عوامل قطع ارتباط دوستى و برادرى

مرحوم صدوق در روايتى از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه حضرت از پدرانش نقل مى كنند كه پيامبر گرامى اسلام صلَّى اللَّه عليه و آله و سلم فرمودند:
اءيُّما مسلمين تهاجرا فمكثا ثلاثا لا يصطلحان الا كانا خارجين من الاسلام ، لم يكن بينهما ولاية فاءيُّهما سبق الى كلام اءَخيه كان السابق الى الجنّة يوم الحساب ⁽⁶⁷⁰⁾.
((اگر دو مسلمان از يكديگر دورى كنند و اين مفارقت عملا سه روز طول بكشد و آشتى نكنند، از زمره مسلمانى خارج شده اند و ولايت و دوستى بين آنها از بين مى رود و اگر يكى از آنها در ايجاد ارتباط سبقت جويد، در قيامت هم ، براى ورود به بهشت ، مقدم خواهد بود)).
امام صادق عليه السلام مى فرمايند:
لا تساءلوا اخوانكم الحوائج فيمنعوكم فتغضبون و تكفرون ⁽⁶⁷¹⁾.
((از برادرانتان خواهش و حاجتى نداشته باشيد؛ چون ممكن است - در اثر ناتوانى يا به عمد در برآورده ساختن حاجت شما، - كوتاهى كنند و مورد خشم و غضب شما واقع شوند - و شما در حال خشم كارى كنيد يا سخنى بگوييد كه - موجب كفرتان شود)).
پس بهتر است كه انسان سعى كند تا آنجا كه مقدور است از برادر مؤ منش حاجتى نخواهد كه در نهايت موجب كدورت و به هم خوردن صفا و دوستى آنها شود.
نكته ديگرى كه نهى شده اين است كه از برادر خود چيزى نخواهى كه در توان او نيست . در روايتى وارد شده است كه امام صادق عليه السلام فرمودند:
يا حسن ! اذا نَزَلَت بكَ نَازلة فلا تَشكُها الى اءَحد مَن اءهل الخِلاف ، فانَّك ان فَعلتَ ذلك شكوتَ ربَّك ، و لكنِ اذكُرها لبعض اخوانِك ، فانَّك لن تَعدِمَ خصلة من اءربع : اءمّا تقوية بمال وَ اءِمَّا معونة بجاه ، وَ اءِمَّا مشورة براءى ، وَ اءِمَّا دعوة مستجابة ، يا حسن ! اذا ساءلت مؤ منا حاجة فهىِّء له المَعَاذير قبل اءن يَعذِرَ فان اعتذَر فاقبل عذرَه ، و ان ظننتَ اءنَّ الاُمورَ على خلافِ ما قال ؛ و اذا ساءلت منافقا حاجة فلا تَقبَل عذرَه و ان عرفتَ عذرَه ⁽⁶⁷²⁾.
((اى حسن ! اگر براى تو مشكلى پيش آمد، به مخالفان روى نياور كه اين كار گله كردن از خداوند است . مشكلت را با برخى از دوستانت مطرح كن ؛ زيرا تو به يكى از اين چهار نكته احتياج دارى : يا با مال تقويت شوى ، يا با مقام هميارى گردى ، يا با صاحب رايى مشورت كنى يا دعايى در حقت مستجاب شود. اى حسن ! هرگاه حاجتى را از مؤ منى درخواست كردى ، براى او قبل از آن كه عذر بياورد، عذرهايى آماده كن و هرگاه عذر آورد، هرچند گمان كنى كه عذرش ‍ صحيح نيست ، عذر او را بپذير و اگر از منافقى حاجت طلبيدى ، عذر او را نپذير هرچند به آن عذر علم داشته باشى )).
نكته ديگرى كه باز مورد توصيه واقع شده است وَ امام هشتم عليه السلام با واسطه از جد بزرگوارشان امام سجاد عليه السلام نقل مى كنند اين است كه انسان براى خواسته برادرش نبايد بخل بورزد و اگر قادر است به او كمك كند، مضايقه نكند.
انِّى لاءستحى مِن ربِّى ان اءرَى الاخَ مِن اخوانى فاءساءلُ اللَّه له الجنةَ و اءبخلُ عليه بالدينار والدرهم ، فاذا كان يوم القيامة ، قيل لى : لو كانت الجنّةُ لك لكُنتَ بها اءبخَلُ و اءبخَلُ⁽⁶⁷³⁾.
((من از خدا شرم دارم هنگامى كه برادرى از برادرانم را مى بينم ، براى او بهشت را از خدا بخواهم ، اما اگر به درهم و دينار من نياز دارد بخل بورزم . پس وقتى كه قيامت فرا مى رسد، به من مى گويند كه اگر مالك بهشت هم بودى ، از واگذارى بهشت به او بخل مى ورزيدى )).
اين كه براى برادران مؤ من خود دعا مى كنيم ، براى اين است كه هيچ خرجى ندارد و به قول شاعر:

بنابراين ، بخل ورزيدن درباره برادران دينى ، الفت و دوستى ها را تحت تاءثير قرار مى دهد؛ يعنى مى داند برادرش متمكن و قادر به حل مشكلات او است ، اما مسامحه مى كند و بخل مى ورزد.
نكته ديگرى كه مى تواند ارتباطات صميمانه برادران مؤ من و حتى برادران صلبى و نسبى را متاثر كند، اين است كه در ديدار و ملاقات ها، برخوردى نامناسب داشته باشد. در روايتى كه در كتاب ((مصادقة الاخوان )) مرحوم صدوق به پيغمبر صلَّى اللَّه عليه و آله و سلم نسبت مى دهد، حضرت مى فرمايند:
مَن لَقِىَ اءَخاه بما يَسُوؤُه ليسوُءَه اءساءَه بعد ما يلقاه ⁽⁶⁷⁴⁾.
((اگر كسى به ديدار برادرش برود و او را ناراحت كند و آزار دهد، او هم بدى خواهد ديد)).
طبيعى است كه وقتى انسان ، ديگرى را از خود رنجاند و مكدر كرد، او هم عكس العملى خواهد داشت كه موجب رنجش اين انسان خواهد شد. اين نكات بسيار ظريف و دقيق است .