HÖKUMƏT QAN TÖKMƏKLƏ DAVAM EDƏ BİLMƏZ!
İslam, müasir şərq və qərb hökumətlərinin əksinə olaraq hökumətin daimi olmasını qan tökməkdə görmür və inanır ki, qan tökmək hökumətin əsaslarını lərzəyə salır, nəticədə hökumət başqalarının əlinə keçir. Bu nəzər İslam dininin, insanın “şərəfli olması” barəsində e`tiqadından söhbət açır. İslam, hər bir insan üçün elə bir hörmət qoyur ki, bir nəfərin öldürülməsi bütün insanların öldürülməsi, bir nəfərin dirildilməsini isə bütün insanların dirilməsi ilə bərabər hesab edir. Qur`ani-Kərim bu barədə buyurur:
مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعاً وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعاً
“Hər kəs, qisasdan və fəsad etməyinə görə öldürülməsi istisna olmaqla, birisini öldürsə, elə bil ki, bütün insanları öldürüb. Hər kəs bir nəfəri diriltsə, elə bil ki, bütün insanlara həyat bağışlamışdır.”[1]
Qur`ani-Kərimin bu bəyanında sirr vardır. O da budur ki, əgər birisi heç bir səbəb olmadan başqasını öldürüb onun həyatına qəsd etsə, əslində bu şəxs insanın yaradılışı və insaniyyət ilə müxalifət etmişdir, insanların heç birini görməyə gözü yoxdur, yer üzündə insan növü olmasını istəmir. Çünki, məsələn, Zeydin və ya Əmrin öldürülməsi onun üçün fərq etmirsə, səbəbsiz olaraq Zeydin qanını tökən şəxs, Əmrin qanını tökməkdən həya etməz. İmkanı olsa bütün insanların qanını tökər. Quran-Kərimin həmin bəyanı başqa şəkildə, natiqi-Qur`an Həzrəti Əliyyibni Əbi Talibin (əleyhissalam) kəlamında təcəlli etmişdir:
إِيَّاكَ وَ الدِّمَاءَ وَ سَفْكَهَا بِغَيْرِ حِلِّهَا فَإِنَّهُ لَيْسَ شَيْ ءٌ أَدْعَى لِنِقْمَةٍ وَ لَا أَعْظَمَ لِتَبِعَةٍ وَ لَا أَحْرَى بِزَوَالِ نِعْمَةٍ وَ انْقِطَاعِ مُدَّةٍ مِنْ سَفْكِ الدِّمَاءِ بِغَيْرِ حَقِّهَا وَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مُبْتَدِئٌ بِالْحُكْمِ بَيْنَ الْعِبَادِ فِيمَا تَسَافَكُوا مِنَ الدِّمَاءِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَلَا تُقَوِّيَنَّ سُلْطَانَكَ بِسَفْكِ دَمٍ حَرَامٍ فَإِنَّ ذَلِكَ مِمَّا يُضْعِفُهُ وَ يُوهِنُهُ بَلْ يُزِيلُهُ وَ يَنْقُلُهُ وَ لَا عُذْرَ لَكَ عِنْدَ اللَّهِ وَ لَا عِنْدِي فِي قَتْلِ الْعَمْدِ لِأَنَّ فِيهِ قَوَدَ الْبَدَنِ وَ إِنِ ابْتُلِيتَ بِخَطَإٍ وَ أَفْرَطَ عَلَيْكَ سَوْطُكَ أَوْ سَيْفُكَ أَوْ يَدُكَ بِالْعُقُوبَةِ فَإِنَّ فِي الْوَكْزَةِ فَمَا فَوْقَهَا مَقْتَلَةً فَلَا تَطْمَحَنَّ بِكَ نَخْوَةُ سُلْطَانِكَ عَنْ أَنْ تُؤَدِّيَ إِلَى أَوْلِيَاءِ الْمَقْتُولِ حَقَّهُمْ
Nahaq qan tökməkdən uzaq ol! Çünki, nahaq qan tökmək kimi Allahın qəzəbini artıran, (Allahın) ne`mətini əldən çıxardan və ömrü qısaldan bir şey yoxdur. Allah-taalanın qiyamət günündə yoxladığı birinci iş, qətl işidir. Elə isə hökumətinin bərqərar olmasını nahaq qan tökməklə möhkəmlətmə! Çünki nahaq yerə qan tökmək hökuməti zəiflədən işlərdəndir. Hətta, onu aradan aparar və başqasına nəql etdirər. Sənin qəsdən adam öldürmək barəsində Allah dərgahında və mənim yanımda üzrün yoxdur. Çünki, onun cəzası ölümdür. Amma əgər xəta etmiş olsan, qırmancın, ya qılıncın, ya əlin, iradən və niyyətinin əksinə olaraq cəza verəndə həddini aşsa, yumruq vurmaq və ondan üstün öldürmək var. Bu vaxt qürur sənə qalib gəlməsin. Öldürülənin qan bahasını, vərəsəsinə çatdırmaqdan imtina etmə!
Həzrətin bu bəyanından iki əsas mətləb aydın olur:
1-Həzrəti Əli (əleyhissalam)-ın nəzərində nahaq qan tökməyin ən böyük tə`siri, qüdrətin və dövlətin aradan getməsidir. Pəhləvi (İran şahı)-nın tarixi, Həzrətin bu sözlərinin aydın nümunəsidir. Bütün İran xalqı müşahidə etdilər ki, pəhləvi sülaləsi nahaq qan tökmək və qan içməyinə görə tarixin zibilliyinə gömüldü, nifrətdən və xəcalətdən başqa bir şey yadigar qoymadı.
2-Dünyanın yalançı “bəşər hüququ” iddiaçıları insanların sülh və əmin-amanlığını tə`min edən və onun səbəbinə cəmiyyətdə sakitlik yaradan “qisas” məsələsini inkar edib deyirlər, Qur`anın bəyanında deyilən “Qisas hökmü sizin həyatınızı qorumaq üçündür”[2] cümləsi bəşər hüquqları ilə düz gəlmir. Bu əsasa görə dünyaya başa salmaq istəyirlər ki, İran ölkəsində bəşər hüquqlarına riayət olunmur. Amma həqiqətdə, görəsən onlar hansı hüquqdan və hansı bəşərdən söz açırlar? Məgər əlinə silah alıb günün-günorta çağında və ya gecə qaranlığında günahsız əhaliyə hücum edən, onlarla uşaq, qadın, kişini gülləbaran edən adama “bəşər” adı vermək rəvadırmı? Görəsən küçələrdə və xiyabanlarda partlayıcı maddə qoyub adətən cəmiyyətin fəqirlərinin istifadə etdiyi sərnişin avtobuslarını partladan, zəiflərin bir dəstəsini yandırıb kül edən, kiçik yaşlı uşaqları qanına qəltan edənə “insan hüququ” adı vermək olarmı? Əgər günahsız əhalini bu cür cinayətkarcasına qanına qəltan edənlərə “bəşər” adı vermək mümkün olsaydı, bəs o günahsızlar ki, bunların atəşində yanırlar, onların bəşər hüququ və insaniyyətləri necə olsun?! Əgər onlarla günahsız insanın qisasını almaq və cəmiyyəti iyrənc və mənfur şəxslərdən təmizləmək vəhşilik və qeyri-insani əməl hesab olunursa, bəs yüzlərlə kişi, qadın və kiçik yaşlı uşaqları öldürmək necə?! Hətta onlar bilmirlər ki, qatilləri kimdir. Bu rəhmsiz qətl işlərindən hədəf nədir? Hansı bəhanə ilə bunlara bəraət qazandırmaq olar? Belə rəhmsiz mövcudun bu cür qansız əməli, heyvanlıqdan və vəhşilikdən başqa bir şeydirmi? Onun qurbanlarının insani qiyməti yoxdurmu? Rəhimsiz qatil qüdrətli dövlətlərə arxalanaraq bəşər hüququndan istifadə edə bilərmi? Bu cür gülünc və əsassız hüquqa riayət olunmasına görə İslam hökuməti günahızların qatillərinə ehtiram etməli və onlara xidmət etməlidir?! Onları rahat yerlərdə yatızdırıb yemək-içmək verməlidir?! Törətdikləri cinayətlərə görə onlara mükafat verməlidir? “Bəşər hüququ” olduğuna görə onlara ehtiram olunmalı, öldürdükləri günahsızların əvəzinə onların cinayətlərinə göz yumulmalı və onların cinayətlərini yaddan çıxartmalıdır? Bu cür mə`nasız sözlərə məzlum şəhid ayətullah doktor seyyid Məhəmməd Behişti, İranda “qisas” layihəsini müdafiə etmək üçün dövlət aparatında konfrans təşkil etdi və bu barədə yaranan şübhəli suallara cavab verdi. Həzrəti Əli (əleyhissalam) Qur`andan ilham alaraq qisas hökmünün cəmiyyətdə icra olunmasını vacib bilir və ən yaxın adamları (hətta Malik Əştər) olsa da bağışlanmamasına tə`kid edir.
TƏKƏBBÜRÜN VƏ ÖZBAŞINALIĞIN DƏRMANI
Əxlaqi məsələlərin ən əhəmiyyətlisindən biri (ictimai mövzuda, hakimlərdə və məs`ul şəxslərdə tapılan) özbaşınalıq və təkəbbürçülükdür. Keçmiş bəhslərdə bu məsələnin çirkinliyindən və pisliyindən söhbət açmışdıq. Bu hissədə həmin halətin əlacını fəlsəfə nəzərindən təhlil edəcəyik. Mühüm fəlsəfi məsələlərdən biri də “mümkünül-vücud” və “vacibəl-vücud” bəhsidir. “Mümkünül-vücud” yə`ni, insan və bütün yaranmışlar nəzərdə tutulur ki, onların olması və olmaması bərabərdir. “Vacibəl-vücud” dedikdə zatən heç bir şeyə ehtiyacı olmayan Allah-taala nəzərdə tutulur. Görəsən “vacibəl-vücud”la “mümkünül vücudun” arasında hansı əlaqə var? İki cür cavab vermək olar. Sadə dünyagörüşü ilə demək olar ki, insan və başqa yaranmışlar (şey`un ləhur-rəbt) “elə bir şeydirlər ki, onlar üçün rabitə var. ” Ehtiyaclıdırlar və “vacibəl-vücudun” hökmü ilə vücuda gəliblər. Amma ən dərin mə`nalı təfsiri böyük filosof Sədrul-Mütəllihin qeyd etmişdir. O yazır: “Mümkünül-vücudla” “vacibəl-vücudun” rabitəsi “şey`un ləhur-rəbt” deyil, (huvə eynur-rəbt”dir) “mümkünün həqiqətinin və zatının özü Xaliqə bağlıdır. ” Deməli, Allahla insanın rabitəsi bu cür olan surətdə insan, təkəbbürlük və özbaşınalıq edə bilməz. O insan ki, Qur`an onun haqqında buyurur:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ
“Ey insanlar! Siz Allaha möhtacsınız. Allah isə heç bir şeyə möhtac deyildir. O, hər (növ) şükrə layiqdir!”[3]
Beləliklə, insanın təkəbbürünün ən yaxşı dərmanı onun Allahla rabitəsinin möhkəmlənməsi, özünün möhtac olmağını zatən ehtiyacsız olan Allah qarşısında e`tiraf etməsidir. Fikirləşməlidir ki, bütün bu fəqirlik və ehtiyaclı olmaqla yanaşı insanın özbaşınalıq və təkəbbürlük etməsi axmaqlıqdan başqa bir iş ola bilərmi? Məgər Allah belə buyururmayıbmı:
“Təkəbbür və böyüklük libası yalnız Mənə məxsusdur!”?!
Təkəbbürlü insan özünü Allaha məxsus olan bu həddə təsəvvür etmək istəyirmi? Məgər bu “gizlin şirk” deyil?! Odur ki, Həzrəti Əli (əleyhissalam) Malik Əştəri təkəbbürün aqibətindən qorxudur.
وَ إِيَّاكَ وَ الْإِعْجَابَ بِنَفْسِكَ وَ الثِّقَةَ بِمَا يُعْجِبُكَ مِنْهَا وَ حُبَّ الْإِطْرَاءِ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ أَوْثَقِ فُرَصِ الشَّيْطَانِ فِى نَفْسِهِ لِيَمْحَقَ مَا يَكُونُ مِنْ إِحْسَانِ الْمُحْسِنِينَ وَ إِيَّاكَ وَ الْمَنَّ عَلَى رَعِيَّتِكَ بِإِحْسَانِكَ أَوِ التَّزَيُّدَ فِيمَا كَانَ مِنْ فِعْلِكَ أَوْ أَنْ تَعِدَهُمْ فَتُتْبِعَ مَوْعِدَكَ بِخُلْفِكَ فَإِنَّ الْمَنَّ يُبْطِلُ الْإِحْسَانَ وَ التَّزَيُّدَ يَذْهَبُ بِنُورِ الْحَقِّ وَ الْخُلْفَ يُوجِبُ الْمَقْتَ عِنْدَ اللَّهِ وَ النَّاسِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ
Özünü bəyənməkdən, xoşun gəldiyi şeylərdən arxayın olmaqdan, habelə əhalinin tə`rifindən özünü qoru! Çünki, bu halətlərdə şeytan fürsət tapır və xeyirxahların xeyirxah işlərini məhv edib aradan aparır. O şeydən çəkin ki, əhaliyə ehsan edəsən, sonra onların boynuna minnət qoyasan! Məbada onlar üçün gördüyün işi həddindən artıq onların üzünə çəkib böyük göstərəsən və ya onlara verdiyin və`dədən üz döndərəsən, və`dənə xilaf iş görəsən! Çünki, minnət ehsanı batil və onu mükafatsız edir. Nuru həddindən artıq göstərmək həqiqəti aradan aparır. Və`dəyə xilaf çıxmaq Allahın və xalqın qəzəbini artırır. Allah-taala buyurur: “Söz verib əməl etmədiyiniz işlərdən, Allah qəzəblənəcək!
Bu kəlmələrdə Həzrəti Əli (əleyhissalam) təkəbbürün çirkinliyindən əlavə üç əsas mətləbi nəzərə çatdırır:
Əvvəl minnət;
Ümumiyyətlə, İslam tə`limlərində harada olursa-olsun minnət qoymaq pislənir. İstər bir insanın başqa insana olan minnəti, istərsə də dövlətin insanlara minnət qoyması olsun. Ona görə ki, əvvəla infaq və sədəqə (başqa sözlə, başqalarına kömək) fəqirlərin ürəkyandırıcı yaşayışlarından nicat tapıb vəziyyətlərinin yaxşılaşmasına səbəb olur, onların maddi ehtiyaclarını tə`min etməklə ruhi narahatçılıqlarını aradan aparır. Əgər kömək və bəxşişin ardınca minnət qoyulsa, nəinki bu əməlin hədəfi həyata keçmir, üstəlik bu iş fəqirlərin ruhiyyəsinə ağır zərbələr endirir. İkincisi, dövlətin xidmət adı ilə gördüyü iş əslində vəzifədir ki, yerinə yetirir, bu işdə başqalarına minnət qoymağa ixtiyarı yoxdur. Üçüncüsü, kömək və bəxşiş Allaha görə olmalıdır. Minnət qoymaq isə onu bildirir ki, əməl Allaha görə edilməyib. Dördüncüsü, Allah-taala – bütün qüdrətlərin və qüvvələrin sahibi – bu qədər ne`mətləri insana bağışladığı halda, (yalnız, İslam Peyğəmbəri (səlləllahu ələyhi və alih) və İslam ne`mətindən başqa) insanlara minnət qoymamışdır. Əgər insan hər hansı bir ehsan və xeyrin müqabilində başqasına minnət qoysa, onu bildirir ki, bu şəxs özünü müstəqil hesab edir və ne`məti özününkü sayır. Halbuki, “La hovlə və la qüvvətə illa billah”ın (Allahın güc və qüvvətindən başqa heç bir güc-qüvvə yoxdur) tələbinə görə hər bir şeyin həqiqi maliki Allahdır və hər bir ne`mət Ondandır: “İnna lillahi və inna iləyhi raciun.”
İkincisi və`dəyə xilaf;
İslamda və`dəyə əməl etməmək, dinsizlik və imansızlıq hökmündədir. Qur`an bu barədə buyurur:
كَبُرَ مَقْتاً عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ
“(Qorxun ki) bir söz deyərsiniz və onun xilafına əməl edərsiniz, bu iş Allahı möhkəm qəzəbə gətirir. ”[4]
Onun müqabilində isə əhdə vəfa etmək imanın və İslami məsələlərə vəfalı olmağın nişanəsidir. Əgər bir məs`ul əhaliyə və`də versə və ondan qaçsa, Allahın qəzəbinə düçar olmağından əlavə, bunun zərəri dövlətə qayıdacaq. Ona görə də məs`ullar əhaliyə verdikləri və`dələrin hamısının icra olunma qabiliyyətini nəzərə almalıdırlar, öhdəsindən gələ bilmədikləri və`dələri verməkdən çəkinməlidirlər.
Üçüncüsü şişirtmələr;
Haqq və həqiqətdən bəhrələnən hər bir şey xüsusi nuraniyyətdən bəhrələnmiş olur. Buna görə də, məsələn, yalan danışan insan daim öz batinində vicdan əzabı çəkir. Bu cür insan sanki zülmətdə, qaranlıqda yaşayır. Halbuki, düzdanışan həmişə aydınlıq içindədir və xüsusi nuraniyyəti vardır. Bu əsasa görə baş vermiş hər hansı hadisəni özünə qarşı söylədikdə, əhalidə heç də nifrət oyatmaz, əksinə, insanlar nuraniyyəti müşahidə etməklə həqiqətə tərəf cəzb olunacaqlar. Ona görə də, İslam dövləti üçün gördüyü işləri şişirtməklə və həddən artıq tə`rifləməklə xalqa yalan mə`lumat verməsi layiq deyil. Çünki, əhali görülmüş işi müşahidə etməklə, həqiqətə çatacaq və İslam dövlət məs`ullarının şişirtmələrini anlayıb onlara qarşı e`tinasız olacaq, hətta İslam mənbələrinə də yaxşı nəzərlə baxmayacaqlar.
