Cavab: Əməlin azlığı və ya çoxluğu ya kəmiyyət baxımından ola bilər ya da keyfiyyət.Yəni, kəmiyyət baxımından bir il gecələr namaz qılıb gündüzlər oruc tutaraq (ehtiyacı ödəyəcək qədər istisna olmaqla) bütün var-dövləti sədəqə verməkdə olar və ya keyfiyyət baxımından bir günün məğrib və işa namazlarını ixlasla qılmaqlada. Sözsüz ki ixllasla qılınan belə bir namaz illər boyu diqqətsiz olunan ibadətlərdən və ixlasla verilməyən sədəqələrdən daha xeyirli və daha fəzilətlidır. ,,Biharul-ənvar’’-da Həzrəti Peyğəmbər (s)-dan nəql olunan hədislərdən birində deyilir: (Sakitlikdə ixlasla qılınan iki rükət namaz axşamdan səhərə qədər qılınan namazlardan daha xeyirlidir.) Və sözsüz ki, ibadət edən şəxsin təqva və ixlası da ibadətinin dahada keyfiyyətli olmasına və Allah dərgahında daha tez qəbul olunmasına səbəb ola bilər.
Qeyd olunanları nəzərə alaraq deyə bilərik ki, otuz il ömür etmiş və bu müddət ərzində Allaha bəndəlik etmiş bir şəxs öz ixlas və təqvası ilə Allahın lütf və mərhəmətini elə bir yüksək səviyyədə qazana bilər ki bu, altmış il və ya daha artıq ömür sürmüş şəxsin ibadətindən daha da artıq olsun. Belə olduğu bir halda artıq nə etiraza edə bilər, nədə suala yer qalar.
İkinci cavab: Belə də ola bilər ki ,otuz il ömür sürmüş bir şəxs əgər bundan artıq yaşasaydı bəlkədə yolunu azar və gördüyü xeyirxah işləri belə zay edərdi. Bu kimi şəxslər ömürlərini cavan yaşlarında dəyişsələr belə qiyamət günü bunu Allah tərəfindən onlar üçün yalnız lütf olduğunu başa düşər və bunu üçün Ona şükürlər edərlər.
Üçüncü cavab: Bəzən də elə olur ki, insanlar ömürlərinin qısalmasına və ya uzanmasına özləri səbəb olurlar. Nəql olunan hədislərdən belə məlum olur ki, insan qohum əqraba ilə münasibətlərini kəsmək, Allahın haramını özünə halal bilmək və günah işlər görməklə ömürünün qısalmasına şəxsən özü səbəb olur. Və əksinə olaraq qohum-əqraba ilə yaxşı münasibətdə olmaq və Allah yolunda sədəqə verməklə öz ömürünü uzada da bilər.
Necə ki,İmam Cəfər Sadiq (ə)-dan nəql olunan rəvayətdə deyilir:(Günahı ucbatından dünyalarını dəyişənlərin sayı öz əcəli ilə ölənlərin sayından ,xeyirxah işlər görənlərin də sayı adı həyat sürənlərin sayından daha çoxdur.)
Qiyamər günü hər şeyi həqiqəti üzə çıxdığından artıq heç bir şübhəyə yer qalmayacaqdır.
************
