فاطمه‏ معصومه سلام‏ اللَّه‏ علیها شفیعه روز جزا

فرآوری : زهرا اجلال

یكى از معتقدات شیعه و از مباحث كلامى، موضوع شفاعت است كه اصل آن از قرآن كریم به خوبى استفاده مى شود.پیروان مكتب تشیّع و دادادگان خاندان پیغمبر علیهم السّلام با اتكاى به آیات كریمه قرآنى و روایات شریفه، این موضوع را حتمى دانسته و بدان اعتقاد قلبى دارند.

خداوند در قرآن كریم خطاب به رسول اكرم صَلّى اللَّه عَلَیْهِ وَآلِه وِسَلَّم مى فرماید:

وَ مِنَ الَّلیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى اَنْ یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً؛ (1) پاسى از شب را از خواب برخیز و به قرآن و نماز بگذران. این یك وظیفه اختصاصى براى توست. امید است كه پروردگارت تو را به مقامى قابل ستایش برساند.

در تفسیر آیه از اهلبیت عصمت علیهم السّلام آمده كه مقصود از این مقام محمود، مقام شفاعت است. (2)

دو معظّمه دوران و افتخار بانوان جهان، دو شخصیّت بى نظیرِ فاطمه نام، یكى حضرت صدّیقه طاهره، فاطمه زهرا صلوات اللَّه علیهاوعلى ابیهاوبعلهاوبنیها و دیگرى كریمه آل محمّد و بضعه حضرت موسى بن جعفر علیه السّلام، حضرت فاطمه معصومه علیهاالسّلام صاحب مقام شفاعتند

شفعاء یوم القیامه متعددند و در رأس همه، رسول خدا، پیامبر خاتم صَلّى اللَّه عَلَیْهِ وَآلِه وِسَلَّم مى باشند. چنانكه علاوه بر آیه فوق روایات متعدّد دلالت بر این موضوع دارد و نیز ائمه طاهرین، جزء شفعاى عنداللَّه مى باشند و این مقتضاى آبرومندى آنان در نزد خداى تعالى و رأفت آنان نسبت به بندگان خداست و در زیارت حضرت امام حسین علیه السّلام مى خوانیم: اَلَّلهُمَّ ارْزُقْنى شَفاعَةَالْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُودِ...

بارخدایا! شفاعت حسین علیه السّلام را در روز ورود بر خودت روزیم فرما.

بالاخره در طبقه مردان، انبیا و اوصیا و ائمه طاهرین و برخى دیگر شفاعت مى كنند و نیز در میان زنان و طبقه بانوان كسانى هستند كه داراى مقام والاى شفاعتند و شخصیّتهاى گرانقدرى كه به اذن اللَّه تعالى در قیامت، شفاعت مى كنند.

و آنچه كه در اینجا مسلّم است، اینست كه دو معظّمه دوران و افتخار بانوان جهان، دو شخصیّت بى نظیرِ فاطمه نام، یكى حضرت صدّیقه طاهره، فاطمه زهرا صلوات اللَّه علیهاوعلى ابیهاوبعلهاوبنیها و دیگرى كریمه آل محمّد و بضعه حضرت موسى بن جعفر علیه السّلام، حضرت فاطمه معصومه علیهاالسّلام صاحب مقام شفاعتند.

آنچه كه حكایت از مورد اوّل مى كند، روایات بسیارى است كه در ابواب معاد و قیامت و نیز در ابواب فضایل حضرت فاطمه زهراعلیهاالسّلام رسیده است و از جمله روایت جابر از حضرت باقر علیه السّلام است كه در یكى از فقراتش آمده است: اى جابر! واللَّه كه فاطمه شیعیان و محبّان خود را التقاط مى كند آنگونه كه مرغ دانه هاى خوب و سالم را از میان دانه هاى بد، جدا نموده و انتخاب مى كند. (3)

و اما راجع به حضرت فاطمه معصومه علیهاالسّلام بعضى از روایات كه از خاندان پیغمبر نقل شده، صریح در این معناست. چنانكه سید عالم شهید مرحوم قاضى نوراللَّه شوشترى رضوان اللَّه علیه نقل فرموده است كه حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام فرمودند: "آگاه باشید كه براى خدا حرمى است و آن مكّه است و براى رسول خدا صَلّى اللَّه عَلَیْهِ وَآلِه وِسَلَّم حرمى است و آن مدینه است. آگاه باشید كه براى امیرالمؤمنین علیه السّلام حرمى است و آن كوفه است. آگاه باشید كه حرم من و حرم فرزندان من، بعد از من، قم است. آگاه باشید كه قم كوفه كوچكى است. آگاه باشید كه براى بهشت هشت در است كه سه تاى آن به سوى قم مفتوح مى باشد."

بعد فرمودند: تُقْبَضُ فیها امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدى وَاَسْمُها فاطِمَةُ بِنْتُ مُوسى تَدْخُلُ بِشَفاعَتِها شیعَتى الْجَنَّةَ بِاَجْمَعِهِمْ؛ (4)

در سرزمین قم، زنى از فرزندان من كه نام او فاطمه و دختر موسى بن جعفر است از دنیا خواهد رفت و شیعیان من همگى به بركت شفاعت او داخل بهشت خواند گردید.

و نیز در زیارت آن مكرّمه سلام اللَّه علیها كه خود از امام علیه السّلام، مأثور است مى خوانیم: یا فاطِمَةُ اشْفَعى لى فِى الْجَنَّةِ... اى فاطمه!براى من در مورد بهشت، شفاعت كن... بنابراین، حضرت فاطمه معصومه سلام اللَّه علیها همچون جدّه معظّمه اش فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها از شفعاى محشر است.

آنچه در اینجا بسیار قابل توجّه است این است كه برحسب ظاهر روایاتى كه در دو مورد، ذكر شد، نه تنها آن دو حبیبه خداوند، صاحب مقام شفاعتند، بلكه شفاعت آنان در سطحى وسیع و گسترده مى باشد. چنانكه در روایت مربوط به حضرت معصومه سلام اللَّه علیها كلمه "اَجْمَعِهِمْ" به كار رفته كه كاملاً ظاهر در این است كه همه شیعیان به شفاعت آن بزرگوار مى رسند و عامّه شیعه از آن بهره مند و برخوردار خواهند گردید.

این تعبیر، بسیار ارزشمند است، زیرا از یك سو مقام والاى حضرت فاطمه بنت موسى را ابراز مى دارد كه شفاعت آن حضرت نوع خاصى از شفاعت است؛ گروهى نیست و طایفى نمى باشد، بلكه فراگیر و عمومى است و به كافّه شیعه خواهد رسید.

ملاك شیعه بودن را ما خود نمى توانیم تفسیر كنیم و به دست بدهیم، ملاك آن طبق تفسیر خاندان پیغمبر علیهم السّلام باید در عمل روشن گردد و عمل ماست كه معیار تشیّع ما خواهد بود

و از دیگر سو تعبیر امیدبخش و فرح انگیز است و نور امید در دلهاى همه شیعیان ایجاد مى كند. شفاعت حضرت معصومه سلام اللَّه علیها شعاع رحمت واسعه الهیه است كه همه را زیر پروبال خود خواهد گرفت.

بنابراین اگر در زیارت آن مكرّمه بى بدیل مى خوانیم: یا فاطِمَةُ اشْفَعى لى فِى الْجَنَّةِ و درخواست شفاعت از آن خزینه رحمت الهى مى كنیم، تقاضایى بجا و بمورد است كه او صاحب شفاعت كبرى و تامّه است و دامنه شفاعتش آن قدر گسترده و وسیع است كه به هركسى كه در زیر لواى مقدّس تشیّع باشد خواهد رسید.

بله! در اینجا نباید یك مطلب را از یاد برد و آن این است كه در همان روایت مخصوص، مى فرماید: "شیعیان من به شفاعت او داخل بهشت خواهند گردید" و اكنون باید همه در حال خود فرورویم و بنگریم كه آیا در زمره شیعیان امام صادق علیه السّلام هستیم؟ و آیا این عنوان و واژه درباره ما صادق است؟ و آیا آن امام بزرگوار، تشیّع ما را امضا مى كند؟ اگر خداى نخواسته این مطلب مورد تردید قرار گرفت یا این عنوان منتفى شد، حكم و اثر آن نیز در پى آن منتفى خواهد گردید. ملاك شیعه بودن را ما خود نمى توانیم تفسیر كنیم و به دست بدهیم، ملاك آن طبق تفسیر خاندان پیغمبر علیهم السّلام باید در عمل روشن گردد و عمل ماست كه معیار تشیّع ما خواهد بود.

بالاخره فیض، فیضى مستعدّ است و اقتضاى شمول آن نسبت به همه افراد شیعه، محقّق است. اكنون بكوشیم كه حداقل در ردیف ضعفاى شیعه - از نظر فكر و عمل - باشیم تا مشمول لطف عمیم حضرت فاطمه معصومه سلام اللَّه علیها قرار بگیریم.

پی نوشت ها :

(1) سوره اسراء، آیه 79.

(2) تفسیر عیّاشى، ج 2، ص 314، تفسیربرهان، ج 2، ص 440، تفسیر صافى، ج 1، ص 585.

(3) مجلسى، محمّدباقر، بحارالانوار، ج 8، ص 52.

(4) قاضى نوراللَّه شوشترى، مجالس المؤمنین، ج 1، ص 83.