یاد مرگ ، برترین عامل بازدارنده

در پايان اين حق ، آخرين قسمت از سخن امام سجاد عليه السلام را بررسى مى كنيم كه فرمودند:
و كثرةِ ذكرَ الموتِ و التَّهَدُّد لنفسك باللّه و التَّخويفِ لها به و باللّه العصمةُ و التَّاييد.
از آن رو كه عمر انسان محدود است ، نبايد در دنيا غافل باشد و بايد بداند كه آنچه در اين دنيا عمل مى كند؛ حاصلش را در جهان آخرت خواهد ديد و اين يك قانون قطعى الهى است كه حاصل سركشى و فرمان شكنى ، عذاب پروردگار است ؛ همان طور كه حاصل فرمانبرى و اطاعت بهشت قرب و رضوان الهى است . در يكى از فرازهاى دعاى كميل ، اميرالمومنين عليه السلام مى فرمايند:
و اءَنت تَعلم ضعفى عن قليل من بَلاءَ الدُّنيا و عقوباتِها و ما يجرى فيها من المكارهِ على اءَهلها، على اءَنَّ ذلك بلاء و مكروه قليل مَكثُهُ، يَسير بقائُه ، قصير مدَّتُه فكيف احتمالى لبلاء الاخرة ، و جليل وقوع المكاره فيها، و هو بلاء تطول مدَّتُهُ و يَدوُم مَقامُه و لا يُخَفَّفُ عن اءَهله ، لانَّهُ لا يكون الا عن غضبك و انتقامك و سخطك و هذا ما لا تقوم له السموات و الارض ⁽⁵⁴⁹⁾.
((خدايا! تو مى دانى كه من ضعيف و ناتوان ، قدرت تحمل عذاب و عقوبات دنيا را با اين كه گذرا و كوتاه مدت است ، ندارم . خدايا! بنده ضعيف و ناتوانى كه قدرت تحمل آتش دنيا را ندارد، چگونه مى تواند آتشى را كه از خشم و غضب تو برافروخته است و مدتش بى نهايت است و آسمان و زمين تاب وتوان تحمل آن را ندارند، تحمل كند؟)).
عجيب اين است كه قرآن نسبت به دوزخيان و اهل آتش ، تعبير لطيفى بيان مى فرمايد كه گوياى ارتباط و پيوند گناه و آتش است . نسبت دوزخيان و آتش را نسبت پدر و مادر به فرزند و ريشه به ميوه مى داند؛ و اين تشبيه در خطبه مولا اميرالمومنين عليه السلام هم آمده است كه مى فرمايند:
فكونوا من اءَبناء الاخرة و لا تكونوا من اءَبناء الدنيا فانَّ كلَّ وَلَد سَيُلحَقُ باءَبيهِ يوم القيامةِ⁽⁵⁵⁰⁾.
((اى مردم ! فرزند آخرت باشيد نه فرزند دنيا؛ زيرا هر فرزندى در قيامت به پدر خود ملحق مى شود)).
يعنى اگر شما برده دنيا شديد؛ در دل دنيا خفتيد و دنيا را براى آرامش ‍ خواستيد، در قيامت هم با دنيا و حاصل آن محشور مى شويد و اگر دامن آخرت را برگزيديد، در قيامت هم با آخرت محشور مى شويد؛ و خلاصه ، بهشت و جهنم محصول اعمال خود انسان است . رسول اكرم صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم درباره بهشت مى فرمايند:
الجنّة ماؤ ها عذب و تربتها طيبة فيها قيعان بيض غرسها سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الا اللّه و اللّه اكبر⁽⁵⁵¹⁾.
((بهشت سرزمينى است كه آبش گوارا و خاكش خوشبو است و درختان آن حاصل اذكار سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الا اللّه و اللّه اكبر است )).
ويژگى هاى آتش و جهنم
درباره جهنم هم قرآن به صراحت مى فرمايد.
فاتَّقوا النَّار الَّتى وَقُودُها النَّاس و الحجارة ⁽⁵⁵²⁾.
((آتشى كه هيزم آن ، خود انسان ها و سنگ ها هستند)).

اين تناسب اعمال ، شخصيّت او را در قيامت طعمه آتش قرار مى دهد و اين همان مؤ انست و دلبستگى مادر و فرزندى ، بلكه قوى تر از آن ، ميان آتش و گناهكار برقرار است . در سخنى از رسول اكرم صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم ذكر شده است ، كه فرمودند:
فَوَالّذى نفسى بيده لهى اءَعرف باءَصحابها من الوالدةِ بولدها⁽⁵⁵³⁾.
((قسم به جان خودم كه آشنايى و آگاهى لهيب آتش به اصحاب جهنم از آشنايى مادر به فرزند بيشتر است )).
در قرآن مجيد مى خوانيم :
اذا راءَتهم من مكان بعيد سَمِعوا لها تغيظا و زفيرا⁽⁵⁵⁴⁾.
((وقتى آتش جهنم طعمه خود را از مكان دورى مى بيند، با فرياد و ناله خشم آلود و گوش خراش به سمت آن حركت مى كند و او را در دام مى اندازد)).
و اين آتشى است كه در آن روايت آمده كه اهل زنا و گناه و كسانى كه فريب قوه شهوت و طغيان غريزه جنسى را خوردند در برمى گيرد آتشى دايمى است :
خالدين فيها ما دامت السموات و الارض ⁽⁵⁵⁵⁾.
((تا آسمان و زمين برقرار است ، در آتش باقى مى مانند)).
در قرآن كريم آمده است :
نار اللّه الموقدة # التى تطَّلِع على الافئدة ⁽⁵⁵⁶⁾.
((آن آتش را (خشم ) خدا افروخته ، شراره آن بر دلها شعله ور است )).
آتش دنيا اگر جسم را مى سوزاند، آتش آخرت دل و قلب را مى سوزاند.
حضرت پيامبر صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم يادى از آتش كردند و چنين فرمودند:
اءَتَرَونَها حَمراء مثل ناركم هذه التى توقدون انَّها لاءَشدُّ سوادا من القار⁽⁵⁵⁷⁾.
((آيا شما گمان مى كنيد آتش جهنم در آخرت مثل آتش اين دنيا سرخ ‌رنگ است ؟ سياهى آن از سياهى قير شديدتر است )).
در دعايى از ادعيه صحيفه سجاديه از امام سجاديه عليه السلام نقل شده است :
اللّهم انى اعوذبك ... من نار نورها ظلمة و هيِّنُهآ اءليم ⁽⁵⁵⁸⁾.
((خدايا! به تو پناه مى برم از آتشى كه نورش ظلمت و تاريكى است و نرمى آن دردناك و آزاردهنده است )).
سخنى از سخط و غضب و آتش الهى نسبت به طغيان و فرمان شكنى است ؛ اما ابواب توبه و رحمت الهى نيز بر روى بندگانش گشوده است و خدا وعده داده است كه :
ان اللّه يغفر الذنوب جميعا⁽⁵⁵⁹⁾.
((همانا خداوند همه گناهان را مى آمرزد)).
بنابراين ، خدا همه گناهان را مى آمرزد مگر شرك ؛ چرا كه مى فرمايد:
ان اللّه لا يغفر اءن يشرك به ⁽⁵⁶⁰⁾.
((خداوند، گناه شرك به او را نمى آمرزد)).
گناهكاران و خطاكاران بايد بدانند كه ياس از رحمت و مغفرت خدا، يكى از بزرگترين گناهان است . با توجه به اين كه توبه ، انابه ، پشيمانى و ندامت آنها مقبول درگاه الهى قرار مى گيرد، از گناهان گذشته ، خطاها، فرمان شكنى ها و نافرمانى ها به درگاه پروردگار توبه نكنند؛ كه خدا همه گناهان را مى آمرزد. رسول اكرم صَلَّى اللّه عَلَيهِ و آلِهِ و سَلَّم فرمودند:
التائب من الذنب كمن لا ذنب له ⁽⁵⁶¹⁾.
((آن كه از گناه توبه كند، مثل كسى است كه گناهى ندارد)).
و اگر كسى جدا و از صميم دل خدا را بخواند و از او بخواهد كه از گناه و خطايش بگذرد، خدا او را طبق وعده خود مى آمرزد؛ منتها بايد به اين نكته توجه داشته باشيم كه توبه و استغفار، امرى قلبى و جدى است ، نه صرف گفتن به زبان و اقرار ظاهرى ، كه امام هشتم عليه السلام فرمودند:
من استغفر بلسانه و لم يندم بقلبه فقد استهزء بنفسه ⁽⁵⁶²⁾.
((اگر كسى با زبان استغفار كند و از صميم دل پشيمان نباشد در حقيقت خود را به سخره گرفته است )).
ما براى اين كه توجه كنيم كه پشيمانى و ندامتمان نسبت به گناهان و خطاها و كوتاهى ها در پيشگاه ذات ذوالجلال الهى جدى است ، بايد قدر لحظه ها را بدانيم و از همه اشتباهات ، خالصانه و صميمانه به پيشگاه الى توبه كنيم كه ان شاءاللّه مقبول درگاه الهى واقع مى شود.