فارسی
شنبه 03 آذر 1403 - السبت 20 جمادى الاول 1446
قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه



فراز 14 از دعای 6 ( دعا برای داشتن روز خوب )

وَ أَجْزِلْ لَنَا فِيهِ مِنَ الْحَسَنَاتِ ، وَ أَخْلِنَا فِيهِ مِنَ السَّيِّئَاتِ ، وَ امْلَأْ لَنَا مَا بَيْنَ طَرَفَيْهِ حَمْداً وَ شُكْراً وَ أَجْراً وَ ذُخْراً وَ فَضْلًا وَ إِحْسَاناً.
و بهره ما را از نيكى‌ها در اين روز بسيار گردان و از زشتى‌ها تهى‌مان فرمان و از آغاز تا فرجام آن، ما را از حمد و شكر و پاداش و ذخيره‌ى آخرت و فضل و احسانت سرشار فرما.

جهانى از حقايق‌

در اين قسمت از دعا به شش حقيقت؛ حمد، شكر، أجر، ذُخر، فضل، احسان، اشاره شده است.


1- حمد در قرآن مجيد

سراسر ساعات روز ما اگر هماهنگ با خواسته‌هاى حضرت حقّ و سنّت رسول (صلى الله عليه و آله) و دستورهاى ائمّه معصومين (عليهم السلام) سپرى شود، به اين معنى كه درباره مردم جز حسن نيّت و خيرخواهى در قلب خويش نيّتى نداشته باشيم و اعضا و جوارح ما جز عمل صالح عملى از خود بروز ندهند و زبان ما جز خير و حق و عدل‌ و حقيقت كلامى نداشته باشد، خداوند مهربان را قلباً و عملًا و قولًا سپاس و ستايش نموده و در واقع به آياتى كه در قرآن مجيد ما را امر به سپاس و ستايش مى‌فرمايد عمل كرده‌ايم.

﴿فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ كُنْ مِنَ السّاجِدينَ﴾«1»

پس [براى دفع دلتنگى‌] پروردگارت را همراه با سپاس و ستايش تسبيح گوى و از سجده كنان باش.

﴿وَ قُلِ الْحَمْدُللَّهِ الَّذى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَريكٌ فِى الْمُلْكِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تَكبيراً﴾«2»

و بگو: همه ستايش‌ها ويژه خداست كه نه فرزندى گرفته و نه در فرمانروايى شريكى دارد و نه او را به سبب ناتوانى و ذلّت يار و ياورى است. و او را بسيار بزرگ شمار.

﴿فَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ غُرُوبِهَا ۖ وَمِنْ آنَاءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَأَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّكَ تَرْضَىٰ﴾«3»

پس در برابر آنچه [مشركان‌] مى‌گويند، شكيبا باش، و پيش از طلوع خورشيد و پيش از غروب آن پروردگارت را همراه با سپاس و ستايش تسبيح گوى، و [نيز] در بخشى از ساعات شب و اطراف روز تسبيح گوى تا [به سنت‌ها و تدبيرهاى او] خشنود شوى.

﴿قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسَلَامٌ عَلَىٰ عِبَادِهِ الَّذِينَ اصْطَفَىٰ﴾«4»

بگو: همه ستايش‌ها ويژه خداست، و درود بر آن بندگانش كه آنان را برگزيده است.


2- شُكر در قرآن مجيد

شكر حقيقتى بس عظيم و واقعيتى بس بزرگ است كه قرآن مجيد و روايات، ادايش را در برابر هر نعمتى از نعمت‌هاى حق واجب مى‌دانند.

اگر تمام مردم جهان قيام به شكر كنند، يعنى هر نعمتى كه به آنان عنايت شده در همان مسيرى خرج كنند كه صاحب نعمت معيّن فرموده، بساط ظلم و فساد و خيانت و جنايت از سطح زمين برچيده مى‌شود، چرا كه شكر به فرموده اهل اللّه، صرف نعمت در جايى است كه خدا فرموده و حقيقت شكر اجتناب از محارم الهى است.

قرآن كريم در آيات متعدّدى، انسان را امر به شكر مى‌كند و آن را بر عهده انسان از واجبات الهيّه مى‌داند:

﴿فَاذْكُرُونى أَذْكُرْكُمْ وَ اشْكُرُوا لى وَ لا تَكْفُرُونِ﴾«5»

پس مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم و مرا سپاس گزاريد و كفران نعمت نكنيد.

﴿يا أيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَاشْكُرُوا للَّهِ إنْ كُنْتُمْ إيّاهُ تَعْبُدُونَ﴾«6»

اى اهل ايمان! از انواع ميوه‌ها و خوردنى‌هاى پاكيزه‌اى كه روزى شما كرده‌ايم، بخوريد و خدا را سپاس گزاريد، اگر فقط او را مى‌پرستيد.

﴿فَابْتَغُوا عِنْدَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَاعْبُدُوهُ وَاشْكُرُوا لَهُ إلَيْهِ تُرْجَعُونَ﴾«7»

پس رزق را نزد خدا بجوييد و او را بندگى كنيد و او را شكر كنيد كه [فقط] به سوى او بازگردانده مى‌شويد.


منافع شكرگزارى‌

قرآن در آياتى تذكر مى‌دهد كه بازگشت منافع شكر به خود شماست و اين شماييد كه در صورت شكرگزارى به خير و آخرت مى‌رسيد.

﴿وَ مَنْ شَكَرَ فَإنَّما يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ كَفَرَ فَإنَّ رَبّى غَنِىٌّ كَريمٌ﴾«8»

و هر كس كه سپاس گزارى كند، به سود خود سپاس گزارى مى‌كند و هر كس ناسپاسى ورزد، [زيانى به خدا نمى‌رساند]؛ زيرا پروردگارم بى‌نياز و كريم است.

﴿وَ لَقَدْ آتَيْنا لُقْمانَ الْحِكْمَةَ أنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَ مَنْ يَشْكُرْ فَإنَّما يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ كَفَرَ فَإنَّ اللَّهَ غَنِىٌّ حَميدٌ﴾«9»

و به راستى ما به لقمان حكمت عطا كرديم كه نسبت به خدا سپاس‌گزار و شاكر باش و هركه سپاس گزارد تنها به سود خود سپاس مى‌گزارد، و هركه ناسپاسى كند [به خدا زيان نمى‌زند؛ زيرا] خدا بى‌نياز و ستوده است.

﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴾«10»

بنابراين از خدا پروا كنيد، باشد كه سپاس گزارى نماييد.

﴿وَاللَّهُ أخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ امَّهاتِكُمْ لاتَعْلَمُونَ شَيْئاً وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالأْبْصارَ وَ الأْفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴾«11»

و خدا شما را از شكم مادرانتان بيرون آورد در حالى كه چيزى نمى‌دانستيد، و براى شما گوش و چشم و قلب قرار داد تا سپاس گزارى كنيد.


شكرگزارى در روايات‌

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

شُكْرُ النِّعَمِ اجْتِنابُ الْمَحارِمِ، وَ تَمامُ الشُّكرِ قَوْلُ الرَّجُلِ: الْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ.«12»

شكر نعمت‌هاى الهى دورى از تمام گناهان است و تمام شكر به اين است كه انسان با تمام وجود بگويد، «الحمد للَّه‌ربّ العالمين

رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

الطّاعِمُ الشّاكِرُ لَهُ مِنَ الأْجْرِ كَأجْرِ الصّائِمِ الْمُحْتَسِبِ، وَ الْمُعافَى الشّاكِرُ لَهُ مِنَ الأْجْرِ كالمُبْتَلَى الصّابِرِ والْمُعْطَى الشّاكِرُ لَهُ مِنْ الْأجرِ كَأَجْرِ الْمَحْرُومِ الْقانِعِ.«13»

براى خورنده شكرگزار اجرى همچون اجر روزه دارى است كه رنج روزه‌دارى را به حساب خدا گزارد و اجر آن را از خدا خواهد. و براى سالم شاكر اجر همانند مبتلاى صابر است و براى آن در برابر نعمت‌هاى عنايت شده به او شاكر است، اجرى همانند اجر محروم قانع است.

رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

يُنادى مُنادٍ يَوْمَ الْقِيامَةِ لَيَقُمِ الْحَمّادُونَ، فَيَقُومُ زُمْرَةٌ، فَيُنْصَبُ لَهُمْ لِواءٌ، فَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ. قيل: وَ مَنِ الْحَمّادُونَ؟ فَقال: الَّذينَ يَشْكُرُونَ اللَّهَ تَعالى عَلى كُلِّ حالٍ. وَ فى لَفظٍ آخَرَ: الَّذينَ يَشْكُرُونَ اللَّهَ عَلَى السَّراءِ وَ الضَّرّاءِ.«14»

روز قيامت فرياد كننده‌اى فرياد برمى‌دارد: حمّادون بپا خيزيد؛ عدّه‌اى برمى‌خيزند، پس براى آنان پرچمى قرار داده مى‌شود، سپس وارد بهشت مى‌شوند. عرضه داشتند، حمّادون كيانند؟ فرمود: آنان كه در هر حالى خدا را شكر كردند. و در حديث ديگرى آمده: آنان كه در راحت و سختى خدا را شكر كردند.

بيا اى رفته همچون ناسپاسان‌

به راه باطل حق ناشناسان‌

بگو آخر كه كافر نعمتى چيست‌

حرامت باد، اين بى حرمتى چيست‌

نمى‌شايد حق نعمت نهفتن‌

شكايت چيست؟ بايد شكر گفتن‌

گرت از شكر باشد صد حكايت‌

ز ترك شكر خود مى‌كن شكايت‌

ز بهر شكر اگر فرزند آدم‌

به قدر هر يك از ذرّات عالم‌

زبانى بر كند همچون زبانه‌

زبان شكر او باشد زمانه‌

در آن كوشش كند چندانكه خواهى‌

نگويد ذرّه‌اى شكر الهى‌

تو را چون هم زبان دادند و هم گوش‌

سخن بشنو مباش از شكر خاموش‌

به شكر دست و پا مى‌گو ثنايى‌

به راه شكر مى‌زن دست و پايى‌

چو دارى چشم، چشم خود به راه دار

دلت دادند، دلها را نگه‌دار

به شكر ظاهر و باطن بپرداز

به ظاهر باطن خود را يكى ساز

چو كامت تلخ شد در شكر زن گام‌

كز آنت چون شكر شيرين شود كام‌

كسى كو شكر گويد روز سختى‌

رسد آخر به روز نيك بختى‌

وگر شاكر نباشد روز راحت‌

از آن راحت بسى بيند جراحت‌

(هلالى جغتايى)


3- اجر در قرآن مجيد

اگر ساعات روز به كسب و كار حلال، اداى واجبات، اخلاق حسنه، خدمت به خلق و برنامه‌هاى الهى بگذرد، براى انسان در پيشگاه حضرت حق اجر و مزد خواهد بود.

قرآن نزديك به صد آيه به مسأله اجر پاكان و مزد نيكوكاران اشاره نموده كه برخى از آن آيات را ملاحظه مى‌كنيد:

﴿اولئِكَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنّاتٌ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الأْنْهارُ خالِدينَ‌ فيها وَ نِعْمَ أجْرُ الْعامِلينَ﴾«15»

پاداش آنان آمرزشى است از سوى پروردگارشان، و بهشت‌هايى كه از زيرِ [درختانِ‌] آن نهرها جارى است، در آن جاودانه‌اند؛ و پاداش عمل كنندگان، نيكوست.

﴿يَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ وَ أنَّ اللَّهَ لايُضيعُ أجْرَ الْمُؤْمِنينَ﴾«16»

[شهيدان‌] به نعمت و فضلى از سوى خدا و اين كه خدا پاداش مؤمنان را تباه نمى‌كند، شادمان و مسرورند.

﴿الَّذينَ اسْتَجابُوا لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ ما أصابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذينَ أحْسَنُوا مِنْهُمْ وَاتَّقَوْا أجْرٌ عَظيمٌ﴾«17»

براى نيكوكاران و تقواپيشگان از كسانى كه خدا و رسول را پس از آن كه زخم و جراحت به آنان رسيده بود [براى جنگى ديگر بعد از جنگ احد] اجابت كردند، پاداشى بزرگ است.

﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أجْرٌ عَظيمٌ﴾«18»

خدا به كسانى كه ايمان آورده‌اند و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، وعده داده است كه براى آنان آمرزش و پاداشى بزرگ است.

﴿وَالَّذينَ يُمَسِّكُونَ بِالْكِتابِ وَ أقامُوا الصَّلاةَ إنّا لا نُضيعُ أجْرَ الْمُصْلِحينَ﴾«19»

و آنان كه به كتاب [آسمانى‌] چنگ مى‌زنند [و عملًا به آياتش پاى بندند] و نماز را بر پا داشته‌اند [داراى پاداشند] يقيناً ما پاداش اصلاح گران را ضايع‌ نمى‌كنيم.

﴿إلَّا الَّذينَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أجْرٌ كَبيرٌ﴾«20»

مگر كسانى كه [در خوشى‌ها و آسيب‌ها] شكيبايى ورزيدند و كارهاى شايسته انجام دادند، اينانند كه براى آنان آمرزش و پاداشى بزرگ است.

﴿إنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ إنّا لانُضيعُ أجْرَ مَنْ أحْسَنَ عَمَلًا﴾«21»

مسلماً كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند [پاداششان داده خواهد شد]؛ زيرا ما پاداش كسانى را كه كار نيكو كرده‌اند، تباه نمى‌كنيم.


4- ذُخر در قرآن مجيد

اگر كسى با ساعات و دقايق و لحظات روز برخورد سالم و صحيح داشته باشد، آن برخورد، با عنايت و لطف حضرت محبوب برايش ذخيره مى‌شود و او پس از انتقال از دنيا به آخرت به ذخيره‌اش مى‌رسد و تا بى‌نهايت از آن ذخيره استفاده مى‌نمايد.

﴿يا أيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إنَّ اللَّهَ خَبيرٌ بِما تَعْلَمُونَ﴾«22»

اى اهل ايمان! از خدا پروا كنيد؛ و هر كسى بايد با تأمّل بنگرد كه براى فرداى خود چه چيزى پيش فرستاده است، و از خدا پروا كنيد؛ يقيناً خدا به آنچه انجام مى‌دهيد، آگاه است.

﴿وَأقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لأِنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ‌ عِنْدَاللَّهِ إنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ﴾«23»

و نماز را برپا داريد، و زكات بپردازيد، و آنچه از كار نيك براى خود پيش فرستيد آن را نزد خدا خواهيد يافت. مسلّماً خدا به آنچه انجام مى‌دهيد، بيناست.

﴿وَ أقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَأقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَنَاً وَ ما تُقَدِّمُوا لأِنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْراً وَ أعْظَمَ أجْراً وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ﴾«24»

و نماز را برپا داريد و زكات بپردازيد و وام نيكو به خدا بدهيد؛ و آنچه را از عمل خير براى خود پيش مى‌فرستيد، آن را نزد خدا به بهترين صورت و بزرگ‌ترين پاداش خواهيد يافت؛ و از خدا آمرزش بخواهيد كه خدا بسيار آمرزنده و مهربان است.


5- فضل در قرآن مجيد

چون ساعات روز را در مسير الهى بگذارى و به طاعت و عبادت خرج كنى، مستحقّ فضل حضرت حق شوى كه چون فضل الهى تو را دريابد سعادت دنيا و آخرتت تأمين شود و اگر محروم از فضل او شوى به خسارت ابدى دچار گردى.

﴿ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ فَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَكُنْتُمْ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾«25»

آن گاه بعد از [پيمان گرفتن، از وفاكردن به آن‌] سرپيچى كرديد، و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، قطعاً از زيانكاران بوديد.

﴿وَ اللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ وَاللَّهُ ذُوالفَضْلِ الْعَظيمِ﴾«26»

در حالى كه خدا هركه را بخواهد به رحمت خود اختصاص مى‌دهد؛ و خدا داراى فضل بزرگى است.

﴿وَ لَقَدْ عَفا عَنْكُمْ وَاللَّهُ ذُوفَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنينَ﴾«27»

و از شما درگذشت؛ و خدا بر مؤمنان داراى فضل است.

﴿فانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَ اتَّبَعُوا رِضْوانَ اللَّهِ وَاللَّهُ ذُوفَضْلٍ عَظيمٍ﴾«28»

پس با نعمت و بخششى از سوى خدا [از ميدان جنگ‌] بازگشتند، در حالى كه هيچ گزند و آسيبى به آنان نرسيده بود، و از خشنودى خدا پيروى كردند؛ و خدا داراى فضلى بزرگ است.

﴿وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسولَ فَاولئِكَ مَعَ الَّذينَ أنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبيّينَ وَ الصّدّيقينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحينَ وَ حَسُنَ اولئِكَ رَفيقاً* ذلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَ كَفى بِاللَّهِ عَليماً﴾«29»

و كسانى كه از خدا و پيامبر اطاعت كنند، در زمره كسانى از پيامبران و صدّيقان و شهيدان و شايستگان خواهند بود كه خدا به آنان نعمت [ايمان، اخلاق و عمل صالح‌] داده؛ و اينان نيكو رفيقانى هستند.* اين [رفاقت با آنان‌] بخشش و فضلى از سوى خداست، و [در استحقاق اين كرامت و فضل‌] كافى است كه خدا [به نيّات و اعمال مطيعان‌] داناست.

﴿وَ لَوْلا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطانَ إلّا قَليلًا﴾«30»

و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، يقيناً همه شما جز اندكى، از شيطان پيروى مى‌كرديد.

﴿يا أيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ فُرْقاناً وَ يُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ يَغْفِرْلَكُمْ وَاللَّهُ ذُوالْفَضْلِ الْعَظيمِ﴾«31»

اى اهل ايمان! اگر [در همه امورتان‌] از خدا پروا كنيد، براى شما [بينايى و بصيرتى ويژه‌] براى تشخيص حق از باطل قرار مى‌دهد، و گناهانتان را محو مى‌كند، و شما را مى‌آمرزد؛ و خدا داراى فضل بزرگ است.

﴿ياأيُّهَا النّاسُ قَدْ جائَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِى الصُّدورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ* قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيرٌ مِمّا يَجْمَعُونَ﴾«32»

اى مردم! يقيناً از سوى پروردگارتان براى شما پند وموعظه‌اى آمده، و شفاست براى آنچه [ازبيمارى‌هاى اعتقادى و اخلاقى‌] در سينه‌هاست، و سراسر هدايت و رحمتى است براى مؤمنان.* بگو: [اين موعظه، دارو، هدايت و رحمت‌] به فضل و رحمت خداست، پس بايد مؤمنان به آن شاد شوند كه آن از همه ثروتى كه جمع مى‌كنند، بهتر است.

آرى، براى انسان سرمايه و مايه‌اى بالاتر و بهتر و سودمندتر از فضل الهى نيست، فضلى كه تجلّيش در دنيا قرآن و نبوّت و امامت و توفيق عبادت و اطاعت و در آخرت بهشت و رضوان الهى است.

بايد از دنيا به اندازه‌اى كه زندگى بگذرد برداشت كرد و بقيه را تبديل به توشه‌ آخرت نمود. و اين جز با معرفت به قرآن و توسل به پيامبر و امام معصوم ميسّر نيست.

ما در خلوت به روى خلق ببستيم‌

از همه بازآمديم و با تو نشستيم‌

هر چه نه پيوند يار بود بريديم‌

وآنچه نه پيمان دوست بود شكستيم‌

مردم هوشيار زين معامله دورند

شايد اگر عيب ما كنند، كه مستيم‌

مالك خود را هميشه غصّه گدازد

مِلك پرى پيكرى شديم و برستيم‌

شاكر نعمت به هر طريق كه بوديم‌

داعى دولت به هر مقام كه هستيم‌

درهمه چشمى عزيز و نزد تو خواريم‌

در همه عالم بلند و پيش تو پستيم‌

اى بت صاحبدلان مشاهده بنماى‌

تا تو ببينيم و خويشتن نپرستيم‌

ديده نگه داشتيم تا نرود دل‌

با همه عيّارى از كمند نجستيم‌

تا تو اجازت دهى كه در قدمم ريز

جان گرامى نهاده بر كف دستيم‌

دوستى آن است سعديا كه بماند

عهد وفا هم بر اين قرار كه بستيم‌

(سعدى شيرازى)


6- احسان در قرآن مجيد

انسان وقتى به فكر مى‌نشيند، مى‌يابد كه از همه طرف و از همه جهت چه در زمينه مادّى و چه در زمينه معنوى غرق احسان خدا است و بر او واجب است كه احسان الهى را با تمام وجود شكر كند، تا در معرض نسيم رضايت حق قرار گرفته از سخط او در امان بماند.

﴿وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ ۖ وَلَا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا ۖ وَأَحْسِنْ كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ ۖ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ ۖ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ ﴾«33»

در آنچه خدا به تو عطا كرده است سراى آخرت را بجوى، و سهم خود را از دنيا فراموش مكن، و نيكى كن همان گونه كه خدا به تو نيكى كرده است، و در زمين خواهان فساد مباش، بى‌ترديد خدا مفسدان را دوست ندارد.

﴿إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسنِ وَ إِيتَآىِ ذِى الْقُرْبَى‌ وَ يَنْهَى‌ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ وَ الْبَغْىِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ﴾«34»

به راستى خدا به عدالت و احسان و بخشش به خويشاوندان فرمان مى‌دهد، و از فحشا و منكر و ستم‌گرى نهى مى‌كند. شما را اندرز مى‌دهد تا متذكّر [اين حقيقت‌] شويد [كه فرمان‌هاى الهى، ضامن سعادت دنيا و آخرت شماست.]

﴿ هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ * فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ﴾«35»

آيا پاداش نيكى جز نيكى است؟* پس كداميك از نعمت هاى پروردگارتان را انكار مى‌كنيد؟

﴿الَّذِى أَحْسَنَ كُلَّ شَىْ‌ءٍ خَلَقَهُ وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنسانِ مِن طِينٍ﴾«36»

همان كسى كه آنچه را آفريد نيكو ساخت، و آفرينش انسان را از گِل آغاز كرد.

﴿رَسُولًا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ ۚ وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ۖ قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقًا﴾«37»

[و آن‌] پيامبرى [است‌] كه آيات روشن خدا را بر شما مى‌خواند، تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند از تاريكى‌ها به سوى نور بيرون آورد. و هر كس به خدا ايمان بياورد و كار شايسته انجام دهد، او را در بهشت‌هايى كه از زيرِ [درختانِ‌] آن نهرها جارى است، درآورد، در حالى كه در آنها جاودانه‌اند. همانا رزق و روزى را براى او نيكو قرار داده است.

﴿لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُواْ وَ يَزِيدَهُم مّن فَضْلِهِ ‌وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَآءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ﴾«38»

[اين گونه عمل مى‌كنند] تا خدا آنان را بر [پايه‌] نيكوترين عملى كه انجام داده‌اند پاداش دهد، و از فضلش براى آنان بيفزايد، خدا به هر كه بخواهد بى‌حساب روزى مى‌دهد.

﴿قُلْ يَا عِبَادِ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّكُمْ ۚ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هَٰذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ ۗ وَأَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةٌ ۗ إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ ﴾«39»

بگو: اى بندگان مؤمنم! از پروردگارتان پروا كنيد. براى كسانى كه در اين دنيا اعمال شايسته انجام داده‌اند، پاداش نيكى است و زمين خدا گسترده است [بر شماست از سرزمينى كه دچار مضيقه دينى هستيد به سرزمينى ديگر مهاجرت كنيد]. فقط شكيبايان پاداششان را كامل و بدون حساب دريافت خواهند كرد.

﴿لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُوا إِذَا مَا اتَّقَوْا وَآمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ثُمَّ اتَّقَوْا وَآمَنُوا ثُمَّ اتَّقَوْا وَأَحْسَنُوا ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ﴾«40»

بر كسانى كه ايمان آورده‌اند و كارهاى شايسته انجام داده‌اند نسبت به آنچه‌ [پيش از حكم تحريم، از مسكرات و منافع قمار و ساير مُحرّمات‌] خورده‌اند، گناهى نيست، هرگاه بپرهيزند و ايمان [واقعى‌] آورند و [خالصانه‌] كارهاى شايسته انجام دهند؛ سپس پرهيزكارى را تداوم بخشند و ايمان خود را ادامه دهند، و بر پرهيزكارى پافشارى ورزند و كار نيك بجا آورند؛ و خدا نيكوكاران را دوست دارد.

﴿وَأَنفِقُواْ فِى سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُواْ بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُواْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ﴾«41»

و در راه خدا انفاق كنيد و [با ترك اين كار پسنديده، يا هزينه كردن مال در راه نامشروع‌] خود را به هلاكت نيندازيد، ونيكى كنيد كه يقيناً خدا نيكوكاران را دوست دارد.

﴿فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الْآخِرَةِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ﴾«42»

پس خدا پاداش اين دنيا و پاداش نيك آخرت را به آنان عطا فرمود؛ و خدا نيكوكاران را دوست دارد.

______________________________

(1)- حجر (15): 98.

(2)- اسراء (17): 111.

(3)- طه (20): 130.

(4)- نمل (27): 59.

(5)- بقره (2): 152.

(6)- بقره (2): 172.

(7)- عنكبوت (29): 17.

(8)- نمل (27): 40.

(9)- لقمان (31): 12.

(10)- آل عمران (3): 123.

(11)- نحل (16): 78.

(12)- المحجة البيضاء: 7/ 149؛ الكافى: 2/ 95، حديث 10؛ بحار الأنوار: 68/ 40، باب 61، حديث 29.

(13)- بحار الأنوار: 68/ 22، باب 61، حديث 1؛ الكافى: 2/ 94، حديث 1.

(14)- المحجة البيضاء: 7/ 143؛ جامع السعادات: 3/ 192.

(15)- آل عمران (3): 136.

(16)- آل عمران (3): 171.

(17)- آل عمران (3): 172.

(18)- مائده (5): 9.

(19)- اعراف (7): 170.

(20)- هود (11): 11.

(21)- كهف (18): 30.

(22)- حشر (59): 18.

(23)- بقره (2): 110.

(24)- مزّمّل (73): 20.

(25)- بقره (2): 64.

(27)- بقره (2): 105.

(28)- آل عمران (3): 152.

(29)- آل عمران (3): 174.

(30)- نساء (4): 69- 70.

(30)- نساء (4): 83.

(31)- انفال (8): 29.

(32)- يونس (10): 57- 58.

(33)- قصص (28): 77.

(34)- نحل (16): 90.

(35)- الرحمن (55): 61- 60.

(36)- سجده (32): 7.

(37)- طلاق (65): 11.

(38)- نور (24): 38.

(39)- زمر (39): 10.

(40)- مائده (5): 93.

(41)- بقره (2): 195.

(42)- آل عمران (3): 148.

شكر النعم اجتناب المحارم، و تمام الشكر قول الرجل: الحمد لله رب العالمين.
(امام صادق عليه‌السلام فرمود: شكر نعمتهاى الهى دورى از تمام گناهان است، و تمام شكر به اين است كه انسان با تمام وجود بگويد، الحمد لله رب العالمين.)
محجةالبيضاء، ج 7، ص 149

ينادى مناد يوم القيامه ليقم الحمادون، فيقوم زمره، فينصب لهم لواء، فيدخلون الجنه. قيل: و من الحمادون؟ فقال: الذين يشكرون الله تعالى على كل حال. و فى لفظ آخر: الذين يشكرون الله على السراء و الضراء.
(رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود: روز قيامت فرياد كننده‌اى فرياد برمى‌دارد: حمادون بپاخيزند، عده‌اى برمى‌خيزند، پس براى آنان پرچمى قرار داده مى‌شود، سپس وارد بهشت مى‌شوند. عرضه داشتند: حمادون كيانند؟ فرمود: آنان كه در هر حالى خدا را شكر كردند. و در حديث ديگرى آمده: آنان كه در راحت و سختى خدا را شكر كردند.)
محجةالبيضاء، ج 7، ص 142


انتخاب شرح:
- حسین انصاریان - محمد رضا آشتیاني - محمد جعفر امامی - حسن ممدوحی کرمانشاهی - سید احمد فهری - محمد بن سلیمان تنکابنی - محمد علي مدرسی چهاردهی - ابراهیم سبزواری - بدیع الزمان قهپائی - سید عليخان حسينی حسنی مدنی شيرازی - سید علیخان حسينی حسنی مدنی شيرازی - سید محمد باقر حسينی (داماد) - سید محمد باقر موسوی حسينی شيرازی - سید محمد حسین فضل الله - سید محمد شيرازی - سید نعمة الله جزائری - عباس علی موسوی - محمد جواد مغنیه - محمد دارابی - نبیل شعبان
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز



گزارش خطا  

^