شرم

 شرم و حيا به معناى خوددارى از حركت و عملى است كه انجامش مورد سرزنش و ملامت باشد .  حيا و شرم در اين مورد خاص ، حالتى بسيار باارزش و مانعى فوق العاده مهم در برابر گناه و كيفيتى قابل توجه است .
بى ترديد كسى كه به حضرت حق ايمان دارد و از قيامت و حوادث آن بيمناك است ، چه در آشكار و چه در پنهان از اين كه در محضر حضرت رب العزه به گناه و معصيت دست بزند ، حيا و شرم مى كند و نهايتاً با كمك و يارى اين حالت نفسانى ، به سوى گناه قدم بر نمى دارد و پاكى و طهارت خود را حفظ مى كند .
ظهور حيا و شرم در خلوت و جلوت محصول آگاهى جدى انسان به اين معناست كه عالم محضر خداست و چيزى از نظر او غايب و پنهان نيست و او بيننده محترم و با كرامتى است كه كلّ هستى و همهموجودات در معرض ديد او حاضر در محضر حضرتش هستند .
انسان ، اگر از اين حالت با ارزش گرچه اندك و كم برخوردار باشد ، يقيناً در برابر بيننده اى محترم ـ هر چند انسان كم سن و سال و نهايتاً طفلى كه خوب و بد را تا اندازه اى تشخيص مى دهد ـ حاضر به انجام عملى كه مورد ملامت و آبروريزى است نمى شود چه رسد به اين كه بيننده ، خدا باشد و عمل زشت در برابر ديد او انجام گيرد !
روايات و معارف الهيه اين گونه شرم و حيا را شعبه و رشته اى از ايمان مى دانند و آن را وسيله اى براى رسيدن به هر خير و كار نيكى مى شمارند .  پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله فرمود :
« أمّا الحَيَاءُ فَيَتَشَعَّبُ مِنْهُ اللِّيْنُ وَالرَّأْفَةُ وَالمُرَاقَبَةُ للّه ِِ فِى السّرِّ وَالعَلانِيَّةِ والسَّلامَةُ واجْتِنَابُ الشَّرِّ وَالبَشاشَةُ وَالسَّمَاحَةُ وَالظَّفَرُ وَحُسْنُ الثَّنَاءِ عَلَى المَرْءِ فِى النّاسِ فَهَذا مَا أَصَابَ العَاقِلُ بِالْحَيَاءِ فَطُوبى لِمَنْ قَبِلَ نَصِيْحَةَ اللّه ِ وَخَافَ فَضِيْحَتَهُ » .
اما حياء ، حقيقتى است كه امور و خصلت هايى از آن منشعب مى شود مثل : نرم خويى ، مهربانى ، آگاهى و توجه به مراقبت خدا در پنهان و آشكار ، سلامت نفس ، دورى از گناه و شر ، خوش رويى ، بزرگوارى و بلندى نظر ، پيروزى ، نام نيك در ميان مردم . . . اين خصلت هايى است كه خردمند به وسيله حيا به آن مى رسد ، پس خوشا به حال كسى كه خيرخواهى خدا را بپذيرد و از رسوايى اش در محضر حق بترسد .
امام هفتم عليه السلام فرمود :  « الحَيَاءُ مِنَ الإيمَانِ والإيمَانُ فِى الجَنَّةِ »  . شرم و حيا از ايمان است و ايمان در بهشت است .  حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود :  « الحَيَاءُ يَصُدُّ عَنْ فِعْلِ القَبِيحِ ».
حيا مانع از هر عمل زشتى است .  و نيز آن حضرت فرمود :  « الحَيَاءُ سَبَبٌ إلَى كُلِّ جَميلٍ ».
شرم و حيا وسيله اى به سوى هر زيبايى است .  در هر صورت ، انسان با حيا و داراى شرم چون به يارى و كمك حيا و شرمش در خلوت و جلوت از گناه و معصيت و فسق و فجور خوددارى مى كند و به همين سبب سزاوار عنايت و لطف حق مى شود و بايد گفت به جسم و جانش بر اثر حيا و شرم كمال مهر و محبّت را رعايت مى كند زيرا هر دو را از گرفتار شدن به خشم و غضب و عذاب و عقاب خدا حفظ مى نمايد و از طرفى چون از آزردن مردم و پايمال كردن حقوقشان حيا مى كند ، در حقيقت به آنان مهر و محبّت مى ورزد و به خاطر حيا و شرم از كينه و دشمنى عملى با آنان و آزار و اذيتشان دورى مى جويد .