پرسشها و پاسخها، ص: 83

بنابراين به كار بردن كلمه قدرت در موردی صحيح است كه ذاتاً امكان داشته باشد و در غير اين مورد استعمال كلمه قدرت غلط است، همان طور كه در سؤال ها ديديد كسانی كه آن ها را مطرح می كنند امور محالی را مورد بحث قرار داده اند. مثلًا قرار دادن جهان وسيع در يك محيط كوچك به گونه ای كه نه چيزی از وسعت جهان كم شود و نه چيزی بر وسعت آن محيط كوچك (تخم مرغ) افزوده می شود امر نامعقول و محالی است؛ زيرا بزرگ با وصف بزرگی هرگز با كوچك با وصف كوچكی برابر نمی تواند باشد؛ زيرا لازمه آن اين است كه تخم مرغ در يك زمان هم كوچك باشد و هم بزرگ و جهان خلقت در يك زمان هم بزرگ باشد و هم كوچك؛ زيرا از اين نظر كه بايد ظرف بزرگ تر از مظروف باشد بايد تخم مرغ به اندازه اين جهان و يا بزرگ تر از آن باشد و از طرفی چون فرض كرده ايم كه جهان در تخم مرغی جای گيرد و تخم مرغ به همان كوچكی باقی بماند پس بايد به مراتب از جهان كوچك تر باشد و با فرض چنين مسأله ای اجتماع نقيضين پيش می آيد.

همين طور اگر گفتيم موجودی مانند خدا نمی تواند وجود پيدا كند معنی آن اين نيست كه قدرت خدا ناقص است بلكه اين كار محال ذاتی است؛ زيرا لازمه اش اين است كه آن موجود هم مخلوق باشد و هم نباشد اگر بخواهد مانند خدا باشد بايد مخلوق نباشد در صورتی كه اگر خدا او را خلق كند مخلوق خواهد بود.

بنابراين همه آن چه در سؤال های مطرح شده يك سلسله محالات است و از دايره قابليّت هستی بيرون می باشد. اتّفاقاً اين نوع سؤالات را از پيشوايان بزرگ دين می نمودند و آن ها در عبارات بسيار كوتاه و پر مغزی