حرکت به مدينه
در ماه صفر سال 61هجري اهل بيت عصمت با جلال و عزت به سوي مدينه حرکت کردند . نعمان بن بشير با پانصد نفر به دستور يزيد کاروان را همراهي کرد . امام سجاد و زينب کبري و ساير اهل بيت به مدينه نزديک مي شدند . امام سجاد ( ع ) محلي در خارج شهر مدينه را انتخاب فرمود و دستور داد قافله در آنجا بماند . نعمان بن بشير و همراهانش را اجازه مراجعت داد . امام ( ع ) دستور داد در همان محل خيمه هايي برافراشتند . آنگاه به بشير بن جذلم فرمود مرثيه اي بسراي و مردم مدينه را از ورود ما آگاه کن . بشير يکسر به مدينه رفت و در کنار قبر رسول الله ( ص ) با حضور مردم مدينه ايستاد و اشعاري سرود که ترجمه آن چنين است : "هان ! اي مردم مدينه شما را ديگر در اين شهر امکان اقامت نماند ، زيرا که حسين ( ع ) کشته شد ، و اينک اين اشکهاي من است که روان است . آوخ ! که پيکر مقدسش را که به خاک و خون آغشته بود در کربلا بگذاشتند ، و سرش را بر نيزه شهر به شهر گردانيدند" . شهر يکباره از جاي کنده شد . زنان بني هاشم صدا به ضجه و ناله و شيون برداشتند . مردم در خروج از منزلهاي خود و هجوم به سوي خارج شهر بر يکديگر سبقت گرفتند . بشير مي گويد : اسب را رها کردم و خود را به عجله به خيمه اهل بيت پيغمبر رساندم . در اين موقع حضرت سجاد ( ع ) از خيمه بيرون آمد و در حالي که اشکهاي روان خود را با دستمالي پاک مي کرد به مردم اشاره کرد ساکت شوند ، و پس از حمد و ثناي الهي لب به سخن گشود و از واقعه جانگداز کربلا سخن گفت . از جمله فرمود : "اگر رسول الله ( ص ) جد ما به قتل و غارت و زجر و آزار ما دستور مي داد ، بيش از اين بر ما ستم نمي رفت ، و حال اينکه به حمايت و حرمت ما سفارش بسيار شده بود . به خدا سوگند به ما رحمت و عنايت فرمايد و از دشمنان ما انتقام بگيرد" . سپس امام سجاد ( ع ) و زينب کبري ( ع ) و ياران و دلسوختگان عزاي حسيني وارد مدينه شدند . ابتدا به حرم جد خود حضرت رسول الله ( ص ) و سپس به بقيع رفتند و شکايت مردم جفاپيشه را با چشماني اشک ريزان بيان نمودند . مدتها در مدينه عزاي حسيني برقرار بود . و امام ( ع ) و زينب کبري از مصيبت بي نظير کربلا سخن مي گفتند و شهادت هدفدار امام حسين ( ع ) را و پيام او را به مردم تعليم مي دادند و فساد دستگاه حکومت را بر ملا مي کردند تا مردم به عمق مصيبت پي ببرند و از ستمگران روزگار انتقام خواستن را ياد بگيرند . آن روز در جهان اسلام چهار نقطه بسيار حساس و مهم بود : دمشق ، کوفه ، مکه و مدينه ، حرم مقدس رسول الله مرکز يادها و خاطره اسلام عزيز و پيامبر گرامي ( ص ) . امام سجاد در هر چهار نقطه نقش حساس ايفا فرمود ، و به دنبال آن بيداري مردم و قيامها و انقلابات کوچک و بزرگ و نارضايتي عميق مردم آغاز شد . از آن پس تاريخ اسلام شاهد قيامهايي بود که از رستاخيز حسيني در کربلا مايه مي گرفت ، از جمله واقعه حره که سال بعد اتفاق افتاد ، و کارگزاران يزيد در برابر قيام مردم مدينه کشتارهاي عظيم به راه انداختند . اولاد علي ( ع ) هر يک در گوشه و کنار در صدد قيام و انتقام بودند تا سرانجام به قيام ابو مسلم خراساني و انقراض سلسله ناپاک بني اميه منتهي شد . مبارزه و انتقاد از رفتار خودخواهانه و غير عادلانه خلفاي بني اميه و بني عباس به صورتهاي مختلف در مسلمانان بخصوص در شيعيان علي ( ع ) در طول تاريخ زنده شد و شيعه به عنوان عنصر مقاوم و مبارز که حامل پيام خون و شهادت بود در صحنه تاريخ معرفي گرديد . گرچه شيعيان هميشه زجرها ديده و شکنجه ها بر خود هموار کرده اند ، ولي هميشه اين روحيه انقلابي را حتي تا امروز - پس از چهارده قرن - در خود حفظ کرده اند . امام سجاد ( ع ) گرچه بظاهر در خانه نشست ، ولي هميشه پيام شهادت و مبارزه را در برابر ستمگران به زبان دعا و وعظ بيان مي فرمود و با خواص شيعيان خود مانند "ابو حمزه ثمالي " و "ابو خالد کابلي " و ... در تماس بود ، و در عين حال به امر به معروف و نهي از منکر اشتغال داشت ، و شيعيان خاص وي معارف ديني و احکام اسلامي را از آن حضرت مي گرفتند و در ميان شيعيان منتشر مي کردند ، و از اين راه ابعاد تشيع توسعه فراواني يافت . بر اثر اين مبارزات پنهان و آشکار بود که براي بار دوم امام سجاد را به امر عبد الملک خليفه اموي ، با بند و زنجير از مدينه به شام جلب کردند ، و بعد از زماني به مدينه برگرداندند . امام سجاد ( ع ) در مدت 35سال امامت با روشن بيني خاص خود هر جا لازم بود ، براي بيداري مردم و تهييج آنها عليه ظلم و ستمگري و گمراهي کوشيد ، و در موارد بسياري به خدمات اجتماعي وسيعي در زمينه حمايت بينوايان و خاندانهاي بي سرپرست پرداخت ، و نيز از طريق دعاهايي که مجموعه آنها در "صحيفه سجاديه " گرد آمده است ، به نشر معارف اسلام و تهذيب نفس و اخلاق و بيداري مردم اقدام نمود .
خطبه حضرت در مدينه
پس از آنکه بشير بن حذلم، خبر رسيدن کاروان خاندان امام حسين عليه السلام را به مردم مدينه اعلام کرد، و مردم يکپارچه گريان به استقبال کاروان شتافتند، امام سجاد عليه السلام با دست خود آنها را ساکت کرد. آنگاه چنين خطبه خواند:
« سپاس خداوندي راست که پرودگار دو جهان است و فرمانرواي روز جزا و آفريننده همه مخلوقات. خداوندي که عقل‌ها قدرت درکش را ندارند، و رازهاي پنهان، نزد او آشکار است. خداوند را به خاطر سختي‌هاي روزگار و داغ‌هاي دردناک و مصيبتهاي بزرگ و سخت و اندوه آوري که به ما رسيد، سپاس مي‌گزارم.
حمد خداي را که ما را با مصيبتهاي بزرگ و حادثه بزرگي که در اسلام واقع شد، آزمود. اي مردم، اباعبدالله و عترت او کشته شدند و زنانش اسير، و سر مقدس او را بالاي نيزه در شهرها گرداندند، و اين مصيبتي است که نظير و مانندي ندارد.
اي مردم! پس از اين مصيبت، کدام يک از مردان شما دلشاد خواهد بود؟ کدام دلي است که از غم و اندوه خالي بماند و کدام چشمي که از ريختن اشک خودداري کند؟ در صورتي که هفت آسمان بر او گريستند و ارکان آسمان‌ها به خروش آمد، زمين ناليد و درختان و ماهيان و امواج درياها و فرشتگان مقرب و همه اهل آسمان‌ها در اين مصيبت عزادار شدند.
اي مردم! کدام دلي است که از کشته شدن حسين عليه السلام نشکند؟ کدام چشمي که بر او نگريد و کدام گوشي که بتواند اين مصيبت بزرگ را که بر اسلام وارد شده است، بشنود و کر نشود؟
اي مردم! ما را پراکنده ساختند و از شهرهاي خود دور کردند، گويا اهل ترکستان يا کابل باشيم! بي آنکه مرتکب جرم و گناهي شده يا تغييري در دين اسلام داده باشيم. چنين برخوردي را از گذشتگان به ياد نداريم و اين جز بدعت چيز ديگري نيست.
به خدا قسم اگر پيغمبر اکرم صل الله عليه وآله به جاي سفارش به رعايت حال ما خاندانش، فرمان مي‌داد با ما جنگ کنند، بيش از اين نمي توانستند کاري بکنند. انالله و انااليه راجعون. مصيبت ما چه بزرگ و دردناک و سوزاننده و سخت و تلخ و دشوار بود. از خداي متعال خواهانيم که در برابر اين مصائب به ما اجر و رحمت عطا کند؛ زيرا او قادر و انتقام‌گيرنده است.»
منابع:
لهوف سيد بن طاووس، ص 237.
