حركت امام حسين عليه السلام از مكه مكرمه به سمت عراق

خطبه حرکت از مکه

الحمد لله ماشاء الله و لا قوه الا بالله و صلى الله على رسوله، خط الموت على ولد آدم مخط القلاده على جید الفتاه و ما اولهنى الى اسلافى فى اشتیاق یعقوب الى یوسف، و خیر لى مصرع انا لاقیه، کانى باوصالى تتقطعها عسلان الفلوات بین النواویس و کربلا فیملان منى اکراشا جوفا و اجریه سغبا، لا محیص عن یوم خط بالقلم، رضى الله رضانا اهل البیت نصبر على بلائه و یوفینا اجر الصابرین، لن تشذ عن رسول الله لحمته و هى مجموعه له فى حظیره القدس تقر بهم عینه و ینجز بهم وعده، من کان باذلا فینا مهجته و موطنا على لقاء الله نفسه فلیر حل معنا فانى راحل مصبحا ان شاء الله تعالى. (۱۱)
سپاس مر خداى است، و مشیت از آن اوست و هیچ قدرتى جز به او و به وسیله او نیست. مرگ بر فرزندان آدم خط زیبایى است مانند گردن بند بر گردن و سینه دوشیزه جوان. چقدر من واله نیاکان گذشته خود هستم، چون اشتیاق یعقوب به یوسف. براى من قتلگاهى برگزیده شده که به ملاقات آن شتابانم. گویا مى نگرم که بندهاى اعضاى مرا گرگان حریص بیابان هاى میان نواویس و کربلا قطعه قطعه مى کنند و شکم هاى گرسنه و تهى خود را از پاره هاى تن من پر مى کنند.
همان گرگ هاى حریص و گرسنه آدم نما از روزى که قلم تقدیر سرنوشت کرده. جز این چاره اى نیست. خشنودى ما اهل بیت همان خشنودى خداوند است.
گرفتارى ها و امتحانات خدایى صبر مى کنم. او به ما پاداش کامل صابران را خواهد داد. تار و پود پیغمبر خدا صلى الله علیه و آله از او جدا و دور نخواهد ماند. تار و پود و رشته هاى پراکنده پیغمبر جمع آورى شده در پیشگاه قدس الهى همه پیوسته و جمع خواهد شد، چشمان پیغمبر صلى الله علیه و آله به آنها روشن و وعده هاى او بر آنها منجز مى شود. هشیار باشید، هرکس در میان ما و در راه ما و مقصدمان خون دل خود را رایگان بخشد، و براى ملاقات خداوند توطین نفس مى نماید، با ما کوچ کند، چه من همین بامداد کوچ خواهم کرد ان شاء الله. (۱۲)
ز شوق دوست چنان دست و پاى خود گم کرد
حسین کنار فرات آمد و تبسم کرد
لبى که خنده شادى نکرد در همه عمر
به زیر خنجر شمر لعین تبسم کرد
حاج میرزا فتاح شهیدى
دنباله خطبه خط الموت
من کان فینا باذلا مهجته
معناى این جمله این است که در هر زمانى با وسایل مختلف مى شود از دین خدا و از حق مردم و از سعادت جامعه اسلامى دفاع کرد. مى شود در راه خدا بذل مال کرد، مى شود در راه خدا سخن گفت و با سخنان سودمند و آموزنده مردم را به راه آورد، مى شود در راه خدا کتاب نوشت و با آن مردم را به راه حق و حقیقت نزدیک تر ساخت و بر بصیرت دینى و اخلاقى ایشان افزود. اما امام با این جمله اعلام کرد که امروز روزى نیست که کمک هاى مالى و مساعدت هاى قلمى و خیر خواهى هاى زبانى بتواند مشکل اسلام را حل کند و کار به جایى رسیده که جز شهادت و جز جان بازى و جز فداکارى هیچ امرى نمى تواند جلو فساد را بگیرد، و مبانى آن را بر هم بریزد و زیر و رو کند. کسى در فکر نباشد حال که امام حسین علیه السلام مى خواند در راه خدا قدمى بردارد من هم پنجاه تومان مى دهم. یا این که عبیدالله بن حر جعفى در جواب دعوت امام بگوید: من هم یک اسب نیرومند پر تاخت و تاز مى دهم. دیگرى هم بگوید: من هم پنج شمشیر و هفت زره و چهار نیزه نذر امام مى کنم. حسین بن على علیه السلام نه شمشیر مى خواهد نه نیزه، نه اسب مى خواهد و نه پول. فقط اگر کسى آن هم از روى صفا و حسن نیت جان خود را در راه وى دریغ ندارد مى پذیرد. هرکس حاضر است جان خود را در راه خدا به او دهد و هر کسى آمادگى دارد که بر خداى متعال وارد شود، مى تواند همسفر ما باشد. من بامداد فردا اگر خدا بخواهد حرکت مى کنم
عجیب است که با همه تاکید امام، بسیارى از مردمان کم سعاد که مساعد بودن اوضاع آنها را فریب داده بود، با امام علیه السلام همراه شدند و شاید بیشترشان تا روزى که خبر شهادت مسلم علیه السلام رسید همراه امام ماندند. اما انصاف این است که انى مردم از همان اول همراه امامى مى رفتند که خلیفه مى شود و کارها به دست وى سپرده خواهد شد، نه امامى که براى فداکارى و شهادت مى رود و روزى آب را هم به وى او خواهند بست و روزى هم همراهان او به افتخار شهادت خواهند رسید. (۱۳)

کاروان کربلا

ما ز کعبه رو به سوى کربلا خواهیم کرد
کربلا را کعبه اهل ولا خواهیم کرد
از مناى کعبه گر امروز رخ بر تافتیم
وعده گاه کربلا را چون منا خواهیم کرد
گر وداع از زمزم و رکن و صفا بنموده ایم
کربلا را رکن ایمان از صفا خواهیم کرد
تا که بشناسد مخلوق جهان خالق را
خویش را آئینه ایزدنما خواهیم کرد
از پى درمان درد جهل ابناى بشر
نینواى خویش را دار الشفا خواهیم کرد
از پى آزادى نوع بشر تا روز حشر
پرچم آزاد مردى را به پا خواهیم کرد
خویش را در آتش کرب و بلا مى افکنیم
کربلا را وادى کرب و بلا خواهیم کرد
ما ز صدق دل ز خون دل وضو خواهیم ساخت
سجده بر درگا ذات کبریا خواهیم کرد
انقلاب مذهبى تا در جهان آید پدید
از نداى حق جهان را پر صدا خواهیم کرد
بر نواى قل هو الله احد در ناى حق
در زمین نینوا چون نینوا خواهیم کرد
با فناى خویشتن اندر راه ابقاى دین
دین خود را در ره یزدان ادا خواهیم کرد
(سر ویا) تا کعبه دل در جهان بنیان کنیم
ما ز کعبه رو به سوى کربلا خواهیم کرد
از ابن عباس نقل شده که مى گوید: دیدم پیش از آن که امام حسین علیه السلام از مکه به سوى عراق حرکت کند، دست جبرئیل در دست او بود و در کعبه ایستاده بود. جبرئیل مردم را به بیعت آن حضرت دعوت مى کرد و ندا در مى داد که:
هلموا الى بیعه الله بشتابید اى مردم به سوى بیعت خدا (۱۴)

سعادت دو جهان نصیب زهیر شد

مردى از بنى فزاره مى گوید: آن گاه که حسین بن على علیه السلام از مکه به سوى عراق مى رفت، من نیز با زهیر بن قین بجلى از مکه بازگشته به طرف عراق مى رفتیم، اما هیچ وقت دوست نداشتیم در بین راه، یا آن جا که او منزل مى گزیند با او برخورد کنیم. در هر جا که او فرود مى آمد ما از آن جا حرکت مى کردیم و هر جا که او حرکت مى کرد ما فرود مى آمدیم. ولى در عین این که مراقب بودیم چنان پیش آمد کرد که در یکى از منازل به ناچار با او فرود آمدیم. او در گوشه اى چادر زد و ما نیز در کنارى مشغول غذا خوردن بودیم که ناگاه مردى آمد و سلام کرد و گفت: زهیر، حسین بن على علیه السلام تو را مى خواهد.
شنیدن این جمله که حسین بن على تو را احضار کرده، چنان ما را لرزاند و ناراحت کرد که نزدیک بود لقمه در دهان ما گیر کند! دست از غذا خوردن کشیدیم و همه در بحر تفکر فرو رفتیم که حسین را با زهیر چه کار است؟
زهیر مى خواست پاسخ رد بدهد. ناگهان دلهم دختر عمرو که همسر زهیر بود به او گفت: فرزند رسول خدا صلى الله علیه و آله کسى به دنبال تو فرستاده، تو را مى خواهد، تو از رفتن نزد او ابا مى کنى! سبحان الله چه مانعى دارد به نزدش بروى و به سخنانش گوش فرا دهى تا ببینى چه مى گوید آن گاه باز آیى؟
گفتار این زن کار خود را کرد و چنان در روحیه و روان شوهرش تصرف کرد که مس وجودش را تبدیل به زر سرخ نمود و تا همیشه نامش را در جریده عالم به دوام ثبت کرد.
خلاصه، زهیر تحت تاثیر سخنان همسرش قرار گرفت، نزد امام حسین علیه السلام رفت و اندکى پس از آن بازگشت، اما با چهره اى ارغوانى که آثار شادى و سرور از آن هویدا بود. بازگشت درحالى که تغییر ماهیت داده در وجود او فنا شده بود. همه چیز را جز او کنار گذاشت
نیست ما را به جز از وصل تو در سر هوسى
گلعذارى ز گلستان جهان ما را بس
زین چمن سایه آن سرو روان ما را بس
من و هم صحبتى اهل ریا دورم باد
از گرانان جهان رطل گران ما را بس
یار با ماست چه حاجت که زیادت طلبیم
دولت صحبت آن مونس جان ما را بس
نیست ما را به جز از وصل تو در سر هوسى
این تجارت ز متاع دو جهان ما را بس
از در خویش خدا را به بهشتم مفرست
که سر کوى تو از کون و مکان ما را بس
دستور داد خیمه هاى ما را به خیمه هاى حسین بن على ملحق کنند. بدین وسیله به مصداق آیه کریمه:
الله ولى الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الى النور (۱۵)
از ظلمات و تاریکى هاى این زندگى سراسر تیره و بدبختى رهید و در جهانى سراسر نور و روشنى آرمید. (۱۶)
در طى راه چه گذشت؟
زینهار مپندارید که من در این گفته مبالغه مى کنم، هرگز، زیرا اگر به بعضى خصوصیات سفر حضرت دقت کنى شواهد محکمى بر این ادعاى ما پیدا مى کنى از جمله کمى در قضیه حر نظر کن که همه کتاب هاى مقتل و معتمدترین تاریخ ‌ها نوشته اند که هنگامى که امام حسین علیه السلام در بیابان بى آب و علف با حر ملاقات کرد در حالى که او و یارانش از تشنگى بى حال و بى جان شده بودند و عده آنها به هزار سوار و هزار اسب مى رسید. امام حسین علیه السلام به جوانانش فرمود: قوم او را سیراب کنید و آب ها را پایین بیاورید و اسب ها را آب بپاشید و یاران امام حسین علیه السلام جام ها و کاسه ها از آب پر مى کردند و جلو اسبى مى گرفتند و همین که سه چهار جرعه مى خورد و سیر مى شد بر مى داشتند و جلو اسبى دیگر مى گذاشتند تا این که همه اسب ها سیراب شدند. اکنون با دقت و هوش بیندیش و بر تعجب بیفزاى و بدان که مراتب رحم و مهر و شفقت و دلسوزى و عاطفه و نازک دلى حضرت تا چه اندازه بود. در حالى که این قومى که سیراب کرد از دشمنان وى به شمار مى آمدند و از طرف ابن زیاد آمده بودند که وى را دستگیر کنند. حتى در میان اینان شخصى به نام (۱۷) على بن طعان المحاربى عراقى بود که طرز آب خوردن از آب خورى ندانست و نفهمید که دهن آب خورى را چسان کج کند که نریزد و هنگامى که آب مى خورد آب از گوشه لب ها لباسش مى ریخت و حضرت با آن همه جلالت از اسب پیاده شد و آب خورى را با دست مبارک کج نگاهداشت تا این که وى را سیراب کرد. و دیگر بیندیش در صحراى بى آب و علف و خشک و بایر و ریگزارى که آب به قیمت طلا و بلکه به قیمت جان به دست نیاید، گاهى دو سه روز اصلا آب پیدا نشود، این چه سخاوتى و این چه روح بزرگ و این چه آقایى است که دشمن نیز از آن برخوردار مى شود. و باز فکر کن که موکب امام حسین علیه السلام چه دستگاه سلطانى و چه اندازه وسیع بود که از آب آن هزار نفر سوار و هزار اسب سیراب شدند و هم چنین اشخاص و یاران و اولاد و خانواده خود حضرت حداقل به هزار نفر بالغ مى شدند و باز اسبانى که اثاثیه و متاع و آنچه با آنها بود از دیگ و کاسه و طاس و جام و رختخواب و غیره را حمل مى کردند، جز شتران، به هزار اسب مى رسید. بنابراین اگر همه آنها که در این موکب لازم بود از آب استفاده کنند روى هم حساب کنیم، دست کم به پنج هزار نفر مى رسید جز آب احتیاطى که حر و یارانش و اسبانش از آن سیراب شدند.

سخنرانى امام حسین علیه السلام براى سپاه حر

به نقل ابى مخنف از عقبه بن ابى عیزار این خطبه را در بیضه براى اصحاب خویش و سپاه حر خواند: بعد از حمد و ثنا خدا فرمود:
ایها الناس! ان رسول الله قال: من راى سلطانا جائرا مستحلا لحرام الله ناکثا عهده مخالفا لسنه رسول الله یعمل فى عباد الله بالاثم و العدوان فلم یغیر علیه بفعل و لا قول، کان حقا على الله ان یدخله مدخله، الا و ان هولاء قد لزموا طاعه الشیطان و ترکوا طاعه الرحمن و اظهروار الفساد و عطلوا الحدود و استاثروا بالفى و احلوا حرام الله و حرموا حلاله و انا احق من غیره... (۱۸)
در این خطبه امام علیه السلام مسوولیت مسلمانان را در برابر آن همه منکرات و علت قیام خویش را اعلام کرد و فرمود:
اى مردم، رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: هرکس ببیند سلطان ستمکارى را که حرام خدا را حلال قرار دهد و عهد خدا را بشکند و مخالف سنت پیغمبر صلى الله علیه و آله باشد و در میان بندگان خدا گناه کار و ستم کار باشد، پس به عمل و گفتارى بر او انکار نکند، سزاوار است بر خدا او را بر جایگاهى که براى عذاب او مقرر شده وارد سازد. آگاه باشید که این مردم ملازم طاعت شیطان شده و اطاعت خدا را ترک کرده و فساد را آشکار و حدود را تعطیل و بیت المال را به خود اختصاص داده و حلال خدا را حرام و حرام او را حلال ساخته اند و من سزاوارتر کسى هستم که بر آنان انکار کند شرایط امر به معروف را (۱۹)

نویسنده:على ربانى خلخالى