پرسشها و پاسخها، ص: 464

به بيان ديگر: تكامل برزخی برای مؤمنان به مفهوم نزديك تر شدن به خدا و رها شدن از حجاب ها، موانع و رنگ ها، عبور از حجب نوری و در نهايت بيرون آمدن از كسوت خود و وجه حق شدن در حدّ و اندازه نظام برزخی است.

امّا برای معاندان و انسان هايی كه از صراط مستقيم منحرف بوده و در طريق انكار و يا عناد قرار داشته اند به مفهوم نزديك تر شدن به سوی عمق آتش، عذاب و طرد و لعن خداوند در حدّ نظام برزخی است.

گفتنی است حركت و نزديك شدن به آخر راه انتخاب شده، برای مومنان و منحرفان در عالم برزخ توأم با منعم بودن يا معذّب بودن است؛ يعنی بهشت برزخی و نعمت های بهشتی در برزخ، در عين اين كه نتيجه برزخی راه و ايمان و صلاح در زندگی دنيوی است و انسان با آنها متنعّم است نحوه خاصّی دارد كه پيش برنده است، حركت دهنده و نزديك كننده به حضرت حق و اشتياق آور برای قرب بيشتر و لقای بهتر حق است.

جهنّم برزخی و عذاب های آن در برزخ نيز در عين اين كه نتيجه برزخی راه ضلالت در زندگی دنيايی بوده و انسان با آن ها معذّب است نحوه خاصّی دارد كه به سوی عمق عذاب و اصل و ريشه آن سوق می دهد، در نتيجه عذاب هم شديدتر شده و سير به سوی سخط و غضب حق ادامه پيدا می كند.

ابو بصير می گويد: از امام صادق عليه السلام از ارواح مؤمنان سؤال نمودم امام عليه السلام فرمودند: