فلسفه رمضان را باید درک نمود.رمضان تنها برای این نیست که ما چند روزی طعم گرسنگی و تشنگی را بچشیم .رمضان ماهی است که ما در آن روش و سبک زندگی صحیح و خداپسندانه را می آموزیم.
ماه مبارک رمضان هم چون یک تمرین نظامی است که نیروهای نظامی را برای روزهای سخت پیکار با دشمن آماده می سازد.در ماه رمضان باید سبک صحیح زندگی را بیاموزیم.
متاسفانه در سال های اخیر جهان غرب به مدد رسانه های تصویری و شنیداری بی شمار خویش توانسته بر سبک زندگی اسلامی ما اثر گذارد و بسیاری از آیین ها و آداب و روش های زندگی ما را دستخوش تغییر کند. با این وجود ماه رمضان از این تغییرات مصون مانده است و این جای بسی شکر دارد.
برخی از این آداب و رسوم نیک و شایسته اسلامی این گونه اند:
1-سحر خیزی:
در فرهنگ اسلامی بسیار بر سحر خیزی و درک فضیلت سحر سفارش شده است.پیامبر و فرزندان پاکش همگان را بسیار بر دعا و نماز در سحرگاهان سفارش کرده اند.علما و عرفای بزرگ خود را مقید به شب زنده داری و درک سحر کرده اند.
امیرالمومنین علی علیه السلام در این باره می فرمایند:«سهر الیل بذکر الله غنیمة الاولیاء و سجیة الاتقیاء»شب بیدار ماندن به ذکر خدا ، غنیمت اولیاء است و بوستان نیکبختان.(1)
در ماه مبارک رمضان همه روزه داران توفیق می یابند که در زمره شب زنده داران قرار گیرند و باید این روش نیک و پسندیده و مورد تاکید اسلام در سایر ماه های سال نیز ادامه یابد.
متاسفانه در جامعه ما بسیاری از مردم به دلیل دیر به بستر رفتن از درک فضیلت سحر بی بهره هستند و این سنتی ناپسند است که در جامعه ما رواج پیدا کرده است .در ماه رمضان بندگان خدا مجبور هستند برای بیدار شدن در سحر شب ها زودتر به بستر روند و این تمرین خوبی است برای سایر ماه ها .
یکی از دلایل افت تحصیلی فرزندان و پایین آمدن راندمان کار در جامعه ما همین دیر خوابیدن در شبهاست .
2-کم خوری:
یکی دیگر از روش های ناپسندی که متاسفانه در جامعه ما باب شده است علاقه شدید به غذاهای خوشمزه و لذیذ است.بسیار دیده اید که رستوران ها و فست فودیها بویژه در شب ها مملو از مشتری هستند.
در ماه مبارک رمضان می آموزیم که انسان برای خوردن و آشامیدن خلق نشده است . به سقراط حکیم گفتند که تو چرا این چنین کم خوراکی؟ او در جواب گفت : من آن قدر می خورم که زنده بمانم اما شما زنده اید که بخورید!
در ماه مبارک رمضان می آموزیم که انسان می تواند به کم خوردن عادت کند و می تواند مقابل پرخوری را بگیرد.در روایات ما بسیار بر کم خوری و پرهیز از پرخوری سفارش شده است و سیره اهل البیت علیهم السلام این چنین بوده است.بسیاری از بیماری ها به دلیل پرخوری می باشد.
پیامبر صلی الله علیه و آله در این راستا می فرمایند:
«لا تمیتوا القلوب بکثرة الطعام و الشراب فان القلب یموت کالزرع اذا کثر علیه الماء».دلهای خویش را به کثرت خوردن و نوشیدن نمیرانید که دل چون زراعت است وقتی آب آن زیاد شود، خواهد مرد.(2)
هم چنین آن حضرت درباره رابطه پرخوری با بیماری می فرماید:
«المعدة بیت الداء و الحمیة راس کل دواء». معده خانه مرض است و پرهیز سرآمد دواهاست.(3)
3-انس با قرآن:
قرآن این معجزه جاویدان خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله در ماه مبارک رمضان مورد استقبال مردم روزه دار قرار می گیرد.رمضان را می توان ماه بهار قرآن نامید.در این ماه در همه جا جلسه های تلاوت قرآن را می توان دید.
یکی از آداب نیک و پسندیده رمضان همین انس با قرآن است که باید در سایر ماه های سال نیز ادامه یابد.
پیامبر صلی الله علیه و آله درباره انس با قرآن می فرماید:
«القرآن مادبة الله، فتعلموا مادبته ما استطعتم».قرآن سفره ضیافت خداست.پس تا می توانید از ضیافت او فراگیرید.(4)
امیرالمومنین علی علیه السلام دراین راستا می فرمایند:
«ان فیه شفاء من اکبر الداء، و هو الکفر و النفاق، و الغی و الضلال».در قرآن، درمان بزرگترین دردهاست: درد کفر و نفاق و تباهی و گمراهی.
متاسفانه در جامعه ما قرآن کمتر مورد توجه است و جوانان رغبت چندانی برای شرکت در کلاس ها و جلسه های قرآنی ندارند ؛ رمضان فرصتی طلایی است که جوانان را با قرآن آشنا ساخته و عشق به قرآن را در دل مردم جای داد.
4-درک فقرا:
بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش زیک گوهرند
چو عضوی بدرد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار
یکی از آثار مثبت روزه داری درک حال سخت فقرا و بینوایان است.در فرهنگ اسلامی بر به یاد فقرا بودن و به فریاد آنان رسیدن بسیار سفارش شده است .
پیامبر و فرزندان پاکش لحظه ای از فکر مردم مستمند غافل نبودند و تمام تلاش خود را برای رفع نیازهای آنان به کار می بستند.
حضرت محمد صلی الله علیه و آله درباره به یاد فقرا بودن می فرمایند:
«اتخذوا عند الفقراء ایادی فان لهم دولة یوم القیامة».با فقرا دوستی کنید زیرا در روز رستاخیز، دولتی بزرگ دارند.
متاسفانه با ترویج و گسترش فرهنگ غرب در جامعه ما و نفوذ فرهنگ رفاه طلبی در میان بسیاری از مردم، دیگر کمتر مردم به یاد نیازمندان جامعه هستند و کم هستند غیور مردانی که در پی رفع نیازهای فقرا باشند.
تا انسان درد گرسنگی را نچشد نمی تواند حال زار فقرا را درک نماید.در ماه مبارک رمضان همه مردم به خاطر اطاعت فرمان الهی از اذان صبح تا اذان مغرب رنج گرسنگی را تحمل می کنند و در این حال است که می توانند بفهمند که یک انسان بینوا چگونه هر روز و شب در رنج و سختی غوطه ور است.
در ماه مبارک رمضان کمک مردم به مستمندان افزایش چشمگیری می یابد و این به خاطر درک شرایط سخت فقراست.
باید این روش پسندیده در سایر ماه های سال نیز ادامه یابد و به یاد فقرا و بینوایان بودن باید به فرهنگ مردم جامعه ما بدل شود.
پی نوشت:
1-میزان الحکمه/ص 427/ح9132
2-نهج الفصاحه/ص292/ح1527
3- نهج الفصاحه/ص292/ح1528
4-میزان الحکمه/ج9/ص336/ح16612
5-نهج الفصاحه/ص516/ح2746
منابع:
1-میزان الحکمه/محمدی ری شهری /دارالحدیث/قم/87
2- نهج الفصاحه/تصحیح و تنظیم پیمانی و شریعتی/خاتم الانبیا/85/اصفهان
منبع : پایگاه تبیان
