پرسشها و پاسخها، ص: 106

امام فرمود:

«آنان كه عقيده دارند انسان هرچه انجام می دهد در حقيقت انجام دهنده خدا است و در عين حال كه خداوند انجام دهنده است انسان را به اعمال بد عذاب می كند جبری مسلكند و آنان كه تصوّر می كنند تمام برنامه ها به خود انسان واگذار است و روزی دهنده بندگان امامان هستند معتقد به اختيار محض و تفويضند، امّا دسته اول كه جبری مذهبند كافرند و دسته دوّم كه قائل به تفويض هستند مشركند».

گفتم: پسر پيامبر معنی امر بين الامرين چيست؟

فرمود:

«اراده داشتن و بودن در راهی كه انسان به سبب آن انجام اوامر خداوند و ترك منهيّات برايش سهل و آسان است».

گفتم: در انجام امر و ترك نهی كه بايد به وسيله انسان پياده شود خداوند خواست و اراده ای دارد؟

فرمود:

«اصل عبادات و معاملات اراده حق است و امر به آن ها و خشنودی از انجامش و كمكی كه در پياده كردنش به انسان می كند مشيّت او است (كمك الهی به عبد عبارت است از نيروهايی كه در اختيار انسان گذاشته و عبارت است از هدايت و دلالتی كه نسبت به راه مستقيم به انسان نموده) و اراده و مشيّت خداوند در گناهان عبارت است از نهی بشر از گناه و خشمش به انجام آن و سرشكستگی انسان كه به سبب گناه برايش