از آنجا كه اسلام مى خواهد امت اسلامى با يكديگر رابطه داشته باشند، و به وضع همديگر رسيدگى كنند، و كمبود و خلأهاى زندگى يكديگر را برطرف نمايند، و مشكلات ميان خود را حل نمايند همه را مسئول هم ديگر دانسته و به همگان لقب راع داده است:
رسول خدا مى فرمايد:
«كلكم راع و كلكم مسئول عن رعيته:»
همه شما را چون چوپان مى دانم، و همه ى شما نسبت به رعيتش در پيشگاه خدا مسئول است.
بر اساس اين امور به رعايت حق همسايگان نزديك چه از نظر مكانى و چه از نظر دينى، و همسايگان دور چه دور مكانى و چه دور معنوى و فرهنگى سفارش نموده است.
از رسول خدا روايت شده است:
«الجيران ثلاثة: جار له ثلاثة حقوق: حق الجوار، و حق القرابة، و حق الاسلام، و جار له حقان: حق الجوار و حق الاسلام، و جار له حق الجوار، المشرك من اهل الكتاب:»
همسايگان سه طايفه اند: همسايه اى كه از او بر عهده ى انسان سه حق است: حق همسايگى، حق خويشاوندى، و حق اسلام.
و همسايه اى كه داراى دو حق است: حق همسايگى، حق اسلام.
و همسايه اى كه داراى يك حق است و آن مشرك از اهل كتاب است.
حق آنان به اين است كه از آنان ديدن شود، به وقت بيمارى عيادت گردند، به هنگام گرفتارى از آنان رفع گرفتارى شود، چون پولى قرض خواستند به آنان پرداخت گردد، چون حاجتى خواستند، حاجت آنان برآورده شود.
به راستى در كجاى دنيا چنين فرهنگى را سراغ داريد، كه اينگونه به رعايت حقوق همسايگان سفارش كرده باشد، و اصولًا براى آنان حقوق واجبه قائل باشد، مسئله ى همسايه و حق او در فرهنگ اسلام و آئين اهل بيت تا جائى است كه اميرمؤمنان دقايقى مانده به شهادتش و لحظاتى مانده به از دنيا رفتنش به دو فرزندش حسن و حسين و همه ى فرزندانش و همه ى كسانى كه نهايتاً وصيتش به آنان مى رسد اكيداً درباره ى همسايگان سفارش و وصيت مى كند و مى فرمايد:
پيامبر پيوسته ما را به همسايگان سفارش كرد، تا جائى كه ما گمان كرديم همسايه از ما ارث مى برد. در هر صورت همسايه چه مسلمان و چه غير مسلمان از همسايه اش توقع احسان و نيكى و تفقد و رعايت حال دارد، و اين توقع امرى فطرى و انسانى است كه خداوند بر اساس آن حقوق معينى را از همسايه بر همسايه قرار داده است.
در كتاب با ارزش ثواب الاعمال شيخ صدوق عناوينى را در رابطه با حقوق مؤمن بر مؤمن يا حقوق انسان بر انسان مى بينيم كه نشاندهنده ى نگاه الهى اسلام به مردم است و براى هر يك از عناوين رواياتى مهم ذكر شده است.
ثواب خوشحال نمودن مؤمن، ثواب آن كه از مؤمنى رفع گرفتارى كند، ثواب سير و سيراب كردن و پوشاندن مؤمن، ثواب قرض الحسنه به مؤمن، بخشيدن بدهى مؤمن تهيدست، ثواب برآوردن حاجت مؤمن، ثواب رفتن به ملاقات مؤمن و مصافحه و معانقه با او، يارى دادن به مؤمن ..... كه همه ى اين عناوين شامل همسايگان نزديك و دور مى شود.
منبع : پایگاه عرفان
