جوار كريمانه خداوند
حَمْداً نُغْتَقُ به من اَلِيمِ نارِ اللَّهِ اِلى كَرِيمِ جَوارِ اللَّهِ.(حَمْداً نَعْبُرُ به اَليِمَ ناره اِلى كَريِمِ جِوارِهِ.) حَمْداً نُزاحِمُ به مَلائِكَتَهُ المُقَرَّبينَ،(و نراحِمُ به مَلائِكَةَ اللَّهِ الْمُقَرّبينَ.) و نُضامُّ بِهِ(وَ نَضامُ بِهِ.) اَنْبِيائَهُ الْمُرسَلِينَ في دارِ الْمُقامُةِ الَّتى لاتَزُولُ و مَحَلِّ كَرامَتِهِ الَّتى لاتَحُولُ.(وَ مَحَلِّ الْكَرامَةِ الّتىِ لا تَحُولُ.) سپاس و ستايشى كه در پرتواَش، از آتش دردناك خداوند، برهيم و در جوار كرامت او بيارميم؛ سپاس و ستايشى كه دوش بر دوش فرشتگانِ مقرّب نهيم و با آنان به رقابت برخيزيم. و در جايگاه ابدى و سرمدى (بهشت) و در سراى باقى، كريمانه در محفل پيامبرانِ فرستاده شده او درآييم.
دارُ الْمُقامَةِ: سراى اقامت، سراى ماندنى و جاويدان، جايى كه ساكنانش از آن كوچ نكنند.
حمد و ستايش خداوند، قصه ژرفايى معرفت و ايمان دينى است و استغراق در اسماى نيكوى خداوند و توصيف زيبايى ها و جمال و جلال الهى، سپاسگزارى از نعمتهاى انبوه و سرشار اوست كه همه هستى را لبريز كرده است، و همسويى با هستى و نيز همنوايى با پرندگان بال گشاده است كه خداى محمود را آگاهانه، به پاكى مى ستايند:
أَلَمْ تر أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ من فى السَّموتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاَتَهُ وَتَسْبِيحَهُ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِمَا يَفْعَلونَ.(نور، آيه 41.) آيا نديده اى كه خداى را هر كه در آسمان و زمين است، و پرندگانِ بال گشاده، به پاكى مى ستايند؟ همگى نماز (نيايش) و تسبيح خويش را مى دانند؛ و خدا بدانچه مى كنند، داناست.
الزام و تعهّد به طاعتگزارى و درآمدن در فضاى نورانى ستايش و زيستن در حال و هواى ستايشگران و برخورداران از رضوان و خشنودى خداوند و نزديكان به بارگاه او، شكوفا ساختن عقل و رهايى از اسارت نفس و در نهايتْ رهايىِ آدمى از آتش دردناك خداوند است كه مبادى الهى، آن را برافروخته و اعمالِ گناهْ پيشگانِ سركش، هيمه آن است و فهم و درك عمومى انسانها، از حقيقت آن، بسى دور؛ زيرا آتشى است كه به تعبير قرآن «حُطَمَه. شكننده» است و شعله هاى آن، بر دلها مى زند و حقيقت آدمى را مى سوزاند:
وَمَا أَدْرَاكَ ما الْحُطَمَةُ. نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ. الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ. إِنَّهَا عَلَيْهِم مُؤْصَدَةَ. فِي عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ.(همزه، آيه 9-5.) تو چه دانى كه آن شكننده خرد كننده چيست؟ آتش افروخته خداست؛ آتشى كه بر دلها برآيد و چيره شود. درهاى آن را بسته اند و گريزى از آن نيست؛ در ستونهايى دراز و كشيده (يعنى درها را بر دوزخيان بسته اند و آنها را با عمودهاى آتشين مى زنند، يا به ستونهاى دراز و كشيده بسته مى شوند، يا ستونها را در پشتهاى بسته مى افكنند تا باز نگردند).
چون ز خشم، آتشْ تو در دلها زدى
مايه نارِ جهنم آمدى
آتشت اينجا چو آدم سوز بود
آنچ از وى زاد، مرد افروز بود
آتشِ تو قصد مردم مى كند
نار كز وى زاده، بر مردم زند.(مثنوى، دفتر سوم، بيت 3474-3472.)
براى همين امام (ع) خدا را به گونه اى مى ستايد و نعمتهايش را پاس مى دارد كه در عرصه عمل، مايه هاى آزادى اش از آتش دوزخ، و زمينه ورود به جوار كريمانه خدا را فراهم آورد.
امام على بن حسين (ع) كه در ميدان «سِباق معرفت»، «سَبَقِ بندگى» را ربوده، تا آنجا كه او را «زينت» و آرايش بندگانِ خدا «زَيْنُ الْعابِدين» دانسته اند، در اين قطعه طرب انگيز و وجدآور، در جمله هايى كوتاه و ژرف كه دريايى از تعاليم و آموزه هاى ناب توحيدى را ارائه داده است، صاحبدلانِ جستجوگر را به سر چشمه عزّت و كرامت انسانى، رَه نموده است. با ستودن خدايى كه شايسته ترين موجود براى ستودن و دلدادگى و اميد بستن است، آدميان را از ستايش و مدح بندگان، بى نياز كرده است. آدمى به اميد و عشق زنده است؛ چرا كه:
هرگز نميرد آنكه دلش زنده شد به عشق
ثبت است در جريده عالم، دوام ما.
(حافظ)
هنر خارق العاده و بى نظير اين امام بزرگوار در اين نيايش - كه سرشار از آتش عشق الهى است - در آن است كه با آوردن تعبيرهايى شورانگيز درستايش خداوند، زيبايى مدهوش كننده جوار كريمانه خدا را، همراه با حضور معنوى فرشتگان مقرّب و پيامبران بزرگ خداوند، به تصوير كشيده است و با نشاندن آدمى بر روى بالهاى ستايش و سپاس، او را با كاروان ستايشگران و شكرگزاران (فرشتگان مقرّب و پيامبران) براى ورود به سراى ماندگار و جاويدانِ «دارالمقامه» بدرقه كرده و درهاى ورودى محفل كرامت و بزرگوارى را به رويش گشوده است تا با سرور و شادمانى وصف ناپذير، و بى هيچ رنج و اندوهى، سرود ستايش را كريمانه زمزمه كند:
الْحَمْدُ للَّهِِ الَّذِي أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَكُورٌ. الَّذِي أَحَلَّنَا دَارَ الْمُقَامَةِ من فَضْلِهِ لا يَمَسُّنَا فِيهَا نَصَبٌ وَلاَ يَمَسُّنَا فِيهَا لُغُوبٌ.(فاطر، آيه 35-34.) سپاس و ستايش، خداى راست كه اندوه از ما ببرد. هر آينه پروردگار ما آموزگار و سپاسدار است؛ آن [خدايى]كه ما را از فضل خويش در [اين]سراى ماندنى و جاويدان، فرود آورد، در اينجا نه رنجى به ما رسد و نه درماندگى اى.
