استاد حسین انصاریان؛ آیت الله میلانی به جای موعظه بامنش تبلیغ میکرد

مرحوم آقاي ميلاني از نظر آداب اخلاقي کم نظير بود، ایشان بسیار مؤدب به آداب اخلاقي بودند.
استاد حسین انصاریان به مناسبت همایش نکوداشت مرحوم میلانی(ره) به پرسش هایی در رابطه با شخصیت این عالم پارسا پاسخ دادند.

متن سئوالات و پاسخ های استاد انصاریان بدین شرح است:

با تشکر از اينکه فرصتی حاصل شد تا در خدمت شما باشیم، در ابتدا از آغاز آشنایی خود با آیت الله بفرماید.

یک بار در ايامي که هنوز طلبه نبودم، به مشهد مشرف شدم؛ نماز های ظهرم را در حرم امام رضا(ع) پشت سر آقا شیخ غلام حسین و نمازهای مغرب و عشا را نیز در صحن نو به آقای میلانی اقتدا می کردم. اولین باری که در نماز ایشان شرکت کردم، کثرت جمعیت و حضور تعداد زیادی از علمای مشهد توجه من را به خود جلب کرد. علت کثرت جمعیت رابطه ای معنوی و قلبی بود که مردم با دیدن چهره ایشان که پوشیده از علم، نورانیت، ادب، وقار و عظمت بود، حاصل می شد.

بعدها که وارد حوزه علمیه شدم نیز در ابتدای طلبگی به عنوان واعظ همراه با هیاتی از تهران به مشهد رفتم که در آن موقع نیز چندبار در نماز ایشان شرکت کردم، البته برای اولین بار به خاطر آشنایی مختصری که با آیت الله یثربی امام جمعه کاشان داشتم، همراه ایشان به منزل آیت الله میلانی رفتم و از نزدیک با ایشان صحبت کردم. وقتی که آیت الله میلانی فهمیدند من منبری هستم، توسط فرزندشان در خواست کردند تا در دعای ندبه که در منزلشان برگزار می شود سخنرانی کنم.

این آشنایی باعث شد تا در تابستان ها که ایام تعطیل حوزه علمیه قم بود، به مشهد رفته و در درس ایشان شرکت کنم، آیت الله میلانی همانند حوزه نجف درس خود را در شب برگزار می کرد. در آن زمان درس ایشان در مسجد گوهرشاد بود و من کتاب البیع مکاسب را نزد وی خواندم. لذا همان مدت زمان اندک شاگردی آیت الله میلانی از افتخاراتی است که نصیب من شد؛ در این مدت نیز به آداب اخلاقی بی نظیر مرحوم میلانی پی ببرم؛ ایشان بسیار مودب به آداب اخلاقی بود.

در عرفان عملي در سلسلة مرحوم آخوند ملا حسينقلي همداني

آیت الله میلانی غير از علوم عربي، علوم فقهي، علوم اسلامي، در عرفان عملي نيز در سلسلة مرحوم آخوند ملا حسينقلي همداني بود، ايشان شاگرد آقا سيد علي شوشتري بوده و اين سلسله به آخوند ملا محمد بهاري همدانی، سيد احمد کربلائي و مرحوم قاضي مي‌رسد.

حالات عرفانی و سیرو سلوکی

يکی از ويژگي های آیت الله میلانی که نه تنها من نقل مي‌کنم، بلکه خيلي‌ها نقل مي‌کردند، حالات عرفاني ايشان بود که در اثر تزکية نفس و رياضت‌هاي شرعي، به اين درجه رسيده بود، بنابراین معلوم می شود اولیای الهی راه به فضاهایی دارند که دیگران ندارند و نمونه کاملی هستند که می توانند الگوی دیگران باشند.

از ویژگی های دیگر ایشان این بود که محبت فراوانی به اهل بیت(ع) داشتند و همواره مهر و محبت به امام رضا(ع) در گفتار و رفتار ایشان قابل مشاهده بود.

حالت احتضار و فوت آیت الله میلانی

در تابستان سال1354 که ایشان از دنیا رفتند، من در اردکان یزد منبر می رفتم. در آنجا از طریق رادیو و روزنامه فهمیدیم که فوت کردند، لذا به مشهد رفتم و در منزل شان با فرزندان آیت الله میلانی هم صحبت شدم، آقا سید محمدعلی یکی از فرزندان ایشان، وقتی من را دید به یاد خاطرات گذشته افتاد و خیلی گریه کرد. از وی پرسیدم پدر شما چه جوری از دنیا رفت؟ گفت : بعد از این که از دکترهای تهران جوابی نگرفتیم، پدر را به مشهد آوردیم و به خاطر آب و هوای طرقبه، وی را به آنجا بردیم. چند روزی ایشان حالت کما داشتند، اما ساعت های ده و یازده صبح روز سومی که به نظر می آمد در کما هستند، چشم شان را باز نموده و شروع به صحبت کرده و به من گفتند: محمد علی بیا و برایم مصیبت وداع زینب کبری(س) را در گودال قتلگاه بخوان، من هم شروع به ذکر مصیبت کردم و ایشان هم گریه می کردند، وسط روضه بود که از دنیا رفت و قبرشان هم در حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) است.

نکته ای که تقریباً خیلی ها از جمله شما روی آن تاکید دارید، مسئله تأدّب و خلیق بودن ایشان بود، اگر نکته‌اي در اين قسمت داريد، بفرماید.

ايشان از کساني بودند که متخلق بودنشان به اخلاق اسلام يا به قول پيغمبر(ص) به اخلاق الهي نشان مي‌داد که براي خودشان چیزی را مطرح نمی کردند. اصلاً روش و اخلاق و برخوردشان براي ديگران درس بود ، انگار نيت کرده بودند، به طور عملی، اخلاق اسلامي و الهي را به ديگران منتقل کنند؛ يعني از آن انسان‌هايي بودند که: «کونوا دعاة الناس بغير السنتکم» بودند، به جاي اين که دو ساعت براي مردم منبر بروند، تلاش داشتند با روش و منش خود مسائل را انتقال دهند.

دایره و نفوذ معنوی ایشان در دهه چهل و پنجاه شمسی تا زاهدان و سیستان و بلوچستان نیز کشیده شده بود؛ ايام محرم، صفر و ماه مبارک رمضان نیز طلبه‌هايي را براي تبليغ به بخش های مختلف خراسان مي‌فرستادند و به دانشجويان ايراني خارج از کشور هم توجه داشتند که گاه‌گاهي پيام براي ایشان مي‌دادند. ایشان همچنین در تقریب مذاهب اسلامی و ارتباط با علمای جهان اسلام، علمای کشورهایی مانند؛ سوریه و مصر فعال بودند و این گونه فعالیت ها نمونه ای از نگرش تقریبی آیت الله میلانی بود.