منابع مقاله:
کتاب : تفسير و شرح صحيفه سجاديه
نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان
اين نكته بسيار مهم را بايد توجّه كرد كه عجز واصفان از وصف حضرتش به هيچ عنوان نمى تواند ملاك توقّف ما از انديشه و تفكّر در حقايق توحيديّه باشد، به اين معنا كه بگوييم: چون زبان پرقدرت واصفان از وصفش عاجز است ما را نمى رسد كه در آن عرصه حاضر شويم؛ ما بايد به تماشاى آثار، براى توجّه به وجود او بسنده كنيم؛ كه اين برنامه را خود حضرت او در قرآن مجيد نپسنديده و به قول فيلسوف بزرگ شهيد مطهّرى در مقدّمه جلد پنجم «روش رئاليسم»:
«مى گويند: قرآن راه شناخت خداوند را منحصراً مطالعه طبيعت با روش حسّى دانسته است. شكّى نيست كه قرآن به مطالعه حسّى طبيعت دعوت مى كند و اصرار فراوانى هم روى اين موضوع دارد، ولى آيا قرآن، مطالعه طبيعت را براى حلّ تمام مسائلى كه خود طرح كرده است كافى مى داند؟!
در قرآن مسائلى از اين قبيل مطرح شده است:
ليْسَ كَمِثْلِهِ شَىْ ءٌ» «1»
هيچ چيزى مانند او نيست.
وَللّهِ الْمَثَلُ الْأعْلى» «2»
وصفات برتر و والا ويژه خداست.
لِلّهِ الْأسْماءُ الْحُسْنى» «3»
و نيكوترين نام ها [به لحاظ معانى ] ويژه خداست.
الْمَلِكُ القُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزيزُ الْجَبّارُ» «4»
همان فرمانرواى پاك، سالم از هر عيب و نقص، ايمنى بخش، چيره و مسلط، شكست ناپذير، جبران كننده.
فأيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّه» «5»
پس به هر كجا رو كنيد آن جا روى خداست.
وَهُوَ مَعَكُمْ أيْنَما كُنْتُمْ» «6»
و او با شماست هرجا كه باشيد.
اينها همه مسائلى است مربوط به آن سوى مرز؛ چگونه ما از راه طبيعت شناسى به معرفت اين مسائل نايل مى گرديم! طبيعت شناسى قطعاً و مسلّماً ما را به علم و قدرت و حكمت آفريننده جهان آگاه مى كند، امّا در همين جهت نيز حدّ اكثر اين است كه ما را واقف مى سازد به اين كه آفريننده جهان، به كارهايى كه در طبيعت انجام مى دهد آگاه است و بر آنها تواناست، ولى قرآن در اين جهت نيز معرفتى بالاتر از ما مى خواهد و آن اين كه: او بر همه چيز بلا استثنا آگاه است و بر همه چيز بلا استثنا تواناست. چگونه از راه مطالعه در مخلوقات كه به هر حال محدودند، به علم نامتناهى و قدرت نامتناهى واقف مى شويم؟
حقيقت اين است كه مطالعه طبيعت ما را تا مرز ماوراى طبيعت رهبرى مى كند.
اين راه، جاده اى است كه تا مرز ماوراى طبيعت كشيده شده است و در آن جا پايان مى يابد و فقط نشانى مبهم از ماوراى طبيعت مى دهد.
يعنى حدّ اكثر، اثر مطالعه طبيعت اين است كه بر ما روشن مى كند طبيعت مسخّر و مقهور قوّه يا قوّه هاى مدير و مدبّر و شاعر است، اما اين كه خود آن قوّه از جايى آمده يا نه، آيا ازلى و ابدى است، آيا واحد است يا كثير، بسيط است يا متجزّى، جامع همه صفات كمال است يانه، علم و قدرتش متناهى است يا نامتناهى، آيا قدّوس و در حدّ اعلاى تنزيه است و هرگونه نقص از او مسلوب است يا نه، آيا به هر طرف كه برويم و به هر سو كه بنگريم به طرف خدا رفته ايم و به سوى او نگريسته ايم، آيا او اوّل همه و آخر همه است؟ و امثال اينها ...
اينها و مانند اينها كه در قرآن مطرح است، پرسش هايى است كه پاسخ آنها را، مطالعه در طبيعت نمى دهد، پس يا بايد بگوييم: بشر راهى به درك و معرفت اين گونه مسائل ندارد و صرفاً بايد در برابر اينها كوركورانه معتقد باشد و يا اگر راهى هست آن راه، غير راه دقّت و مطالعه در طبيعت است.
قرآن اينها را به عنوان يك سلسله درس ها القا كرده و از طرف ديگر به تدبّر و تفكّر در آيات قرآنى امر كرده است و از طرفى هم مطالعه طبيعت براى حلّ اين معمّاها كافى نيست، پس ناچار راهى ديگر براى فهم اين سلسله مسائل هست كه مورد تأييد قرآن است».
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- شورى (42): 11.
(2)- نحل (16): 60.
(3)- اعراف (7): 180.
(4)- حشر (59): 23.
(5)- بقره (2): 115.
(6)- حديد (57): 4.
منبع : پایگاه عرفان
