حضرت على بن الحسين ، ملقّب به سجّاد و زين العابدين، روز پنجم شعبان سال 38 هجرى يا 15 جمادى الاولى همان سال، در مدينه ديده به جهان گشود و در روز 12 و يا 25 محرّم سال 95 هجرى، درمدينه، به دسيسه هشام بن عبدالملك، مسموم گرديد و در 56 سالگى به شهادت رسيد. البته شايان ذکر است که سال و روز تولد و شهادت حضرت امام سجاد عليه السلام مورد اختلاف شديد مورّخين است. مشهورترين نظر در باره‌ي سال و روز تولد امام، روز پنجم شعبان سال 38 هجري قمري در مدينه است که بزرگاني نظير جناب شيخ مفيد در « ارشاد»، شيخ کليني در « اصول کافي»، ابن شهر آشوب در «مناقب »، ابن خشاب در « مواليد اهل بيت »، شهيد در کتاب « الفصول المهمه »، و ديگران به آن معتقدند. نظرات ديگر عبارتند از: سال 33، 36، 37، و نيز سال 48 يا 49 هجري قمري.(1)
همچنين در مورد زمان شهادت امام سجاد (عليه السلام) در بين مورّخين اختلاف است. دامنه اين اختلاف از سال 92 هجري تا سال 100 هجري است، اما آنچه از همه مشهورتر است، يکي سال 94 هجري است که آن را به مناسبت ارتحال فقهاي بي شماري از اهل مدينه، « سنة الفقهاء » ناميده اند و ديگري سال 95 هجري.
« حسين » فرزند امام علي بن الحسين عليه السلام وفات پدر خود را در سال 94 اعلام کرده است و بر اين اساس بزرگاني نظير شيخ مفيد و شيخ طوسي و محقق اردبيلي و ابن اثير نيز همين نظر را داشته اند.
اما بر اساس روايتي که ابوبصير از امام جعفر صادق عليه السلام نقل کرده است، امام فرموده است:
حضرت علي بن الحسين عليه السلام در حالي‌که 57 ساله بودند از دنيا رفت و اين واقعه در سال 95 هجري اتفاق افتاد.
روز شهادت امام سجاد نيز 18 ، 22 و 25 محرم نقل شده که روز 25 از شهرت بيشتري برخوردار است.
بنا بر اين روايات، امام سجاد عليه السلام 57 يا 58 سال عمر فرمود که : دو سال آن را در زمان حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام، ده سال را در زمان امامت عموي خود حضرت امام حسن مجتبي عليه السلام و ده سال را در دوران امامت پدر خود سپري فرموده است و مدت امامت خود آن امام بزرگوار نيز 35 سال بوده است.(2) مزار شريف آن حضرت در مدينه در قبرستان بقيع مى باشد.
مادر مكرّمه آن حضرت بنا بر منابع تاريخ اسلامى، غزاله از مردم سند يا سجستان كه به سلافه يا سلامه نيز مشهور است، مى باشد. ولى بعضى از منابع ديگر نام او را شهربانويه، شاه زنان ، شهرناز، جهان بانويه و خوله، ياد كرده اند. امام سجّاد(عليه السلام) در بدترين زمان از زمان هايى كه بر دوران رهبرى اهل بيت گذشت مي زيست، چه، او با آغاز اوج انحرافى، معاصر بود كه پس از وفات رسول اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) روى داد.
امام(عليه السلام) با همه محنت ها و بلاها كه در روزگار جدّ بزرگوارش اميرالمؤمنين(عليه السلام) آغاز گرديده بود همزمان بود. او سه سال پيش از شهادت امام على(عليه السلام)متولّد گرديد، وقتى ديده به جهان گشود، جدّش اميرمؤمنان(عليه السلام)در خطِّ جهادِ جنگِ جمل، غرق گرفتارى بود و از آن پس با پدرش امام حسين(عليه السلام) در محنت و گرفتاري هاى فراوان او شريك بود. او همه اين رنج ها را طى كرد و خود به طور مستقل روياروى گرفتاري ها قرار گرفت. محنت و رنج او وقتى بالا گرفت كه لشكريان يزيد در مدينه وارد مسجد رسول اللّه شدند و اسب هاى خويش را در مسجد بستند، يعنى همان جايى كه انتظار آن مى رفت مكتب رسالت و افكار مكتبى در آنجا انتشار يابد، امّا برعكس، آن مكان مقدّس در عهد آن امام تقوا و فضيلت، به دست سپاه منحرف بنى اميّه افتاد و آنان ضمن تجاوز به نواميس مردم مدينه و كشتار فراوان، بى پروايى را از حدّ گذراندند و حرمت مدفن مقدّس رسول اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم)و مسجدش را هتك نمودند. امام سجّاد(عليه السلام) براى پيش راندن مسلمانان به سوى نفرت از بني اميّه و افزودن مبارزه جويى با آنان، تلاش هاى مؤثّرى نمود و هر گاه فرصتى به دست مي آمد، مردم را بر ضدّ امويان تحريك مى كرد و با احتياط، برنامه حاكمان منحرف را تحت نظر قرار مى داد.
امام(عليه السلام) براى آگاهى مردم، اسلوب دعا را به كار برد، به طورى كه دعاهاى آن حضرت، رويدادهاى عصر او را تفسير مى كند.
صحيفه سجّاديّه كه به زبور آل محمّد مشهور است، اثر بى نظيرى است كه در جهان اسلام، جز قرآن كريم و نهج البلاغه، كتابى به اين عظمت و ارزش، پديد نيامده كه پيوسته مورد توجه بزرگان و علما و مصنّفان باشد. از ديگر آثار ارزنده به جا مانده از امام سجّاد(عليه السلام)، مجموعه اى تربيتى و اخلاقى است به نام
رساله حقوق كه امام(عليه السلام) در آن وظايف گوناگون انسان را در برابر خدا و خود و ديگران، با بيانى شيوا و گويا بيان كرده است. مجموعه حقوقى كه در اين رساله ذكر شده جمعاً 51 حقّ مى باشد.
منابع:
1- بحارالانوار، جلد 46، از صفحه 7 الي 15
2- بحارالانوار، ص 151، حديث 10 (به نقل از کشف الغمه ) و ص 152 الي 154
اصول کافي، ج 1، ص 468، حديث6
