پرسشها و پاسخها، ص: 413

و جاودانگی است. انسان به حيات جاودان فكر می كند به زندگی ابدی می انديشد و آرزوی آن را در سر می پروراند. اين يك تمايل عارضی و اكتسابی نيست و به گروه معيّنی اختصاص ندارد بلكه خواهشی است فطری و تمايلی است نهادی كه با سرشت انسان آميخته و در نهاد همه انسان ها ريشه طبيعی دارد.

با توجّه به اين نكته كه هيچ غريزه و تمايلی عبث و بيهوده خلق نشده است و با در نظر گرفتن اين مطلب كه هر يك از غرايز و تمايلات طبيعی به وسيله موضوع و مورد مناسبی در همين جهان اعمال شده و ارضاء می گردد، ولی ارضای غريزه خلود و عشق به بقا در دنيای گذران و ناپايدار غير ممكن است به اين نتيجه می رسيم كه يا بايد تمايل اصيل و فطری خلود را كه در وجود آدمی آفريده شده لغو و باطل بدانيم و يا حيات ابدی آخرت را كه در جهان بينی مكتب پيامبران الهی آمده بپذيريم و اذعان نماييم كه آدمی با مردن پايان نمی پذيرد و نابود نمی شود بلكه تغيير منزل می دهد و از دنيا به عالم جاودان آخرت منتقل می گردد. در آن عالم است كه خواهش حيات ابدی اش ارضاء می گردد به زندگی هميشگی دست می يابد و حسّ خلودش اقناع می گردد.

مرحوم ملّا محسن فيض كاشانی نيز اين مطلب را در ضمن بحث های خود آورده است. او می گويد: «چگونه مردم نابود می شوند با آن كه خداوند به حكمت خود در سرشت و طبع آن ها محبّت هستی و دوام آن را آفريده است و فطرتاً از نابودی و فنا كراهت دارد.

با توجّه به اين مطلب كه در اين جهان، زندگی ابدی غير ممكن است اگر عالم ديگری نباشد كه به آن جا منتقل گردد و هميشه بماند ناچار اين