حج ابراهیمی

حج برای نزدیکی و صدا به صدا رساندن مسلمانان سراسر جهان است. رشته ای که این همه دل را به هم پیوند می دهد همان پیامی است که نخستین بار از این سرزمین، صلا زده شد و طول و عرض جهان و تاریخ را در نوردید: پیام توحید و وحدت؛ توحید خدا و وحدت امت. توحید، نفی خداوندگاری طواغیت و مستکبران و زر و زور سالاران است. و وحدت، مظهر عزت و اقتدار مسلمانان. حج، فراتر از هر نوشته و گفتاری، این پیام ماندگار را هر ساله در قالب اجتماع عظیم خود، بازپردازی می کند و به سراسر جهان اسلام می فرستد.([14])
حج یک مرکز اجتماع است. خدای متعال می توانست برای زیارت خانه خودش، دوره سال را بگذارد. اگر فقط رفتن و دورخانه طواف کردن و حال و توجه پیدا کردن بود، چه لزومی داشت که همه مردم دنیا موظّف باشند در یک روز، در یک مقطع زمانی و در روزهای مشخّصی، آن جا را زیارت کنند؟([15])
حج، نعمتی الهی است که بر نسل های مسلمان ارزانی شده است. قدردانی و شکرگزاری، آن را زیاد می کند و ناسپاسی و قدرناشناسی، آن را از مسلمین می گیرد که این همان عذاب شدید الهی است که: ولئن کفرتم إنَّ عذابی لشدید.
گرفته شدن حج به این نیست که از مسلمانان کسی به حج نرود، بل به این است که مسلمانان از منافع بی شمار آن محروم بمانند و زیاد شدن آن به این نیست که هر سال گروه های بیشتری حج کنند، بل به این است که از منافع آن بهره مند شوند که: لیشهدوا منافع لهم. خوب است به درستی بیندیشیم، آیا جهان اسلام توانسته است از منافع حج برخوردار شود؟ و اساساً این منافع چیست؟
حج درست می تواند تحولی درونی در یکایک مسلمین پدید آورد و روح توحید و ارتباط با خدا و اعتماد به او و ردّ همه ی بت های درون و برون وجود آدمی که همان هواها و هوس های پست کننده و قدرت های اسیر کننده ی آدمی اند، و نیز احساس قدرت و اعتماد به نفس و رستگاری و فداکاری در آنان پدید آورد، و چنین تحولی است که از هر انسانی، موجودی شکست ناشناس و تهدید و تطمیع ناپذیر می سازد.([16])
حج می تواند روح توحید را در دل ها زنده کند، تکه پاره های امت بزرگ اسلامی را به هم وصل کند، عظمت مسلمین را به آنان برگرداند و آنان را از حقارت و احساس ذلتی که بر ایشان تحمیل کرده اند، نجات دهد. حج می تواند دردهای مسلمین را به علاج نزدیک کند و بزرگ ترین درد آنان را که سلطه ی فرهنگی و اقتصادی و سیاسی کفر و استکبار است درمان نماید. حج می تواند دلبستگی های اسارت آفرین را از دل ها بشوید و در مقابل، ارتباط با خدا و با بندگان خدا را در فرد و جمع مسلمانان تقویت نماید و همین دلیل است که سیاست های حاکم بر حجاز، از حج واقعی و حامل مضمون الهی و سیاسی بیمناکند و قدرت تحمل آن را ندارند.([17])
خدا را سپاس که حج را همچون ذخیره ای تمام نشدنی و چشمه ای همیشه جوشان و چون جویباری زلال و مستمر برای امت، خالده قرار داد که در هر حال آن را بشناسد و قدر داند، توان استفاده از آن را خواهد داشت و آن را داروی این بیماری های مهلک خواهد ساخت.([18])
حج با مشاهد و مناسک و شعایر خود، باید این روح وحدت و ملایمت و جماعت و عظمت را در مسلمانان همه ی اقطار عالم زنده کند و از شعوب و قبایل مختلفه، امت واحده پدید آورد و آن امت واحده را به وادی امن عبودیت مطلق خداوند هدایت نماید و مقدمات تحقق گفته ی خدای بزرگ را که: انّ هذِهِ أُمّتُکُم أمّةً واحدةً وأنَا ربُّکُم فَاعبدوُن ([19]) فراهم آورد.([20])
نخستین هدیه ی حج به کسی که مایل است چشم خود را به حقایق بگشاید و از نیروی خداداده ی فهم پدیده ه بهره بگیرد، همان معرفت و شناخت منحصر به فردی است که عادتاً جز در حج، در اختیار خیل عظیم مسلمانان قرار نمی گیرد، و هیچ پدیده ی دینی دیگری نمی تواند مجموعه ی شناخت هایی را که در مراسم حج، قابل وصول است، یک جا در اختیار امت اسلامی قرار دهد.([21])
حج درست و کامل، حج توحیدی، حجی که منبع عشق به خدا و مؤمنین و برائت از شیطان ها و بت ها و مشرکین باشد، رشد همه ی مشکلات امت اسلامی را ابتدا متوقف و سپس آن را مرتفع می سازد و منشأ عزت اسلام و شکوفایی زندگی مسلمین و استقلال و آزادی کشورهای اسلامی از شرّ اجانب می شود.([22])
حج، یک حرکت عبادی خالص عمیق خضوع، خشوع، ذکر، عبادت، تضرّع و توسّل و با حالت اجتماع است. در کنار هم قرار دادن این دو ویژگی، مسأله را خیلی پُرمعنا می کند. اگرچه در اسلام عبادات اجتماعی، مثل نماز جماعت و نماز جمعه و نماز عید وجود دارد؛ اما این اجتماع عظیم و این مرکزیّت دادن به ذکر و توحید و کشاندن همه مسلمانان از آفاق عالم اسلامی به یک نقطه واحد، خیلی معنا دارد. این که همه ملت مسلمان و امّت اسلامی با وجود اختلاف لهجه ها و نژادها و عادات و سنن و سلایق و اختلاف مذاهب موظّفند در یک نقطه جمع شوند و اعمال ویژه ای را با هم انجام دهند و این اعمال هم صرفاً عبادت و تضرّع و ذکر و توجّه است، خیلی پُرمعناست. معلوم می شود بنابر نظر اسلام و دید اسلامی، اتّحاد دل ها و جان ها فقط در میدان سیاست و در جهاد نیست؛ حتّی رفتن به در خانه خدا و کنار هم قرار گرفتن دل ها و با هم بودن تن ها و جان ها نیز دارای اهمیت است. لذا ملاحظه بفرمایید در قرآن کریم می فرماید: واعتصموا بحبل اللّه جمیع.([23]) اعتصام به حبل اللّه تنها فایده ای ندارد؛ جمیع مهم است. با هم اعتصام به حبل اللّه کنید؛ با هم به نقطه اطمینان بخش تعلیم و تربیت و هدایت الهی چنگ بزنید. با هم بودن مهمّ است؛ دل ها با هم، جان ها با هم، فکرها با هم، تن ها در کنار هم. طوافی که می کنید این حرکت دایره وار بر گرد یک مرکز نماد حرکت مسلمانان بر گرد محور توحید است. همه کارها و اقدامات و همّت های ما باید بر گرد محور وحدانیّت الهی و توجّه به ذات اقدس ربوبی باشد. این درس، مربوط به همه زندگی است. کسانی که می خواهند احکام اسلامی را به کنج خانه ها و عبادتگاه ها و دل ها منحصر کنند و فعّالیت عرصه اجتماع را از دین عاری کنند، به این نکات اسلامی توجّه ندارند. سعی بین صفا و مروه ای هم که همه آحاد مسلمان باید آن را طی کنند، همین طور است. سعی، حرکت با همّت، با شدّت، با توجّه، با اراده و آگاهانه است و همه باید با هم حرکت کنند؛ بروند و بیایند. اجتماع عظیم در عرفات و مشعر و منا هم همین طور است. این کارهای دسته جمعی عظیم که نظیر آن را در هیچ مذهب و مکتبی و در هیچ یک از احکام دیگر اسلامی نمی شود پیدا کرد، نشان دهنده عظمت این واجب است. این جا یک ذخیره الهی گذاشته شده است که هرکس توفیق پیدا می کند دستی به سمت این ذخیره دراز کند، باید حدّاکثر استفاده را بکند. هرچه می توانید، در ایّام حج از این ذخیره استفاده کنید.([24])
موسم حج، می تواند عظمت و تنوع و اقتدار معنوی و انسانی دنیای اسلام را هر ساله به طور محسوس در برابر چشمِ مردم از همه ی کشورهای مسلمان بگذارد و ارتباط و شناسایی و تبادل نظر را در میان برگزیدگان هر ملت برقرار سازد. در حج همه ی ملت ها می توانند خبرهای حقیقی از حال برادران را به دست آورند و حجاب تبلیغات خصمانه ی دشمنان جهان اسلام را درنوردند، و با بهره گیری از فضای معنوی بیت الله الحرام، خود را برای حرکتی هماهنگ و مخلصانه در راه بازگشت به حاکمیت اسلام و کسب عزّت و استقلال و تلاش برای تحولی اساسی در کشورهای خود آماده سازند.([25])

پی نوشت ها:

[14] . 12/12/1379.
[15]. 8/2/1372.
[16]. 13/3/1371.
[17]. 7/4/1369.
[18]. 26/3/1370.
[19]. الأنبیﺀ; 22 : 92.
[20]. 26/3/1370.
[21]. 12/1/1377.
[22]. همان.
[23]. آل عمران 3 : 103.
[24]. 25/10/1381.
[25] . 23/12/1378.

مقام معظم رهبری (مدظلّه العالی)