درخصوص معنای « بسم الله الرحمن الرحیم » باید بگوییم که یقینا کلمه « الله » معادل فارسی ندارد و این هم که در ترجمه ها ذیل کلمۀ « الله » ، خدا آورده اند از تنگی قافیه بوده – بنابراین خدا معادل الله نیست و به نظر نمی رسد که معنی درستی داشته باشد . خدا به معنای « خودآ » است ؛ یعنی خودش آمده و قبلا نبوده و آمده یا خودش باعث بوجود آمدن خودش شده است . همانطور که ائمه ما ذکر کرده اند ، « الله » از نظر معنا یعنی ذاتی که چون از اسماء ذات است ، مستجمع جمیع صفات کمال می باشد و این صفات هم بی نهایت است . حضرت علی علیه السلام در خطبه اول نهج البلاغه می فرماید :
« در پیشگاه مقدس او صفت و موصوفی وجود ندارد و تمامش ذات است ؛ حالا برای اینکه حقایق را به ذهن ما نزدیک بکنند ، آنها را رده بندی و صفت بندی کرده اند و الا تمام اسماء خداوند همانند ذات او می باشند ؛ علیم ذات است ، سمیع ذات است ، بصیر ذات است . در هر صورت « الله » یعنی ذاتی که مستجمع جمیع صفات کمالیه است که بی نهایت هم است . رحمان بر وزن فعلان است . اکثر مفسرین رحمان را صیغه مبالغه معنا کرده اند و رحیم را صفت مشبهه معنا کرده اند ؛ یعنی این خدای مهربان از لوازم مهرش عطا کردن نعمت است ؛ این بخشندگی از لوازم رحمانیت است . ولی رحیم که صفت مشبهه است چرا بعد از رحمان آمده ؛ رحمان که معنای جامعی دارد ؟ بعضی ها معتقدند که : رحیم برای تاکید بر رحمان آمده .
منبع : مرکز علمی تحقیقاتی دارالعرفان الشیعی