در میان نشانه های حتمی ظهور، از قیام فردی به نام یمانی نام برده شده است. اینکه یمانی کیست و چه نقشی در انقلاب و قیام امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ایفا می کند، امری است که شاید اذهان زیادی را به خود مشغول کرده باشد. در این مجال به قیام و یا به عبارتی به خروج یمانی می پردازیم.
برخی روایات امامان معصوم علیهم السلام، به وقوع نهضتی اسلامی در آخرالزمان در یمن و قبل از ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اشاره کرده اند که هدف آن، یاری آن حضرت و زمینه سازی ظهور مبارک ایشان است. برخی روایت ها بیانگر آن است که پرچم یمانی، هدایت بخش ترین پرچم ها است تا آنجا که بر ضرورت پیوستن و دفاع از آن، بیش از پرچم شرقی ایرانی (به رهبری خراسانی) تأکید شده است.
قیام یمانی مقارن شورش سفیانی ـ اصلی ترین دشمن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ در ماه رجب و قبل از ظهور و محل آن نیز صنعا توصیف شده است. این قیام در روایات دارای ویژگی هایی است که به بیان آن ها می پردازیم:
▪ از نشانه های حتمی ظهور
امام صادق علیه السلام در سخنی به حتمی بودن قیام یمانی قبل از ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اشاره کرده و فرموده است: « قبل از قیام قائم، وقوع پنج علامت حتمی است: [خروج] یمانی، سفیانی، صیحه آسمانی، کشته شدن نفس زکیّه و فرو رفتن در بیداء».۱
▪ هم زمانی با سفیانی و خراسانی
در حدیثی از امام رضا علیه السلام حرکت یمانی هم زمان با شورش سفیانی و خراسانی در یک سال، یک ماه و یک روز بیان شده است. حضرت فرموده است: « خروج سفیانی، یمانی و خراسانی در یک سال، یک ماه و یک روز و ترتیب آن ها همچون رشته ی مهره ها پشت سر هم خواهد بود. سختی از هر سو پدید آید. وای بر کسی که با آن ها مخالفت و دشمنی کند».۲
▪ هدایت بخش ترین پرچم ها
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: « در میان درفش ها (پرچم ها)، هدایت گرتر از درفش یمانی وجود ندارد؛ چون درفش حق است و شما را به سوی صاحبتان دعوت می کند».۳
در حدیثی از امام رضا علیه السلام حرکت یمانی هم زمان با شورش سفیانی و خراسانی در یک سال، یک ماه و یک روز بیان شده است. حضرت فرموده است: « خروج سفیانی، یمانی و خراسانی در یک سال، یک ماه و یک روز و ترتیب آن ها همچون رشته ی مهره ها پشت سر هم خواهد بود. سختی از هر سو پدید آید. وای بر کسی که با آن ها مخالفت و دشمنی کند»شکننده چشم سفیانی
امام صادق علیه السلام در حدیث دیگری ضمن اشاره به جایگاه قیام یمانی، از او به عنوان شکننده چشم سفیانی یاد کرده و فرموده است: « سفیانی کجا خواهد بود؟ و حال آن که هنوز شکننده چشم او از صنعای یمن خروج نکرده است».۴
جایز نبودن تخلف از او امام صادق علیه السلام در ادامه سخن ارزشمند خود فرموده است: « وقتی یمانی قیام می کند، فروش اسلحه به مردم حرام است. پس به سوی او بشتابید که درفش او درفش هدایت است. بر هیچ مسلمانی سرپیچی از او جایز نیست و اگر کسی چنین کند، اهل آتش است؛ زیرا او مردم را به حق دعوت می کند».۵
▪ پیرو امام علی علیه السلام
در روایتی آمده است: چون «طالب حق» خروج کرد، به امام صادق علیه السلام گفته شد: آیا امیدوارید این شخص یمانی باشد؟ حضرت فرمود: «خیر، یمانی پیرو علی است، در حالی که این شخص از آن حضرت بیزاری می جوید».۶
▪ ویژگی های قیام یمانی
زمان و محل آغاز قیام در جمع بندی روایاتی که درباره یمانی سخن می گویند، دو دسته روایت در زمینه حرکت وی وجود دارد؛ به گونه ای که زمان مشترک آن، قبل از خروج سفیانی است. دست نخست این روایات، قیام وی را قبل از سفیانی می داند و دسته دوم، به قیام وی همراه با امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تصریح دارد؛ چنان که در روایتی آمده است: «... آن پرچم حقی است؛ زیرا به جانب صاحبتان فرا می خواند».۷
در خصوص موقعیت جغرافیایی قیام یمانی به شهرهایی همچون: صنعا، عدن، کنده و منطقه ابین اشاره شده است.۸ شاید منظور از نام های مختلف برای نقطه آغازین قیام، همانا تحدید پایتخت قیام باشد؛ چنانکه از ایران نیز با نام هایی همچون خراسان، قم، طالقان و... یاد شده است، اما بیشتر این روایات بر خراسان و قم متمرکز است.
▪ رنگ و نشان پرچم یمانی
در روایات مربوط به حرکت های سیاسی ـ نظامی عصر ظهور، نشانه های رایات و پرچم های هر حرکت بیان شده است تا مؤمنان در برخورد با این قیام ها و رهبران آن ها دچار اشتباه نشوند و در آن شرایط بسیار حساس تشخیص صحیح لازم را بدهند. در خصوص پرچم نهضت یمانی نیز از امام صادق علیه السلام چنین نقل شده است: « یمانی از یمن با پرچم های سفید خروج می کند».۹ از امام علی علیه السلام نیز چنین نقل شده است: «[سفیانی] لشکری را به مدینه می فرستد ... در آن هنگام، مهدی و سپیدنشان از مدینه به مکه می گریزند»۱۰ که منظور از سپیدنشان، همان یمانی است.
در روایت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز آمده است: «سپاهی به مدینه فرستاده می شود. پس هر کس از آل محمد را که توانستند، می گیرند و مردان و زنان از بنی هاشم کشته می شوند. در آن هنگام، مهدی و سپیدنشان از مدینه به مکه می گریزند. پس گروهی در جستجوی آن دو فرستاده می شوند، در حالی که آن دو به حرم خدا و امنیت او رسیده اند»اهداف و مراحل قیام یمانی
قیام یمانی به چند مرحله قابل تقسیم است:
۱) اعلام همبستگی و هم پیمانی نظامی با قیام خراسانی.
۲) دعوت و فراخوان یمانی به سوی مذهب حقه اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله:
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمود: « هنگامی که یمانی قیام کرد، به سوی او برخیز و بر هیچ مسلمانی جایز نیست که با او به مقابله برخیزد؛ زیرا هر کس چنان کند، از اهل دوزخ باشد؛ زیرا او به حق و راهی مستقیم فرا می خواند».۱۱ منظور از دعوت به حق در سخنان اهل بیت علیهم السلام، دعوت به امامت است.
۳) یاری رساندن به انقلاب امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و فراخواندن به بیعت آن حضرت.
▪ هم پیمانی یمانی و خراسانی
در روایات بیانگر قیام یمانی، به هم پیمان شدن او با خراسانی و یاری رساندن او در برابر دشمنانش، اشاره شده است؛ هم چنانکه در روایتی آمده است: « و خداوند عزوجل برای او ـ یعنی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ خراسان را می گشاید و اهل یمن از او اطاعت می کنند».۱۲ در روایتی از امام علی علیه السلام درباره خصوصیات مشترک میان یمانی و خراسانی در جنگ دمشق و آزادسازی آن از سیطره سفیانی چنین آمده است: « و [سفیانی] به روش ستمکاران نخستین عمل می کند و خداوند از آسمان بر عملش خشم می گیرد، آنگاه جوانی را از مشرق که به اهل بیت پیامبر فرا می خواند، علیه او برمی انگیزاند. اینان اصحاب پرچم های سیاه هستند. خداوند به ایشان عزت اعطا و پیروزی را به رایشان نازل می فرماید؛ پس احدی با ایشان به نبرد نمی پردازد، مگر اینکه او را شکست می دهند و سپاه قحطانی [یمنی] به حرکت درمی آید... و جوان یمنی در پی نابود کردن حمّاز جزیره [سفیانی] است تا آنکه در دمشق فرود می آیند و آن را [در مدت زمانی] سریع تر از دریا فتح می کنند».۱۳
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمود: « هنگامی که یمانی قیام کرد، به سوی او برخیز و بر هیچ مسلمانی جایز نیست که با او به مقابله برخیزد؛ زیرا هر کس چنان کند، از اهل دوزخ باشد؛ زیرا او به حق و راهی مستقیم فرا می خواند»پیوستن یمانی به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف
یمانی، چند ماه پس از قیام و نهضت خود در یمن، سرانجام به سرزمین حجاز می رود و پس از آشکار شدن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در میان گروه اندک یاران خویش در مدینه، در کنار آن بزرگوار قرار می گیرد.
حرکت یمانی به همراه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از مدینه پس از آنکه سفیانی، لشکر خود را برای دستگیری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به مدینه می فرستد، یمانی همراه با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به مکه می رود؛ چنانکه در روایت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز آمده است: «سپاهی به مدینه فرستاده می شود. پس هر کس از آل محمد را که توانستند، می گیرند و مردان و زنان از بنی هاشم کشته می شوند. در آن هنگام، مهدی و سپیدنشان از مدینه به مکه می گریزند. پس گروهی در جستجوی آن دو فرستاده می شوند، در حالی که آن دو به حرم خدا و امنیت او رسیده اند».۱۴
● فرجام قیام یمانی
در خصوص فرجام قیام یمانی موعود که از او با صفت منصور یاد شده، در روایاتی از امام صادق علیه السلام چنین نقل شده است: «سفیانی با هر کسی که با او درگیر شود، چیره می شود، مگر یمانی. ... سپس یمانی را هدف قرار می دهد. پس یمانی برای دفع شر او به پا می خیزد و سفیانی در پی جنگ های فراوان و درگیری های سخت شکست می خورد و یمانی او را دنبال می کند. در نتیجه، جنگ ها و شکست های سفیانی زیاد می شود. پس یمانی، سفیانی و پسرش را کنار رود «لوّ» در میان اسیران می یابد و آن دو را تکه تکه می کند».۱۵
پی نوشت ها:
۱. ارشاد مفید، ج۲، ص۲۷۹.
۲. بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۳۲.
۳. بشارة الاسلام، ص ۹۳.
۴. معجم احادیث الامام المهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، ج۳، ص۴۷۸.
۵. بشارة الاسلام، ص ۹۳.
۶. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۷۵.
۷. بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۳۲.
۸. رایات الهدی و الضّلال فی عصر الظّهور، ص۱۰۱.
۹. مختصر اثبات الرجعـة، ح ۱۶.
۱۰. ابن حماد، الفتن، ص ۲۲۳، جزء ۵، ح ۸۷۷.
۱۱. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۲.
۱۲. یوسف شافعی، عقدالدّرر، ص۹۰.
۱۳. متقی هندی، کنزالعمال، ص۱۴، ح۳۹۶۸.
۱۴. الفتن، ص ۲۲۳، جزء ۵، ح ۸۷۷.
۱۵. مختصر اثبات الرجعـة، ح
منبع : پایگاه آفتاب
