علاوه بر آنچه ذكر شد، در روايات ديگر نيز، فوايد بسيارى براى نماز جماعت بيان شده است كه به چند مورد از آنها اشاره مى كنيم :
1 - حضور در جماعت
حضور در جماعت به انسان درس مدارا با طبقه هاى مختلف اجتماعى را مى آموزد. در روايت وارد شده است كه پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه وآله و سلم فرمودند:
مَن اءَمَّ الناس فليُخَفِّف ، فانَّ فيهم الكبير و الصغير و المريض (18).
((كسى كه به امامت جماعت مى ايستد، نمازش را كوتاه به جاى آورد؛ چرا كه در بين مردم ، بزرگ ، كوچك و مريض هست - و همه توان نماز طولانى را ندارند -)).
بنابراين ، انسان بايد طورى يك كار جمعى را انجام دهد و به سامان برساند كه همگان از عهده انجام آن برآيند.
2 - رعايت حال ديگران
ابن فهد در ((عدة الداعى )) اين روايت را نقل مى كند كه :
صلّى بالناس يوما فخفف فى الركعتين الاخيرتين فلمّا انصرف قال له الناس : يا رسول الله ! راءَيناك خفَّفت ، حل حدث فى الصلاة اءمر؟ فقال : و ما ذاك ؟ قالوا: خفَّفت فى الركعتين الاخيرتين ، فقال : او ما سمعتم صراخ الصبىِّ؟ و فى حديث آخر خشيت ان يشتغل به خاطر ابيه (19).
((يكى از روزها كه پيغمبر صلى الله عليه وآله وسلم نماز مى خواندند، برخلاف معمول دو ركعت آخر نماز را خيلى كوتاه به جاى آوردند. وقتى نماز تمام شد عده اى گفتند: يا رسول الله ! امروز ديديم نماز را خيلى كوتاه به جاى آورديد! - گاهى در حين نماز پيك وحى نازل مى شد و رسول الله صلى الله عليه وآله و سلم نماز را به سرعت تمام مى كردند، مردم خيال مى كردند كه باز جبرئيل نازل شده يا اتفاق جديد افتاده است - حضرت فرمودند: آيا صداى فرياد و گريه آن كودك را در حال نماز نشنيديد؟ من به خاطر آن كه اين كودك در نماز گريه مى كرد، نماز را كوتاه كردم )).
حضرت در حديث ديگرى در همين باره فرمودند: من ترسيدم كه ذهن پدر اين كودك ، با شنيدن صداى گريه فرزندش كه در صف جماعت است ، از نماز و عبادت منحرف شود و با توجه كامل نمازش را به جاى نياورد. بنابراين نماز را سريع تر به جاى آوردم )).
اين رفتار پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم خود درس مدارا و سلوك صحيح با ديگران است .
انسان بايد توجه كند كه چگونه با ديگران معاشرت كند و چگونه كار جمعى انجام دهد تا موجب تحميل فشار بر ديگران نباشد.
3 - نظم و ترتيب
از آثار ديگرى كه با حضور در جماعت مترتب است ، درس نظم و ترتيب در امور است . در روايات داريم :
سوُّوا بين صفوفكم و حاذوا بين مناكبكم (20).
((به صف جماعت كه مى ايستيد، صف را تسويه (مساوى ) كنيد و شانه هايتان را محاذى يكديگر قرار دهيد)).
حتى در روايت ديگرى آمده است كه رسول اكرم صلى الله عليه وآله و سلم در آغاز براى اين كه مسلمان ها را تعليم بدهند هنگام نماز جماعت ، ريسمانى را به دست مى گرفتند و سمت ديگر آن را سلمان به دست مى گرفت تا صف ها مرتب و داراى نظم باشند(21).
4 - وقت شناسى
از ديگر فايده هاى نماز جماعت ، وقت شناسى است ؛ زيرا نمازهاى جماعت در اول وقت نماز برپا مى شوند.
انسانى كه به نماز جماعت مقيد باشد، طبعا وقت شناس است و براى هر كار و برنامه اى ، ساعت مقررى دارد كه هر كارى را در زمان خاص خود انجام مى دهد.
نماز جماعت به انسان كمك مى كند تا وقت شناس باشد و به او مى آموزد تا از لحظه ها و فرصت هاى عمر به خوبى بهره برد.
5 - ترويج روح برابرى و مساوات
نماز جماعت باعث مى شود بين مؤ منان روح مساوات و برابرى برقرار شود.
در مساجد و محافل عبادى كه متعلق به مسلمانان است ، هيچ ممنوعيتى براى حضور طبقه اى از طبقات اجتماعى وجود ندارد، ممكن است در صف نماز جماعت ثروتمندترين و قدرتمندترين ماموم حضور داشته و فقيرترين و ناتوان ترين ماموم نيز در كنار او ايستاده باشد. در روايت معروفى از امام صادق عليه السلام كه در مباحث قبل هم به آن اشاره شد آمده است كه :
جاء رجل موسر الى رسول الله صلى الله عليه وآله و سلم نقى الثوب ، فجلس الى رسول الله صلى الله عليه وآله و سلم ، فجاء رجل معسر درن الثوب فجلس الى جنب الموسر، فقبض الموسر ثيابه من تحت فخذيه ، فقال له رسول الله صلى الله عليه وآله و سلم : اءخفت اءن يمسك من فقره شى ء، قال :لا، قال : فخفت اءَن يصيبه من غناك شى ء؟ قال : لا، قال : فخفت اءَن يوسخ ثيابك ؟ قال : لا، قال : فما حملك على ما صنعت ؟ فقال : يا رسول الله ! ان لى قرينا يزيّن لى كلّ قبيح و يقبح لى كلّ حسن . و قد جعلت له نصف مالى ، فقال رسول الله صلى الله عليه وآله و سلم للمعسر: اءَتقبل ؟ قال : لا فقال له الرجل : و لِمَ؟ قال : اءَخاف اءَن يدخلنى ما دخلك (22).
((شخصى ثروتمند كه لباس پاكيزه اى بر تن داشت ، نزد پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم آمد و كنار ايشان نشست . سپس مرد فقيرى كه لباس مندرسى بر تن داشت وارد شد و كنار مرد ثروتمند نشست . ثروتمند - با حركتى كه حاكى از نارضايتى از نشستن فقير بود - لباس خود را جمع كرد. پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم به او فرمودند: ترسيدى از فقر او چيزى به تو سرايت كند؟ گفت : نه ، پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم فرمودند: ترسيدى از دارايى ات چيزى به او برسد؟ گفت : خير، حضرت فرمودند: ترسيدى لباس تو را كثيف كند؟ گفت : نه ، حضرت فرمودند: پس چه چيزى باعث اين كار تو شد؟ عرض كرد: اى پيامبر خدا! درونم كسى است كه زشتى ها را برايم زيبا خوبى ها را زشت جلوه مى دهد. من حاضرم نيمى از ثروتم را به اين مرد بدهم . پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم به فقير فرمودند: قبول مى كنى ؟ گفت : نه ، ثروتمند پرسيد: چرا؟ گفت : مى ترسم اين خصلت زشت در من نيز به وجود آيد)).
6 - درك ضرورت وجود رهبر
از ديگر آثار نماز جماعت اين است كه مسلمانان درك مى كنند كه هيچ جامعه اى بدون حضور امام ، پيشوا و رهبر قابل دوام نبوده و يك زندگى اجتماعى بدون حضور امام و پيشوا معنى ندارد.
ممكن است كسى بگويد كه زندگى اجتماعى چه ضرورتى دارد؟ ضرورت زندگى اجتماعى روشن تر از آن است كه نياز به توضيح و استدلال داشته باشد؛ چون هر عقل سليمى درك مى كند كه هيچ انسانى به تنهايى نمى تواند زندگى كند و دوران غارنشينى و زندگى فردى به سر آمده است و همه انسان ها براى ادامه حيات و بقاى خود نيازمند يكديگرند. در ((غررالحكم )) كلام لطيفى از اميرالمؤ منين عليه السلام نقل شده است كه حضرت مى فرمايند:
ايّاكم والفُرقة ، فان الشّاذَّ عن اهل الحق للشيطان كما ان الشاذ من الغنم للذِّئب (23).
((از تفرقه بپرهيزيد؛ چرا كه دورشونده از اهل حق به دامن شيطان مى افتد همان طور كه اگر يك گوسفند از گله جدا شود نصيب گرگ مى شود)).
حضور در جمع ، به فكر و انديشه انسان شادابى و طراوت مى بخشد. امروزه هيچ انسان عاقلى نمى پذيرد كه زندگى فردى يك زندگى مرفه و كاملى است .
ضرورت اجتناب ناپذير است كه زندگى از حالت فردى به صورت اجتماعى درآيد و زندگى اجتماعى هم بدون پيشوا و امام معنا ندارد. به تعبير حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام :
لابدّ للناس مِن امير بَرّ او فاجر(24).
((مردم به حاكم و زمامدار نيازمندند؛ خواه نيكوكار باشد خواه نابكار)).
بايد ديد كسى كه مى خواهد ما را به سوى خدا و دين راهنمايى كند، آيا قابليت و لياقت آن را دارد يا نه ؟ در سخنى از رسول اكرم صلى الله عليه وآله و سلم درباره نماز جماعت ذكر شده است كه فرموده اند:
اءن اءَئمَّتكم قادتكم الى الله ، فانظروا بمن تقتدون فى دينكم و صلاتكم (25).
((پيشوايان و ائمه شما در نماز كسانى اند كه شما را به سوى خداوند متعال رهنمون مى شوند، پس توجه داشته باشيد كه در دين و نمازتان به چه كسى اقتدا مى كنيد)).
