عصر امامت امام سجاد(ع)

در ۵۷ سال زندگی خویش، ۳۴ سال امامت مسلمانان را بر عهده داشت

دوره اسارت:
امام سجاد در فاجعه کربلا حضور داشت و پس از کشته شدن پدرش در رأس بازماندگان، ابلاغ پیام قیام و کشته شدن امام حسین را بر عهده داشت و به افشای چهره حکومت اموی و بیدار ساختن افکار عمومی پرداخت.

دوره قیام‌ها و شورش ها:
در این دوره، امام در مقابل قیام‌هایی که جنبه خوانخواهی از کشتگان کربلا داشت و مخالفت بر ضد حکومت بود (مانند : قیام مختار، شورش مدینه یا فاجعه حرّه) مواضع مناسبی اتخاذ می‌کرد.
دوره ثبات و سازندگی:
مهم ترین برنامه‌های امام در این دوره بر محورهای زیر استوار بود:
• نشر مبانی اعتقادی و فرهنگی شیعه
• تربیت نیروهای صالح و کارآمد برای تشیع
• افشای چهره امویان
• مبارزه با افکار و اندیشه‌های منحرف
• زنده نگه داشتن یاد و خاطره عاشورا و رساندن پیام آن به مسلمانان

تبیین فرهنگ و اندیشه اصیل اسلامی:
با کشته شدن امام حسین سرگردانی در جامعه شیعه راه یافت و حتی بعضی امامت امام زین العابدین را نپذیرفته و عمویش محمد حنفیه را امام دانستند. و به اعتقاد امویان با واقعه کربلا خاندان امیرالمؤمنین و شیعیان را نابود شده پنداشتند. در چنین شرایطی امام به سازماندهی دوباره شیعیان پرداخت.
• شیوه‌های تبلیغی امام: مهم ترین عمل امام تبیین اندیشه اصیل و از بین بردن خرافات و انحرافات بود. ایشان در روش را در پیش گرفتند: :#ارشاد در بیانات: نمونه‌ای از تعایم تربیتی امام «رساله حقوق» است که در آن به وظایف انسان بر خدا و خود و خلق خدا می‌پردازند.

1. تبیین عارف در غالب دعا:او غالب معارف و رهنمودهای خویش را در غالب دعا بیان می‌کرد که به «صحیفه سجادیه» معروف است. «صحیفه سجادیه» بعد از قرآن و نهج البلاغه غنی ترین گنجینه معارف به شمار می‌رود؛ به طوری که دانشمندان آن را «همتای قرآن»، «انجیل اهل بیت» و «زبور آل محمد» نامیده‌اند. نمونه دیگر دعایی است که به یکی از نزدیکترین یاران خود «ابوحمزه ثمالی» آموخت و در سحرهای ماه رمضان خوانده می‌شود.

تبیین و تثبیت مسئله امامت
در نظر شیعه، امامت یکی از اصلی ترین اصول دین است که بعد از وفات رسول خدا متروک مانده و شناساندن این مقام و صاحبان اصلی آن از فعالیت‌های اصلی ائمه بوده‌است. امام این مهم را در غالب‌های مختلف تفسیر قرآن، بیان احادیث، مسائل فقهی و شرعی، ارائه کرامت و... این هم را به انجام می‌رسانید.

تربیت نیروهای صالح و آگاه به تشیع (نیرو سازی):
امام به جذب نیروهای متعهد و آموزش آنان با تاکید بر رازداری پرداخت و بسیاری از موانع موجود در راه مبارزه را کاست. شیخ مفید می‌نویسد:«فقهای هل تسنن به قدری علوم از او نقل کرده ند که به شمارش نمی‌گنجد...»او تکید بسیاری بر زدودن دین ز ملاک‌های جهلی و نحرافی داشت.برای نمونه در حالی که در حکومت اموی برتری دادن عرب بر غیر عرب بود(حتی عجم را پست تر از حیوان می‌شمردند!) امام نهایت دقت را در رفتار با ایشان داشت و با بردگان با نهایت ظرافت برخورد می‌کرد.

احیای فقه شیعه:
اگر چه در زمان امامت امام سجاد مردم بیشتر پیرو ارزشهای خلافت بودند و شرایط مناسبی برای امام فراهم نبود؛ با این حال امام با تکیه بر احادیث نبوی سیره فقه شیعه را پی ریزی کرد و شرایط را برای بیان جزئیات برای امام باقر و امام صادق فراهم آورد.