Camia Kebire Ziyareti

Camia Kebire ziyareti, Masum İmamların (a.s) en önemli ve kapsamlı ziyaret namelerinden biridir. Bu ziyaret name, Şialardan birinin isteği üzerine İmam Hadi (a.s) tarafından söylenmiştir. Ziyaret namede Şia’nın imamet, imamların makamı ve Şiaların Ethar İmamlar (a.s) karşısındaki görevleri hakkındaki inançlar yer almaktadır. Camia Kebire Ziyareti, imamların fasih ve hoş ifadelerle tanıtılması yönünde çok önemli bir ziyaret namedir.

Adlandırılmasının Nedeni

Has bir imama mahsus olmayan ziyaret namelere, camia ziyareti denmektedir. Öte yandan bu ziyaret öteki ziyaret namelerden daha kapsamlı olduğu için bu ziyaret name, Camia Kebire Ziyareti olarak meşhur olmuştur. Camia Kebire Ziyaretinin metni, uzak ve yakından her imamın ziyareti için okunabilecek bir özelliğe sahiptir.

Camia Ziyaretinin Senedi

Bu ziyaret nameyi, Şeyh Tusi “Tehzib”1 kitabında, Şeyh Saduk “Men La Yahduruhu’l Fakih”2 kitabında nakletmiştir. Allame Meclisi bu ziyaret hakkında şöyle demektedir:

“Bu ziyaret uzak ve yakından (masumları ziyaret etmek için) en kapsamlı ziyaret namedir.”3

Babası ise “Men La Yahduruhu’l Fakih” kitabının şerhinde şöyle yazmaktadır:

“Bu ziyaret, en üstün ziyaret ve onların en kâmillerindendir. Ben her zaman onun ışığı altında Tahir İmamların (a.s) ziyaretine kutsal mekânlarda (Kerbela, Necef, Medine, Meşhed) nail oldum.”

Bu ziyaretin metni, İmam Hadi (a.s) tarafından nakledilmiştir. İbn Babaveyh bu ziyareti, Muhammed b. İsmail Bermeki’den o da Musa b. Abdullah Nahai’den ve o da İmam Hadi’den aleyhi selam nakletmiştir.4

Cuveyni Horasani, “Feraidu’s Simtayn”5 kitabında bu ziyareti, İbn Babaveyh tariki ile Hâkim Nişaburi’den nakletmiştir.

Buna rağmen, bu ziyaret name senedi hadis taksimi esasına göre, raviler arasında bulunan belirsiz ve meçhul bir kişi olarak tanınan Musa b. Abdullah Nahai’den dolayı sahih olarak sayılamamaktadır.6

Elbette, hicretin ilk yıllarındaki hadis uzmanlarının görüşüne göre, karinelerin yardımı ile hadisi sahih ve gayri sahih diye taksim etmekteydiler.7 Bu ziyaret name o dönemler sahihlerden sayılmaktaydı. İbn Babaveyh’in bu ziyarete olan güven ve itimadı, tercih nedeni ve senedinin takviyesine neden olmaktadır.8 Buna ek olarak, İmamiye Şia’sı bu ziyareti öyle bir şekilde telakki etmekteydi ki eğer basiret ve eleştiri sahibi isterse bunun sıhhati için masumların sözlerini keşfeden icma iddiasında bile bulunabilmekteydiler.

Şubber9 bu ziyareti, Nehcü’l Belağa ve Sahife-i Seccadiye ayarında bilmekte ve onda olan fesahat ve belagatin masum dışında sadır olmasının mümkün olmadığını belirtmektedir.10 İhsai de Camia Kebire Ziyaretinin senedini inceldikten sonra şöyle demektedir: Bu ziyarete lafız ve anlam yönünden bakıldığında bilinçli insan bu ziyaretin masumların sözleri olduğunu anlar ve dolayısıyla senedinin incelenmesine ihtiyaç yoktur.

Muhaddis Nuri’ye göre İbn Babavey11 kendi rivayetinde ziyaretin metnini telhis ettiğini ve inançlarına uymayan bazı yerlerini sildiğine inanmaktadır.

Camia Kebire Ziyaretinin İçeriği

Camia Kebire Ziyareti, gerçekte imametin aslı ve temeline yönelik yüce ve beliğ tavsifleri içermektedir. Şia açısından dinin devamı, bu inanca bağlanmak ve sarılmakla mümkündür. Bu ziyaretin içeriğinde bulunan imamların makamları konusundaki açıklamalardan dolayı, İmam Hadi (a.s) bu ziyaretin okunmadan önce yüz defa tekbir getirilmesini ve bu şekilde İmamların hakkında aşırıya kaçılmamasını istemektedir.12

Bu ziyarette, Hz. Peygamber Efendimizin Ehlibeyti, onun hak halifeleri olarak tasvir edilmekte ve Şia’nın tüm öğretileri fasih bir dille ele alınmaktadır. İmamların Hz. Peygamber Ekrem’le olan ilişkileri, İmamların ilmi, ahlaki ve siyasi makamlarının dillendirilmesi, onların örnek ve model olmaları, tevhit ve imamet arasındaki ilinti, Allah’ı tanıma ile imamı tanıma arasındaki irtibat, Ehlibeytin aleyhimu’s selam ismet ve masumiyeti, onların bir bütün olarak yaratılışları, tevalla, tebarra, ricat ve teslim vb. gibi. özellikler buna örnektir. Bu ziyarette imamların fazilet ve üstünlükleri fasih bir dille ve Kur’an ve sünnetle ilintili bir şekilde en üstün bir şekilde beyan edilmiştir.

Camia Kebire Ziyaretinden Pasajlar

Ziyaretin başlarındaki şu cümlelerde:  «‌السَّلامُ عَلَیکُمْ یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ‌» ; “Selam olsun size ey Peygamber'in Ehl-i Beyt'i, risalet'in karargâhı” İmam Hadi aleyhi selam bu anlamları getirmiştir:

* Allah Teâlâ, Ehlibeyti (a.s) kendi kerametine mahsus kılmış ve onları risalet karargâhı, meleklerin uğradığı kimseler ve vahyin iniş yeri olarak karar kılmıştır.

* Allah’ın bu kararı, onun kemaliye sıfatlarından kaynaklanmıştır. Ehlibeyt (a.s), bunlara sahiptir ve bunun vasıtasıyla zirveye çıkmış ve orada ilim, hilim, keramet ve rahmeti cem etmişlerdir.

* Ehlibeyt (a.s) Allah’ın risalet karargâhıdırlar. Allah Teâla, onları Müslümanların lideri olarak karar kılmasının yanı sıra, beşeriyetin liderliği makamına atamıştır.

İmam Hadi aleyhi selam şu ifadeleri ile: «‌السلام علی ائمة الهدی و مصابیح الدجی‌» ; “Selam olsun sizlere ey hidayet imamları, karanlıkların nurları” aşağıdaki noktalara değinmiştir:

* Ehlibeyt (a.s), hidayet önderleridir ve imamet görevini üstlenen Ehlibeytten olmayan diğer insanlar, hidayet hattının muhalifleri ve delalet veya sapkın imamlardan sayılmaktadırlar. Bu sebepten dolayı, dini marifetleri Hz. Resulü Kibriya Efendimizin (s.a.a) Ehlibeyti dışında kimseden almamak gerekir ve hareket mesiri, onların hareket mesiri dışında olmamalıdır.

* İmamlar (a.s), kâmil ve tam akla sahiptirler. Onlar, dünya insanlarının sığınak yeri ve Peygamberlerin varisleridirler. Onlar en üstün insan örnekleridirler. Öteki insanlar onlara uymalı ve tabi olmalıdır. Onlar, en üstün kemallere insanları davet etmekte ve diğer insanlar onların peşi sıra gitmelidirler.

* Ehlibeyt (a.s), Allah’ın marifet karargâhı ve bereket meskenleridir. Onlar, Allah Teâlâ’nın hikmet madenleri, Hz. Hakk’ın sırlarının hafızları, O’nun kitap ilminin taşıyıcıları ve Peygamberinin halifeleridirler.

* Allah’a davet edicilerin Allah yolundaki asaletlerini ortaya koyan bazı özellikleri vardır. O özellikler şunlardan ibarettir:

# Onlar, Allah’a davet ediciler ve Hz. Ehediyetin rıza ve hoşnutluk yollarına kılavuzluk eden yol göstericilerdir.

# İmamlar (a.s) Allah Teâlâ’nın emirlerine itaat yolunda sabit kademdirler.

# Allah Teâlâ’ya tam ve eksiksiz muhabbet beslemektedirler.

# Allah Teâlâ’nın tevhidinde halis ve muhlistirler.

# Allah Teâlâ’nın emir ve yasakları türünden şiarlar, onlar aracılığı ile aşikâr ve belirgin olmaktadır.

# Onlar hiçbir zaman söz ve kelamlarında ve aynı şekilde eylemlerinde Allah’ın emrinden öne geçmezler.

Ziyaret duasının ilerleyen bölümlerinde Şia’nın en temel fikri ve düşünsel unsurlarına değinilmektedir:

* Allah’tan başka ilah olmadığına ve O’nun her türlü şerikten münezzeh olduğuna iman etmek.

* Hz. Muhammed’in (s.a.a) Allah’ın has kulu, seçilmiş ve övülmüş elçisi olduğuna iman etmek.

* Şia (Ehlibeyt) İmamlarının ismet ve keramet makamına sahip olduklarına iman etmek.

Ziyaretin bazı pasajlarında Masum İmamların (a.s) ameli yaşamlarına yönelik davranışları şu şekilde ele alınmaktadır:

# İlahî ahit ve misakın yerine getirilmesi ve O Zat-ı Akdes’in itaatinin sağlamlaştırılması.

# İnsanlara nasihat ve öğüt verilmesi gizli ve açıkta Allah’ın hoşnutluğu için onların hayrının istenmesi.

# İnsanların delil, hikmet, nasihat ve öğüt aracılığı ile Hak yoluna davet edilmesi.

# Canlarından geçerek, uygunsuz şeylere sabrederek Allah yolunda her daim fedakârlık göstermek.

# Namaz kılarak, zekât vererek ve öteki ibadetlere amel ederek İslam’ın din hudutlarına riayet etmek.

# İslam şeriatının tahriften korunması için korunması ve hıfzedilmesi.

# İlahî kaza ve kader karşısında teslim olmak.

# Peygamberlerin yolunun tek olduğuna vurgu yaparak, geçmiş peygamberlerin tasdik edilmesi.

Ziyaret namenin şu pasajında: ‌فالراغب عنکم مارق واللازم لکم لاحق والمقصر فی حقکم زاهق‌»; () Ehlibeyt (a.s) dostlarının akıbetleri ile Ehlibeyt (a.s) düşmanlarının akıbetleri ele alınmakta ve dostlar saadet ehli, düşmanlar ise, şekavet ve bedbaht ehli olarak tanıtılmaktadır.

«‌فبلغ اللّه‌ بکم أشرف محل المکرمین وأعلی منازل المقربین وأرفع درجات المرسلین‌» ; () cümlesinde ise şu noktaların altı çizilmektedir:

# İmamların Ric’atına imanın zorunluluğu ve onların devlet kuracaklarına inanmak.

# İmamların (a.s) kabri şeriflerini ziyaret etmenin önemi.

# Ric’at’a imanın önemi.

# Onların kuracakları devletin tüm dünyada küresel bir şekilde hâkim olması için her daim hazır olmanın zorunluluğu.

# Onların düşmanlarından uzak durmanın zorunluluğu.

# Allah Teâlâ’nın Ehlibeyt’in (a.s) eliyle Müminleri nasiplendirdiği şeylere müminlerin hoşnut olması.

# Müslümanların sahih bir şekilde vahdeti Ehlibeyt (a.s) sancağı ve çatısı dışında gerçekleşmeyecektir.

# Ehlibeyte (a.s) iman, duygusal bir emir değildir, bilakis bilinçli bir şekilde, idrak, araştırma ve tahlile dayalı olmalıdır.

Camia Ziyaretinin Şerhleri

Camia ziyaretine çeşitli şerhler yazılmıştır. Allame Muhammed Taki Meclisi (ö. K. 1070) bu ziyareti iki kere şerh etmiştir:

* Bir kere “İbn Babaveyh”in kitabı “Men La Yahduruhu’l Fakih” kitabının şerhinde “Ravzatu’l Müttakin”in zımnında Arapça olarak,

* İkinci defa İbn Babaveyh’in aynı kitabının Farsça şerhinin “Livami Sahibkarani” kitabının zımnında farsça yazmıştır. Allame Muhammed Bakır Meclisi de Biharu’l Envar13 kitabında ziyaretin bazı pasajlarını icaz şeklinde şerh etmiştir.

Camia Kebire ziyaretinin en önemli şerhi Şeyh Ahmed b. Zeynuddin Ahsai’nin (ö. 1241 veya 1243) “Şerhu’z Ziyareti’l Camietu’l Kebire” adlı 4 ciltlik eseridir. Bu kitap defalarca basılarak yayınlanmıştır. Bu kitap, şeyhiye meşrebi ile yazılmış Camia Kebire Ziyaretinin en kapsamlı ve en ilmi şerhidir. Kelam, edep, hadis ve felsefe konularını içermektedir. “El-Envaru’l Lamie” kitabı ise Seyyid Abdullah Şubber tarafından son dönemlerde yazılmış faydalı ve güzel şerhlerden birisidir.

Camia kebire ziyaretine yazılmış öteki şerhler şunlardan ibarettir:

Arapça Şerhler

* el-Envaru’s Satıae fi şerhi ziyareti’l Camia, Cevad Kerbelai14

* el-Envaru’l Lamie fi şerhi’z Ziyareti’l Camie, Seyyid Abdullah b. Muhammed Rıza Şubber Kazımı (k. 1188-1242), tahkik: Fazıl Fırati ve Ala Kazımi15

* Hakaiku’l Esrar, Muhammed Taki Ağa Necefi İsfahani (ö. K. 1332), telif: k. 1296.16

* Senedu’z Ziyareti’l Camia, Seyyid Yasin Musevi17

* Şerhu’z Ziyareti’l Camieti’l Kebire, Şeyh Ahmed İhsai (ö. K. 1166-1243)

* Şerhu’z Ziyareti’l Camieti’l Kebire (Telvihu’l İşaret fi telhis şerhi’z Ziyaret), Ahmed İhsai (ö. K. 1243), telhis: Seyyid Muhammed Hüseyin Meraşi Şehristani (k. 1255-1315).18 Müellif bu kitapta, tekrarı şeyleri zikretmeyerek, önemli noktalara değinmiş ve haşiyesinde kitabın benzerlikler ve yanlışlıklarını tashih ederek, kendisini “Abdul Samet Hairi Mazenderani” müstear adıyla tanıtmıştır.

* eş-Şumusu’t Talia fi şerhi’z Ziyareti’l Camie, Ağa Reyhanullah b. Seyyid Cafer Keşfi Burucerdi (k. 1267-1338)19

* eş-Şumusu’t Talia fi şerhi’z Ziyareti’l Camie, Seyyid Hüseyin Hamedani Drud Abadi (ö. K. 1344)20-21

* es-Savarimu’l Katie ve’l Hücecu’l Lamie fi isbati Sıhheti’z Ziyareti’l Camie, Abdul Kerim Ukayli.22

* Fi Rihabi’z Ziyareti’l Camietu’l Kebire, Seyyid  Ali Hüseyni Sadr.23

Farsça Şerhler

* Edep Fenayi Mukarriban, Ayetullah Cevadi Amuli.24

* Şerhi Ziyareti Camia Kebire, Fahru’l Muhakkikin Şirazi.

* Esraru’z Ziyaret ve Burhanu’l İnabet fi şerhi ziyareti’l Camia, Muhammed Taki Ağa Necefi İsfahani (ö. K. 1332), basım tarihi: k. 1296.25

* Envaru’l Velayetu’s Satia fi şerhi ziyareti’l camie, Seyyid Muhammed b. Raziuddin Hüseyni Vahidi Şebisteri (k. 335-1421), tercüme ve tahkik: Şeyh Haşim Salihi.26

* el-Envaru’t Talie fi şerhi’z Ziyareti’l Camie, şeyh Ali Asker Münevveri Tebrizi (ö.k. 1424)

* Ba Ehteran Tabnak Velayet, Seyyid Abdullah Şubber (k. 1188-1242), tercüme: Abbas Ali Sultani Gülşeyhi.28

* Hazanu’l İlm ve Ehli Beytu’l Vahy, Seyyid Hüseyin Ayetullahi Cehrumi Cehrum.29

* Sima-i Eimme, Şerh Ziyaret Camie, Ali Nizami Hamedani, takrir: Bayan Hisari Hamedani.30

* Şerhi Ziyareti Camia Kebire, Muhammed Taki Meclisi İsfahani (k. 1003-1070), mukaddime ve hal şerhi: Mehdi Fakih İmani İsfahani.31 Bu kitap, “Men La Yahduruhu’l Fakih” kitabının şerhi olan “Livami Sahibkarani” kitabından alıntıdır. Aynı şekilde, “Ravzatu’l Müttakin” (Men La Yahduruhu’l Fakih kitabının Arapça şerhi) kitabında Camia ziyaretini şerh etmiştir.

* Şerhi Ziyareti Camia Kebire, Seyyid Ziyauddin Eterabadi.32

* Şerhi Ziyareti Camia Kebire, Seyyid Muhammed Taki Nakavi Kayini.33

* Şerhi Ziyareti Camia Kebire, Muhammed Hadi Fahru’l Muhakkikin Şirazi (k. 1340-1420), mukaddime ve tahkik: Seyyid Muhammed Cevad Tabesi Hairi.34-35

* Şerhi Ziyareti Camia Kebire (Pertovi Velayet), Seyyid Muhammed Vahidi Şebisteri (k. 1335-1421), tahkik: Haşim Salihi.36-37

* Şerh ve tefsiri Ziyareti Camia Kebire, Rahim Tevekkül.38

* Şemsu Talie der şerhi ziyareti camia, Muhammed Tayyip Zade Ahmed Abadi İsfahani.39

* Ali aleyhi selam ve ziyareti Camia Kebire, Abdulali Guya (k. 1340-1415).40

* Fevaid Nafie Şerife der şerhi ziyareti camia, Muhammed Tütüncü Tebrizi (ö.k. 1395).41

* Makamat Evliya, Şerhi ber ziyareti camia kebire, Seyyid Mücteba Hüseyni.42

* Nucum lamie der şerhi ziyareti camia, Ebu Turab Hudai (ş. 1274-1373)43

Arapça Hatlı Kitaplar

* el-İ’lamu’l Lamie fi şerhi’z Ziyareti’l Camie, Seyyid Muhammed Tabatabai Burucerdi (ö.k. 1160) (Seyyid Behru’l Ulum’un ceddi)44

* el-Envaru’s Satia fi şerhi ziyareti’l camie, Allame Şeyh Muhammed Rıza Garavi Necefi (k. 1304-1385)45

* Enisu’t Tullab, Muhammed Cafer b. Ağa Muhammed Ali b. Vahid Behbehani Payan, telif tarihi: k. 1245.46

*Şerhi Bazı İbarati’z Ziyareti’l Camie Kebire, Muinuddin b. Muhammed Sadık Hadimu’l Hüseyni.47

* Şerhi’z Ziyareti’l Camieti’l Kebire, Bahauddin Seyyid Muhammed Naini Muhtari (ö.k. 1130-1140) (Şeyh Hürrü Amuli’nin çağdaşı)48

* Şerhi’z Ziyareti’l Camieti’l Kebire, Muhammed Kasım b. Muhammed Kazım Razi Payan, telif tarihi: 19 Camazieyelahir 1133, Şah Sultan Hüseyin Safavi adıyla.49

* Şerhi’z Ziyareti’l Camieti’l Kebire, Ali Naki Hairi Tabatabai (Al-i Sahib Riyaz) (ö.k. 1289)50

* Şerhi’z Ziyareti’l Camieti’l Kebire, Hacı Mirza Ali Garavi Aliyari Tebrizi (k. 1319-1417)51

* Şerhi’z Ziyareti’l Camieti’l Kebire, Seyyid Muhammed Ali Muvahhit Ebtehi İsfahani (k. 1347-1423)52

* Şerhi’z Ziyareti’l Camieti’l Kebire, müellif: meçhul.53

* Kaşifu’l Esrar, Mirza Hidayetullah Gulpeygani.

Farsça Hatlı Kitaplar

* el-İlhamatu’r Razaviyye, Seyyid Muhammed b. Mahmut Hüseyni Levasani Tahrani (ö.k. 1355)54

* el-Katie fi Şerhi’l Ziyareti’l Camie, Seyyid Hasan Razavi Kummi (k. 1358).55

* Şerhi Ziyareti Camie Kebire, Allame Mirza Muhammed Ali Çahardehi Reşti Necefi (ö.k. 1334)56

* Şerhi Ziyareti Camie Kebire, Şeyh Abbas Hairi Tahrani (k. 1298-1360)57

* Şemsi Talie der şerhi ziyareti camie, Allame Seyyid Abdullah Musevi Biladi Buşehri (k. 1290-1372)58

Referanslar

* Negereş-i mevzui ber ziyareti camie kebire

* Araştırma Aynasında Camia ziyareti

* Camia Kebire Ziyaretinin senedinin incelenmesi

* “Camia Kebire Ziyareti” kitapları

* Camia Kebire Ziyareti Aynasında İmam Zaman aleyhi selam

    ABNA.İR
    Dipnotlar

1- Tusi, Tehzib, c. 6, s. 96-102.

2- Men La Yahduruhu’l Fakih, c. 2, s. 610.

3- Meclisi, Zadu’l Mead, s. 301.

4- İbn Babaveyh, c. 2, s. 610.

5- Feraidu’s Simtayn, c. 2, s. 179-186.

6- Bkz. İhsai, c. 1, s. 30.

7- Bkz. Mudir Şaneçi, s. 146.

8- Bkz. İhsai, c. 1, s. 31.

9- Şubber, s. 33.

10- İhsai, c. 1, s. 30.

11- Müstedreku’l Vesail, c. 11, s. 170-171.

12- Muhammed Taki Meclisi, ş. 1377, c. 8, s. 666.

13- Biharu’l Envar, c. 99, s. 134-144.

14- Kum, müessese daru’l Hadis, ş. 1377, c. 5, ikinci baskı, veziri.

15- Kum, Mektebetu’l Emin, k. 1422, s. 208, veziri.

16- İsfahan, k. 1296, s. 35.

17- Dimeşk, Havza Ehl-i Beyt (a.s), k. 1419, s. 60, Rak’i.

18- Beyrut, müessesetu’l Belağ, k. 1424, s. 170, Veziri.

19- Tahran, k. 1354, Bkz. El-Zaria, c. 14, s. 222.

20- Tahran, merkez neşri kitap, k. 1378, s. 544, Rak’i.

21- Bu kitap, Camia Ziyaretine yazılmış olan en güzel şerhlerden birisidir ve faydalı ve değerli araştırmaları içermektedir.

22- Kum, müessese Biz’atu’l Mustafa, k. 1421, s. 180, Veziri.

23- Kum, Daru’l Gadir, ş. 1382, s. 700, Veziri.

24- Bu mecmuadan şu ana kadar 7 cilt, isra yayınları tarafından yayınlanmıştır.

25- Bu yazı, müellifin Arapça tercüme ve şerhi, Hakiku’l Esrar adıyla haşiyesinde basılmıştır. Bkz. El-Zaria, c. 2, s. 35 ve c. 7, s. 29.

26- Kum, Vefai, ş. 1376, s. 300, Veziri.

27- Kum, Mümin, ş. 1380, s. 521, Veziri.

28- Meşhed, Bonyad Pejuheş hayi İslami, ş. 1372, s. 244, Veziri.

29- Mücteba Şehid Musalla Nejad, ş. 1377, s. 108, Rak’i.

30- Kum, Feraiz, ş. 1378, c. 3, s. 536-368, Veziri.

31- İsfahan, Hüseyniye İmad Zade, ş. 1373, s. 190 (s. 40, biyografi ve mukaddime, s. 150), Veziri.

32- Tahran, mektep Kur’an, ş. 1372, k. 1413, s. 341, Veziri.

33- Tahran, neşri Sadık (a.s), ş. 1378, s. 530, Veziri.

34- Meşhed, Fedek, ş. 1368 / k. 1410, c. 2, s. 550-552, Veziri.

35- Bu şerh, Camia Kebire Ziyaretine yazılmış en iyi farsça şerhlerden biridir. Tarih, hadis, tefsir, edep ve lügat içerikli bir özelliğe sahiptir.

36- Kum, Vefai, ş. 1378, s. 302, Veziri.

37- Bu kitap, Arapçaya tercüme edilmiştir.

38- Tahran, Kuleyni, ş. 1372 / k. 1414, s. 158, Rak’i.

39- Tahran, k. 1376, c. 2.

40- Tahran, Zurare, ş. 1378, s. 310, Veziri.

41- Tebriz, ş. 1341.

42- Tahran, Nistan, ş. 1379, s. 333, Veziri.

43- Meşhed, Horasan basım evi, ş. 1366, s. 324, Rak’i.

44- Hatlı nüshası, Fazıl Hansari (Hansar şehrinde) kütüphanesinde, Şeyh Musa Hansari kitabetinde bulunmaktadır. Bkz. Ez-Zaria, c. 2, s. 239; Kütüphane fihristi, c. 1, s. 142.

45- El-Muntehab min İ’lami’l fikr ve’l Edeb / 496.

46- Kitabın bir bölümü, Camia Ziyaretinin şerhidir. Bkz. Ez-Zaria, c. 2, s. 459.

47- Hatlı nüshası, Tahran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi kütüphanesinde bulunmaktadır. Bkz. İlahiyat Fakültesi Kütüphane fihristi, c. 1, s. 308.

48- Hatlı nüshası, Ayetullah Gulpeygani Kütüphanesinde (Kum’da) mevcuttur. Bkz. Ez-Zaria, c. 13, s. 306; Kütüphane fihristi, c. 1, s. 139.

49- Hatlı nüshası, Tahran üniversitesinde mevcuttur. Bkz. Kütüphane fihristi, c. 12, s. 2933.

50- Şerhi Muzhi, kapsamlı bir şerh olmasına rağmen yarım kalmıştır. Bkz. Ez-Zaria, c. 13, s. 306.

51- Bkz. El-Müselselat fi’l İcazat, c. 2, s. 583; Mecelle Ayna Pejuheş, ş. 76, s. 132.

52- El-Müselselat fi’l İcazat, c. 2, s. 583; Mecelle Ayna Pejuheş, ş. 76, s. 132.

53- Hatlı nüshası, İslami Şura Meclisi kütüphanesinde 46 sayfa halinde mevcuttur. Bkz. Meclis Kütüphanesi fihristi, c. 12, s. 83.

54- Bkz. Ez-Zaria, c. 2, s. 302.

55- Hatlı nüshası, müellifin hattıyla, 146 sayfada (292 sayfa), Ayetullah Gulpeygani kütüphanesinde (Kum) 39/240’da mevcuttur.

56- Bkz. Ez-Zaria, c. 13, s. 306.

57- Bzk. Nukebau’l Beşer, c. 4, s. 990; Gencine-i Danişmendan, c. 4, s. 426.

58- Bkz. Ez-Zaria, c. 14, s. 223.

KAYNAKLAR

* İbn Babavey, Muhammed Ali, Men La Yahduruhu’l Fakih, müsehhih: Gaffari, Ali Ekber, Camia Müderrisin, Kum, k. 1413.

* Tusi, Muhammed b. Hüseyin, Tehzibu’l Ahkâm, müsehhih: Horasan, Hasan el-Musevi, Daru’l Kutubu’l İslamiye, Tahran, k. 1407.

* Meclisi, Muhammed Bakır, Biharu’l Envar, Daru İhya Turas Arabi, Beyrut, k. 1403.

* Cuveyni, İbrahim b. Muhammed, Feraiudu’s Simtayn, muhakkik: Mahmudi, Muhammed Bakır, müessese el-Mahmudi, Beyrut.

* Meclisi, Muhammed Bakır, Zadu’l Maad, Beyrut, Alaaddin A’lemi baskısı, k. 1423, m. 2003.

* Nuri, Hüseyin b. Muhammed Taki, Müstedreku’l Vesail ve Müstenbitu’l Mesail, müessese Al-i Beyt aleyhimu’s selam, li-ihyau’t Turas, Beyrut, k. 1411, m. 1991.