Bu ya da ən,deyilənlərdən əlavə, Yezid əsasən, məsihi təlim-tərbiyəsi ilə böyümüş azı məsihiyyətə meylli olmuşdur. Ustad Abdullah Əlaili buna işarə edərək yazır:
«Yezidin məsihi təlim-tərbiyəsi altında böyüməsi haqda az da olsa, xəbərimiz yoxdur. Bəlkə də əziz oxucu bu məsələni ilk baxışda inkar edər. Ancaq Yezidin ana tərəfdən İslamdan qabaq məsihi olmuş Bəni–Kəlb qəbiləsindən olduğunu nəzər bir millətin,alsaq, daha buna təəccüb yeri qalmaz. Çünki bütün camaat bilir ki ictimai dəyərləri və mədəniyyətinin mənbəyi olan əqidəni,əsas adət-ənənələri ,tamamilə aradan aparmaq üçün uzun müddət vaxt lazımdır. Tarix bizə deyir ki Yezid gənclik dövrünə qədər bu qəbilədə böyümüşdü. Bunun mənası isə o deməkdir tərbiyəçilərin diqqətini cəlb edən tərbiyə dövrünü belə bir mühitdə, o,ki keçirmişdir. Beləliklə də, məsihiyyətdən təsir görməyindən əlavə, kəndin və səhranın təbiətinin çətinlikləri də onun ruhiyyəsinə qarışmışdı.
Bunlardan əlavə, bəzi tarixçilərin o cümlədən məsihi alimi Lamensin «Müaviyə» və «Yezid» adlı kitablarında dediyinə görə Yezidin bəzi ustadları Şam şəhərinin xristianlarından olmuşdur. Müsəlmanlara rəhbərlik etmək istəyən bir şəxsdə bu tərbiyənin mənfi təsirləri heç kimə naməlum qalmayıb.»
Əlaili əlavə edərək deyir: «Yezidin məsihi şairi Əxtəli Ənsarı tənə edib danlamağa eləcə də bütün tarixçilərin dediyinə görə oğlunu,məcbur etməsinin tərbiyələndirmək üçün bir nəfər məsihiyə tapşırmasının da səbəbi onun özünün məsihi tərbiyəsi görməsi nəticəsindədir.» Yezidin özü,Tarix şahiddir ki açıq-aşkar deyirdi: «Əgər şərab, əksinə,məsihiyyətə olan meylini gizlətmir onda onu Məsihin dininə əsasən,Əhmədin (İslam peyğəmbərinin) dinində haramdırsa iç.» həqiqi xristian dinində də,(Əlbəttə, qeyd etmək lazımdır ki şərab içmək haram sayılır.)
Ümumiyyətlə, Roma imperiyası Bəni–Üməyyənin sarayında böyük nüfuz,qeyd etmək lazımdır ki tapmışdı. Bəzi Roma məsihiləri Şam sarayında məsləhətçi idilər. Tarixçilərin İmam Hüseyn (əleyhissəlam) Kufəyə tərəf hərəkət,hamısı bir nəfər kimi deyir ki etdikdə Yezid romalı Sərcunun məsləhəti ilə o vaxtadək Bəsrənin valisi olan Übeydullah ibn Ziyadı (Bəsrəni də onun ixtiyarında saxlamaqla) Kufənin valisi təyin edir. O vaxta qədər Kufəyə Noman ibn Büşeyr başçılıq edirdi.
İndi onda, Yezidin alçaq siması və onun İslama qarşı olan düşmənçiliyi məlum oldu,ki İmam Hüseyn əleyhissəlamın onun qanunsuz hökumətinə qarşı qaldırdığı inqilabın Yezidin hökuməti təkcə irsi səltənət,səbəbi yaxşı aydın olur. Başa düşürük ki həm də Yezidin səlahiyyətsiz olduğu,rejiminin bidətçisi baxımından deyil cəhətdən onun hökuməti İmam Hüseyn əleyhissəlamın yanında qeyri-qanuni hökumət sayılırdı. Buna əsasən, Müaviyənin ölümü ilə onun dövründəki maneələrin çəkildiyi bir vaxtda növbə İmam Hüseyn əleyhissəlamın müxalifətinə yetişmişdi. bu beyət Yezidin,Əgər İmam Hüseyn (əleyhissəlam) Yezidə beyət etsəydi hökumətinə haqq qazandıran və onu şəri sayan ən böyük sübut olardı.
İmam Hüseyn əleyhissəlamın müxalifətçiliyinin səbəbi o Həzrətin məktub və çıxışlarında açıq-aşkar görünür. İmam Hüseyn (əleyhissəlam) elə Mədinədəki ilk günlərdə ondan beyət almaq üçün çətinliklərlə üzləşdiyi zaman Yezidə beyət etmək məsələsini irəli sürən (Mədinə valisi) Vəlidin cavabında buyurdu: “İndi ki, onda İslamın fatihəsi,müsəlmanlara Yezid kimi bir şəxsiyyət başçılıq edir oxunmalıdır.” Həmçinin, kufəlilərin məktublarına yazdığı cavabda müsəlmanların başçısının hansı xüsusiyyətlərə malik olmasını belə açıqladı: Allahın kitabına (Qurana),«...Müsəlmanların rəhbəri elə bir adam olmalıdır ki haqqı müdafiə edərək bütün qüvvəsi ilə, ədalətlə rəftar etsin,əməl etsin Allahın qayda-qanununa tabe olsun.»
Kərbəla qiyamının mübəlliğləri
Hər bir inqilab əsasən iki hissədən - qan və xəbərdən (müraciətdən) ibarət olur. Qandan məqsəd qanlı və silahlı mübarizədir. Təbii ki, bu da müqəddəs məqsədlər öldürmək və candan keçməyi tələb edir. Xəbərdən məqsəd isə,uğrunda ölmək qiyamın xəbərini yaymaq və onun müqəddəs məqsədlərini açıb bəyan etməkdir.
Bir inqilabın qələbə çalmasında ikinci hissənin əhəmiyyəti birinci hissənin əhəmiyyətindən heç də az deyil. Çünki inqilabın məqsədləri camaat arasında bəyan bunun nəticəsində də inqilab, onda camaat inqilabı himayə etməyəcək,olunmasa bəlkə düşmənlər tərəfindən inqilabda bəzi təhrif və,tamamilə unudulacaq dəyişikliklər də baş verəcək. İmam Hüseyn əleyhissəlamın inqilabını araşdırdıqda, bu iki hissə tam şəkildə nəzərə çarpır. Çünki İmam Hüseyn yəni,əleyhissəlamın inqilabında Aşura gününün günortasına qədər birinci hissə qan və şəhadət hissəsi cilvələnirdi. Bunun başında da, İmam Hüseyn əleyhissəlamın özü dururdu. Aşura gününün günortasından sonra isə inqilabın ikinci hissəsi başladı. Buna isə İmam Səccad əleyhissəlamla xanım Zeynəb (səlumullahi əleyha) başçılıq edirdilər. Onlar İmam Hüseyn əleyhissəlamın və səhabələrinin qanlı şəhadətini öz kəskin söz və çıxışları ilə camaata çatdırdılar və çirkin Əməvi hakimiyyətini rüsvay etdilər.
Əməvi hökumətinin Müaviyənin dövründən başlayaraq Əhli-beytə qarşı zidd təbliğat əgər İmam Hüseyn,yaymasını (xüsusilə də Şamda) nəzərə aldıqda, aydın olur ki əleyhissəlamın inqilabından sonra İmam Səccad (əleyhissəlam) və Həzrət Zeynəb (səlamullahi əleyha) Əməvi hökumətini rüsvay etməyə və camaatı oyatmağa məşğul İslam düşmənləri və iqtidarın yaltaq qulluqçuları İmam Hüseyn,olmasaydılar əleyhissəlamın əbədi və böyük inqilabını tarix səhifəsində çirkin bir qiyam kimi onlardan,qələmə verər və onu olduğunun əksinə qiymətləndirərdilər. Necə ki bəziləri İmam Həsən əleyhissəlamın ölümünü o Həzrətin ciyərinin şişməsi ilə İmam Hüseyn (əleyhissəlam),əlaqələndirmişlər. Bir dəstə belə iddia edirdi ki xərçəng xəstəliyindən dünyadan getmişdir. Ancaq Aşura inqilabının təbliğçiləri onlar,əsirlikdə olarkən Yezidin ağılsız düşmənçiliyi onlara bu fürsəti verdi ki geniş təbliğat nəticəsində İmam Hüseyn əleyhissəlamın düşmənlərinə onun inqilabını təhrif etmək və dəyişdirmək icazəsi verməsinlər.
İndi Kərbəlanın azadlıq bəxş edən əsirlərinin camaatın fikrini oyatmaqda və İmam Hüseyn əleyhissəlamın inqilabını camaata çatdırmaqda göstərdikləri fəaliyyətin yaxşı aydın olması üçün bir az geri qayıtmalı və Müaviyənin Şamdakı hakimiyyətinə nəzər salmalıyıq.
Müaviyənin Şamdakı hakimiyyət dövrü
Qeyd Şam şəhəri müsəlmanların əlinə keçən gündən Vəlidin oğlu Xalid və,etməliyik ki Əbu Süfyanın oğlu Müaviyə kimi şəxslər tərəfindən idarə olunmuşdu. Buranın nə onun səhabələrini,əhalisi nə Peyğəmbər moizələri (söhbətləri) eşitmiş bu, nə də İslamı heç olmasa Mədinədə yayıldığı kimi tanımışdılar. Düzdür,görmüş şəhər alınarkən peyğəmbərin yüz on üç səhabəsi burada olmuş və ya sonradan ancaq onların tərcümeyi-hallarına nəzər yetirdikdə,,yaşamaq üçün bura köçmüşlər , onların bir neçəsindən başqa qalanları peyğəmbəri çox az görmüş,məlum olur ki ya da bir neçə hədisdən artıq hədis eşitməmişdilər. Bundan,və o Həzrətdən bir da əlavə, onların əksəriyyəti Müaviyənin hakimiyyətindən qabaq Ömər və Osmanın hakimiyyəti dövründə dünyadan getmişdilər. İmam Hüseyn əleyhissəlamın inqilabı baş verən zaman onlardan yalnız on bir nəfəri sağ qalıb Şamda yaşayırdı. Onlar da artıq yetmiş-səksən yaşlarına çatmış və künc-bucaqda qalmağı cəmiyyətə qoşulmaqdan üstün tutmuşdular. Onların cəmiyyət arasında heç bir nüfuzu yox idi. Bunun nəticəsində də onların (Yezid yaşda olan) gənc nəsli həqiqi İslamdan İslam bu vaxtadək onlara,xəbərsiz idi. Bəlkə də onlar elə bilirdilər ki rəhbərlik etmiş xəlifələrin hökuməti kimi bir hökumətdir. Müaviyənin sarayının iqtidarda olan qüvvələrin camaatın haqqını kəsib böyük,gözəl görünüşlü olması əyan-əşraf toplamaq və nəhayət, keşikçilər təşkil etmək,saraylar düzəltməsi sürgünə göndərmək və ya öldürmək onlara,müxalif qüvvələri tutub həbs etmək təbii məsələ kimi gəlirdi. Çünki təxminən yarım əsr qabaq hökumətdə olmuş ,xəlifələr də bu işləri görürdülər. Orada olanlar da belə fikirləşirdilər ki Peyğəmbər dövründəki Mədinə şəhəri də bu cür olmuşdur Bunun nəticəsində də Şam əhalisi Əbu Süfyanın oğlu Müaviyənin rəftarını tam İslam rəftarı kimi qəbul edirdi.
Müaviyə təxminən qırx iki il Dəməşqdə hakimiyyətdə olub. Beş il ikinci xəlifə on iki il isə üçüncü xəlifə tərəfindən Şamın valisi olmuşdur. Beş,tərəfindən ildən az Həzrət Əli əleyhissəlamın dövründə və təxminən altı ay da İmam Həsən əleyhissəlamın zahiri hakimiyyəti dövründə Şamın valisi olub. İyirmi ildən az da İslam hökumətinin xəlifəsi olmuşdur.
Çirkin təbliğlər
Müaviyə ,uzunmüddətli hakimiyyəti dövründə Şam əhalisini elə “tərbiyələndirmişdi” ki onlar din barədə az da olsa, xəbərdar deyildilər. Onlar Müaviyənin sözünə can-başla boyun əyib tabe olurdular. Müaviyə bu müddətdə Şam əhalisini təkcə üstəlik öz dediklərini onlara,nizami və siyasi cəhətdən öz əmri altına almamış İslam təlim-tərbiyəsi kimi qəbul etdirmək üçün onları, fikri və məzhəbi cəhətdən özünəməxsus hiyləsi ilə bu sahədə öz istəklərinə,də kor-koranə yetişdirmişdi. O nail oldu. Bunlar hamısı nəzəri cəlb edən məsələlərdir. Onun Həzrət Əli (əleyhissəlam) kimi bir şəxsiyyətin (camaatın fikrində) əsl simasını dəyişdirmək o Həzrəti söyməyi bir bidət kimi cəmiyyətdə yaydığını,üçün işlətdiyi hiylələri pak və,hamı bilir. Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) (İslamın qocaman doxsan yaşlı mücahidi) Əmmar Yasirin zalımların əli ilə şəhadətə yetişməsi barədə qabaqcadan xəbər verdiyi halda, Əmmar Yasir Siffeyn döyüşündə Həzrət Əli əleyhissəlamın ordusunda şəhid olduqdan sonra Müaviyə adam aldadan hiyləsi ilə Əmmarın qatili Əlidir. Çünki onu döyüş,Şam ordusu arasında xəbər yaydı ki meydanına Əli (əleyhissəlam) göndərmişdir
Müaviyənin Müaviyənin rəhbərliyi,adamlarının erkək dəvəni dişi dəvədən seçə bilməmələri ilə həftənin üçüncü günü biabırçı şəkildə cümə namazının qılınması da bir daha daha əlavə izahata,bu mənanı təsdiqləyir. Bunlar o qədər aydın məsələlərdir ki heç ehtiyac da yoxdur.
Bəni–Üməyyənin çirkin hökuməti əks təbliğlər və şəxsiqərəzlər nəticəsində Peyğəmbərin , pozğun,(səlləllahu əleyhi və alih) pak ailəsini Şam əhalisinin fikrində pis bunun müqabilində isə Bəni–Üməyyəni Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) tarixçilər yazırlar: «Abbasilərin qiyamının,ailəsi kimi qələmə verirdi. Belə ki qələbəsindən sonra Əbül Abbas Səffah hakimiyyətə gələndə, Şam əmirlərindən on biz (sonuncu Əməvi,nəfəri onun yanına gedib hamılıqla and içərək bildirdilər ki xəlifəsi) Mərvanın ölümünə qədər peyğəmbərin Bəni–Üməyyədən başqa qohumu olduğunu bilmirdik. Nəhayət siz hakimiyyətə gəldikdən sonra biz bunu bildik.»
Buna əsasən, tarix kitablarında yazılmış aşağıdakı ibarələri oxuduqda heç də təəccüblənməməliyik:
«Kərbəla əsirləri Şama daxil olduqda bir kişi İmam Zeynülabidin əleyhissəlamın qarşısında sizi öldürməklə camaatı sizin şərrinizdən,durub dedi: «Həmd olsun o Allaha ki qurtardı və Əmirəl-möminini (Yezidi) sizin üzərinizdə qalib etdi.»
İmam Səccad (əleyhissəlam) sakit qalıb gözlədi. Şamlı kişi bütün ürəyində olanları dedi. Sonra İmam Səccad (əleyhissəlam) ondan soruşdu:
— Quran oxumusan?
— Bəli!
— Bu ayəni oxumusanmı? «De: Mən sizdən bunun (risaləti təbliğ etməyimin) müqabilində Əhli-beytimə məhəbbətdən başqa bir şey istəmirəm.»
— Bəli!
— Bəs bu ayəni necə? «Qohum-əqrəbanın haqqını ödə.»
— Bəli!
— Bu ayəni də oxumusan? Allah sizdən çirkinliyi yox,«Ey peyğəmbərin Əhli-beyti etmək istəyir.»]pak[etmək və sizi tərtəmiz
— Bəli!
— bu ayələr bizim haqqımızda nazil olmuşdur. Bizik Peyğəmbərin,Ey qoca hər cür çirkinlikdən uzaq olanlar bizik.,qohum-əqrəbası
Qoca bu əsirlər barədə eşitdikləri doğru deyil. Onlar heç də xarici,bildi ki əksinə, Peyğəmbər övladlarıdırlar. Buna görə də, dediyindən peşman,deyillər mən bunlara qarşı ürəyimdə olan kin-küdurətdən Sənə pənah,olub dedi: «İlahi aparıram! Mən Məhəmməd (səlləllahu əleyhi və alih) və Ali-Məhəmmədin (səlləllahu əleyhi və alih) düşmənlərinə nifrət edirəm!»
