پرسشها و پاسخها، ص: 107

حاصل می گردد».

پرسيدم: در اين زمينه ها قضای خداوند كدام است؟

فرمود:

«آری هيچ كار خوب و بدی نيست مگر اين كه خداوند در آن قضا دارد».

گفتم: معنای قضا چيست؟ فرمود:

«ثواب و مزد در برابر كار نيك و عقاب و زجر در برابر كار بد مزدی كه واقعاً نيكوكار مستحق آن است و عقابی كه حقّ مردم بدكار است» «1».

قضای خدا در عمل يعنی بهشت برای عبد، جهنّم برای نافرمان، به اين معنا نيست كه اين كار نيك بايد حتماً از من صادر می شد و قضای من در اين قرار داشت.

بنابراين اسلام با معتقدين به جبر محض و تفويض محض مخالف است و هر دو مسلك را جوشيده از افكار شيطان دانسته و مبدأ تولّدش را نارسايی فكر بشر و عدم تعمّق او در برنامه های هستی می داند.

اسلام عقيده به اراده و اختيار دارد اراده و اختياری كه مقتضای جلب هدايت و منشأ ثواب و عقاب و امر و نهی است و می گويد هر انسانی در ابتدای تكليف بر سر دو راهی سعادت و شقاوت است.

آنان كه بر سر دو راهی سعادت و شقاوت و اسلام و كفر از اراده و اختيار خود حُسن استفاده كنند سلامت خود را تأمين كرده و به

______________________________
(1) عيون اخبار الرّضا: 1/ 114. بحار الانوار: 5/ 11، باب 1، حديث 18.