طریقه تحصیل شکر گزاری حضرت باری

طریقه تحصیل شکر گزاری به چند امر است:

اول: معرفت و تفکر در صنایع الهیه و انواع نعمت های ظاهریه و باطنیه او.

دوم: نظر کردن به پست تر از خود در امور متعلقه به دنیا، و به بالاتر از خود در امر دین.

سیم اینکه: مردگان و اهل گورستان را به نظر در آورد و متذکر این گردد که نهایت مطلب ایشان آن است که: آنها را به دنیا برگردانند تا در اینجا متحمل ریاضت و مشقت عبادات گردند تا از عذاب آخرت مستخلص یا ثواب ایشان مضاعف گردد. پس خود رااز ایشان فرض کند و چنان تصور نماید که: مطلب او بر آمده و دوباره به دنیارجوع نموده.

پس عمر خود را صرف اموری کند که: مردگان به جهت آنها طالب عودبه دنیا هستند.

چهارم: یاد نماید آنچه را که بر او روی داده از مصایب عظیمه و مرضهای مهلکه که امید نجات از آنها نداشت. پس چنان فرض کند که: هلاک شده و حیات حال، وخلاصی از آن بلیه را غنیمت شمارد و شکر خدای را به جاآورد. و از آنچه بر او واردمی شود محزون و متالم نگردد.

پنجم: هر مصیبت و بلایی از بلاهای دنیا که بر او وارد شود شکر کند که مصیبتی بالاتر از آن به او نرسیده، و بر اینکه بلایی به دین او وارد نشده.

چنان که منقول است که: «مردی به بعضی از نیکان گفت که: دزد به خانه من در آمدو متاع مرا برگرفت. گفت: شکر خدا کن اگر به جای آن دزد، شیطان به خانه تو می آمد وایمان تو را فاسد می کرد چه می کردی؟» . (35)

و نیز هر مصیبتی که در دنیا به او می رسد عقوبت گناهی است که از او صادر شده.

پس شکر بر آن لازم است، زیرا بعد از آنکه در دنیا عقوبت گناه به او رسید ازعقوبت اخروی نجات می یابد.

چنانکه از حضرت پیغمبر - صلی الله علیه و آله - مروی است که: «هرگاه بنده گناهی کند پس سختی یا بلایی در دنیا به او برسد، خدا از آن کریم تر است که دوباره او راعذاب کند» . (36)

پس باید شکر کند که از عقوبت آن گناه فارغ شده.

و نیز شکی نیست که: هر بلایی که به کسی می رسد سر نوشت او بوده و البته به اومی رسد. پس باید شکر کند که: آمد و گذشت و از او خلاص گردید.

و نیز هر مصیبت و بلایی را اجر و ثوابی در مقابل است که به اضعاف مضاعف از آن بلا بیشتر است. - چنان که بعد از این مذکور خواهد شد - . پس شکر کند که: مصیبت اندک را متحمل شد و به اجر عظیم رسید.

و نیز هر مصیبتی که به آدمی می رسد محبت دنیا را از دل او کم می کند. و میل وعلاقه به آن را اندک می سازد. و شوق به آخرت و لقای حضرت باری را زیادمی گرداند، زیرا شکی نیست که: اگر همه امور دنیای آدمی بر وفق مراد او بود سبب انس او به دنیا می گردد، و دنیا مانند بهشت او می شود. پس در وقت مرگ، حسرت او عظیم، و الم او بی نهایت می گردد. و چون مصائب دنیویه بر آدمی نازل شود دل او از دنیا سردمی شود. و دنیا بر او چون زندان می گردد، و طلب خلاص از آن را می نماید. و این، یکی از اسباب نجات آدمی است. پس شکر بر چیزی که باعث آن می شود لازم است.

و هان، تا نگویی که: چگونه شکر بر بلا و مصیبت متصور است و حال اینکه: لازمه شکر، فرح و شادی است بر آنچه شکر آن کرده می شود. و لازمه مصیبت، الم و اندوه است، زیرا که می شود امری از راهی سبب الم و حزن باشد و از راهی دیگر باعث فرح وشادی. مانند حجامتی که آدمی از برای دفع ضرر می کند.

و بدان که: با وجود آنچه مذکور شد از فضیلت بلای دنیا و باعث شدن از برای سعادت ابدیه، چنان نیست که: بلا و مصیبت از برای همه کس بهتر از عافیت باشد. پس نباید کسی از خدا طلب مصیبت و بلا کند.

و حضرت پیغمبر - صلی الله علیه و آله - پیوسته به خدا پناه می جست از بلای دنیا وآخرت. و او و سایر انبیا و اوصیا، نیکویی دنیا و آخرت را از خدا می طلبیدند ومی گفتند: «ربنا اتنا فی الدنیا حسنة و فی الاخرة حسنة» . (37)

و از شماتت اعداء و بدی قضا، پناه می گرفتند به خدا. (38)

و پیغمبر - صلی الله علیه و آله - می فرمود: «از خدا عافیت را طلب کنید که به غیر ازمعرفت و یقین هیچ چیز افضل از عافیت نیست» . (39)

و آنچه از بعضی از عرفا نقل شده که: از خدا مصیبت و بلا سؤال می کردند، همچنان که «سمنون محب» گفته:

و لیس لی فی سواک

حظ فکیفما شئت فاختبرنی

یعنی: مرا لذتی در غیر تو نیست، پس هر نوع که خواهی مرا آزمایش کن. از راه غلبه محبت و شوق است، زیرا کثرت محبت بسا باشد که به گمان می اندازد که: بلا را طالب است و لیکن حقیقت ندارد.

آری، هر که از جام محبت جرعه ای کشید مستی از برای او حاصل می شود. وسخنان مستان را چندان حقیقتی نیست.

پس هر چه از این قبیل کلام شنوی سخنان عاشقان است که از فرط محبت صادرشده. و شنیدن کلام عاشقان اگر چه لذتی بخشد و لیکن اعتماد را نشاید.

و منقول است که: «سمنون بعد از آنکه شعر مذکور را گفت مبتلا به درد دل شد به شدتی هر چه تمام تر. پس فریاد می زد و جزع می کرد و از خدا عافیت می طلبید. و بر درمکتب خانه ها می رفت و به کودکان می گفت: دعا کنید از برای دروغگوی خود» . (40)

بلی هرگاه صاحب نفس قوی باشد که در قوت نفس به مرتبه قصوی رسیده و اعلی مرتبه صبر و شکر از برای او حاصل شده باشد و بلاهای دنیویه، او را از فکر و ذکر وحضور قلب و انس به خدا و طاعت و عبادت باز ندارد و باعث نقصان دوستی او ازبرای خدا نشود بلا در بعضی از اوقات از برای او بهتر است، زیرا اهل بلا را در عالم آخرت درجات رفیعه و منازل منیعه است که مخصوص اهل مصیبت و بلاست و بدون آن رسیدن به آن میسر نه.

و از این جهت بود که اعاظم بنی نوع انسان از انبیا و اولیا پیوسته به انواع مصائب مبتلا بودند.

و به این سبب وارد شده است که: «اعظم بلاها موکل انبیا و اولیا است. و بعد از ایشان هر که مرتبه او بیشتر، مصیبت او افزون تر است» . (41)

پس بنابر این، اصلح به حال مردمان از جهت بلا و عافیت به اختلاف حالات ایشان مختلف می شود.

و مؤید این مطلب است آنچه در بسیاری از اخبار وارد شده است که: «آنچه برمؤمن وارد می شود از بلا، یا عافیت، یا نعمت، یا محنت، خیر و صلاح او است» . (42)

و در بعضی از اخبار قدسیه رسیده است که: «بعضی از بندگان من صلاح ایشان نیست مگر فقر و مرض، پس من هم همان را به ایشان عطا می کنم. و بعضی را صلاح نیست مگر صحت و غنا، پس من آن را به ایشان می دهم» . (43)

پی نوشت ها:

35. محجة البیضاء، ج 7، ص 227. و احیاء العلوم، ج 4، ص 112

.36. محجة البیضاء، ج 7، ص 228. و احیاء العلوم، ج 4، ص 112

.37. یعنی: خدایا ما را از نعمتهای دنیا و آخرت هر دو بهره مند گردان. بقره، (سوره 2) ، آیه 201

.38. رک: محجة البیضاء، ج 7، ص 235 و سنن نسائی، ج 8، ص 285  تا 250

.39. محجة البیضاء، ج 7، ص 235. و احیاء العلوم، ج 4، ص 116

.40. محجة البیضاء، ج 7، ص 236. و احیاء العلوم، ج 4، ص 117

.41. کافی، ج 2، ص 252، ح 1

.42. رک: بحار الانوار، ج 71، ص 151، ح 52 و کافی، ج 2، ص 246، ح 5

.43. رک: بحار الانوار، ج 71، ص 140، ح 31.