست متهم كند، خداوند در قيامت او را بر بلندايى از آتش ‍ قرار مى دهد، تا آنچه را كه گفته اثبات كند)).
يقينا كارى كه انجام نشده ، قابل اثبات نيست و جايگاه او براى هميشه خلود در آتش است . بنابراين يكى از مصاديق خلود در آتش كسانى اند كه هميشه از حربه تهمت و افترا استفاده مى كنند و برادران مسلمان خود را به فعل و گناهى كه انجام نداده اند متهم مى سازند.
موارد سوءاستفاده از زبان
به هر حال سوءاستفاده از زبان ، در قالب دروغ ، غيبت و يا تهمت نهى شده است ؛ و اين از جمله حقوقى است كه امام سجاد عليه السلام انسان ها را براى اداى حق زبان ، به رعايت آن توصيه كرده اند.
زبان ، اين عضو بسيار كوچك ، كه دامنه فعاليتش از همه اعضاى ديگر حتى از نيروى عقل بشر هم وسيعتر است ، مى تواند حتى محدوده قوه وهم و خيال را نيز در برگرفته ، در قالب كلام و سخن درآورد.
امام سجاد عليه السلام در تعبير زيبايى در دعاى مكارم الاخلاق مى فرمايند:
و ما اءجرى على لسانى من لَفظَةِ فُحش اءو هُجر اءو شَتم عِرض اءو شهادة باطل اءو اغتيابِ مؤ من غائب اءو سَبِّ حاضر و ما اءشبهَ ذلك نطقا بالحمد لك ⁽¹⁸⁷⁾.
((آنچه بر زبانم جارى مى شود از لفظ دشنام يا هرزه يا بدگويى يا گواهى دروغ يا غيبت مومن غايب يا دشنام مومن حاضر و هرچه مانند آنهاست بر گفتار در سپاس و حمد خودت مبدل ساز)).
فحش و بدگويى به مومن ؛ سخنى كه آبروى مومنى را ببرد؛ شهادت باطل ؛ غيبت مومن ؛ فحاشى و بدگويى از مومن همه از مصاديق و موارد سوءاستفاده از زبان است .
1 - نمامى
در آيات متعددى به اين رذيله اخلاقى زبان اشاره شده است : هَمّاز مَشّاء بِنَميم ⁽¹⁸⁸⁾، كسى كه بسيار عيبجوست و به سخن چينى آمد و شد مى كند. و ويل لكلِّ هُمَزة لُمَزة ⁽¹⁸⁹⁾؛ واى بر هر عيب جوى مسخره كننده اى . در تفسير ذيل اين آيات كريمه به سخن چينى و جدايى بين انسانها اشاره شده است . در روايتى از رسول اكرم صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم وارد شده است :
اءبغضُكم الى اللّه المَشّائونَ بالنَّميمة ⁽¹⁹⁰⁾.
((مغضوبترين افراد نزد خدا كسانى اند كه مبناى زندگى شان را بر نمامى و اختلاف ميان انسان ها قرار داده اند)).
از پيامبر اكرم صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم روايت شده كه خطاب به اصحاب فرمودند:
اءلا اءُخبركم بشرارِكم ؟ قالوا: بلى يا رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم ، قال : المشّاؤُن بالنَّميمة ، المُفَرِّقون بين الاحِبَّة ⁽¹⁹¹⁾.
((آيا از بدترين افراد به شما خبر دهم ؟ گفتند: آرى يا رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم ! حضرت فرمودند: بدترين افراد كسانى اند كه نمامى و سخن چينى مى كنند و بين دوستان جدايى و تفرقه ايجاد مى كنند)).