فراز 4 از دعای 5 ( ناتوانی دیده‌ها از مشاهدۀ پروردگار )

[ياد كنيد] زمانى كه فرشتگان گفتند: اى مريم! يقيناً خدا تو را به كلمه‌اى از سوى خود كه نامش مسيح عيسى بن مريم است مژده مى‌دهد كه در دنيا و آخرت داراى مقبوليّت و آبرومندى و از مقربّان است.

قضا و سرنوشتى حتمى [براى نيكان‌] است.* مقربان آن را مشاهده مى‌كنند.

[آن‌] چشمه‌اى كه همواره مقربان از آن مى‌نوشند.

و پيشى گيرندگان [به اعمال نيك‌] كه پيشى گيرندگان [به رحمت و آمرزش‌] اند،* اينان مقربان‌اند.

پس اگر [جان به گلو رسيده‌] از مقربان باشد.* راحت و آسايش و بهشت پرنعمت [خواهد بود.]

تفسير آيه «فمنهم ظالم لنفسه .. در كلام ائمه معصومين (عليهم السلام)‌

سپس اين كتاب را به كسانى از بندگانمان كه برگزيديم به ميراث داديم؛ پس برخى از آنان [در ترك عمل به كتاب‌] ستمكار بر خويش‌اند، و برخى از آنان ميانه‌رو، و برخى از آنان به اذن خدا در كارهاى خير [بر ديگران‌] پيشى مى‌گيرند، اين است آن فضل بزرگ.

الظّالِمُ يَحُومُ حَوْمَ نَفْسِهِ، وَالْمُقْتَصِدُ يَحُومُ حَوْمَ قَلْبِهِ، وَالسّابِقُ يَحُومُ حَوْمَ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ.«7»

ستمگر كسى است كه دور نفس مى‌گردد و مقتصد كسى است كه به تزكيه و تطهير قلب اشتغال دارد و سابق كسى است كه در طريق اخلاص و توجّه تام به حضرت حق است.

السَّابِقُ بِالْخَيْراتِ: الْإمامُ، وَالْمُقْتَصِدُ: الْعارِفُ لِلإمامِ، وَالظّالِمُ لِنَفْسِهِ: الَّذى لا يَعْرِفُ الْإمامَ.«8»

منظور از سابق به خيرات امام معصوم، و مقتصد، عارف به امام معصوم، و ظالم كسى است كه در حقّ امام معرفت ندارد.

أمَّا الظّالِمُ لِنَفْسِهِ مِنّا فَمَنْ عَمِلَ صالِحاً وَآخَرَ سَيِّئاً. وَأمَّا الْمُقْتَصِدُ فَهُوَ الْمُتَعَبِّدُ الْمُجْتَهِدُ. وَأمَّا السّابِقُ بِالْخَيْراتِ فَعَلِىٌّ وَالْحَسَنُ وَالحُسَيْنُ: وَمَنْ قُتِلَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ شَهيداً.«9»

ظالم به نفس از ما كسى است كه داراى عمل صالح و نيز معصيت است، و مقتصد عبادت كننده كوشا، و سابق به خيرات على (عليه السلام) و حضرت حسن و حسين و شهيد از آل محمّد: است.

مَكْتُوبٌ فِى الْإنْجيلِ ... طُوبى‌ لِلْمُصْلِحينَ بَيْنَ النّاسِ، اولئِك هُمُ الْمُقَرَّبُونَ يَوْمَ الْقِيامَةِ.«10»

در انجيل عيسى (عليه السلام) است: خوشا به حال اصلاح كنندگان بين مردم؛ اينان روز قيامت داراى مقام قربند.

عَلَيْكُمْ بِصِدْقِ الإخْلاصِ وَحُسْنِ الْيَقينِ، فَإنَّهُما أفْضَلُ عِبادَةِ الْمُقَرَّبينَ.«11»

بر شما باد به درستى در اخلاص و نيكى يقين، كه اين هر دو از برترين عبادات بندگان مقرّب است.

أقْرَبُ النّاسِ مِنَ اللّهِ سُبْحانَهُ أحْسَنُهُمْ إيماناً.«12»

مقرّب‌ترين مردم به حضرت حق، بهترين آنان از حيث ايمان است.

أقْرَبُ الْعِبادِ إلَى اللّهِ تَعالى‌ أقْوَلُهُمْ لِلْحَقِّ وَإنْ كانَ عَلَيْهِ، وَأعْمَلُهُمْ بِالْحَقِّ وَإنْ كانَ فيهِ كُرْهُهُ.«13»

نزديكترين بنده به خدا كسى است كه حقگوتر باشد گر چه گفتارش به ضرر خودش تمام شود، و عامل‌ترين افراد به برنامه‌هاى حق باشد گر چه از آن عمل كراهت داشته و ميلى به آن برايش نباشد.

فيما أوْحَى اللّهُ عَزَّوَجَلَّ إلى‌ داوُدَ (عليه السلام): يا داوُدُ كَما أنَّ أقْرَبَ النّاسِ مِنَ اللّهِ الْمُتَواضِعُونَ، كَذلِك أبْعَدُ النّاسِ مِنَ اللّهِ الْمُتَكَبِّرُونَ.«14»

در وحى حضرت حق به داود آمده: اى داود! چنانكه نزديكترين بندگان به من متواضعان و فروتنانند، دورترين آنان متكبّران مى‌باشند.

ما يَتَقَرَّبُ إلَىَّ عَبْدى بِمِثْلِ أداءِ مَا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ، وَلا يَزالُ عَبْدى يَبْتَهِلُ إلَىَّ حَتّى‌ احِبَّهُ، وَمَنْ أحْبَبْتُهُ كُنْتُ لَهُ سَمْعاً وَبَصَراً وَيَداً وَمَوْئِلًا، إنْ دعانى أجَبْتُهُ، وَإنْ سَأَلَنى أعْطَيْتُهُ.«15»

بنده‌ام به چيزى مانند اداى واجبات به من تقرّب نمى‌جويد؛ او با زارى و گريه دائمش محبوب من است، هر كس محبوبم باشد گوش و چشم و دست و پناهگاهش هستم، چون دعا كند اجابت نمايم و چون بخواهد عطا كنم.

تَقَرُّبُ الْعَبْدِ إلَى اللّهِ تَعالى‌ بِإخْلاصِ نِيَّتِهِ.«16»

راه مقرّب شدن عبد به حضرت رب، اخلاص نيّت است.

كانَ فيما ناجَى اللّهُ بِهِ مُوسى‌ (عليه السلام) عَلَى الطُّورِ أنْ يا مُوسى‌، أبلِغْ قَوْمَك أنَّهُ ما يَتَقَرَّبُ إلَىَّ الْمُتَقَرِّبُونَ بِمِثْلِ الْبُكاءِ مِنْ خَشْيَتى، وَما تَعَبَّدَ لِىَ الْمُتَعَبِّدُونَ بِمِثْلِ الْوَرَعِ عَنْ مَحارِمى، وَ ما تَزَيَّنَ لِىَ الْمُتَزَيِّنُونَ بِمِثْلِ الزُّهْدِ فِى الدُّنْيا عَمَّا بِهِمُ الْغِنا عَنْهُ.

فَقالَ موسى‌ (عليه السلام): يا أكْرَمَ الأكْرَمين، فَماذا أثَبْتَهُمْ عَلى‌ ذلِك؟ فَقالَ يا مُوسى‌، أمَّا الْمُتَقَرِّبُونَ إلَىَّ بِالْبُكاءِ مِنْ خَشْيَتى فَهُمْ فِى الرَّفيقِ الأعْلى‌ لا يَشْرَكُهُمْ فيهِ أحَدٌ.«17»

در مناجات خداوند با موسى در كوه طور اينچنين خطاب شد: به قومت بگو، متقرّبان به برنامه‌اى مانند گريه از خشيت من به حضرتم تقرّب نجويند، و عبادت كنندگان به چيزى مانند خوددارى از محرمات به عبادت من برنخاستند، و آرايش كنندگان به چيزى مانند بى رغبتى در دنيا به آنچه كه از آن بى‌نياز هستند براى من آرايش نكردند.

موسى (عليه السلام) عرضه داشت: اى اكرم الاكرمين، چه اجرى براى ايشان قرار داده‌اى؟ جواب آمد: اى موسى، امّا آنان كه به گريه از خشيت من به من تقرّب جستند، در رفيق اعلايند و در چنين مزدى احدى با آنان شركت ندارد.