پرسشها و پاسخها، ص: 423

آن را بررسی كنيم.

روشن ترين گواه بر بی پايگی و بی اساس بودن تناسخ اين است كه در صورت تناسخ فعليّت ها و كمالات به مرحله قوّه و صفر بازگشت می كند. به اين معنا كه انسان آگاه و بيدار كه روح و روان او آينه قوانين و خلقت و اسرار آفرينش است به اندازه ای كوچك شود كه چيزی نفهمد، از نو به صورت علقه، مضغه و... درآيد و به تدريج به همان حالت نخستين برسد كه اين عقب گرد را در اصطلاح فلسفی بازگشت فعليّت به قوّه می گويند.

روح در رستاخيز انسان و جهان از طريق توالد و تناسل به بدن تعلّق نمی گيرد و بار ديگر انسان به نطفه تبديل نمی شود تا به مرحله انسان كامل برسد. بلكه در قيامت روح به بدن اوّلی تعلّق می گيرد بدون آن كه مراحل جنينی و كودكی را طی كند. آری، بازگشت روح به بدن نخست در همين دنيا از ديدگاه قرآن مجيد امكان پذير است، همان گونه كه قرآن از وقوع آن خبر داده است؛ چنان كه از معجزات حضرت مسيح عليه السلام زنده كردن مرده ها بود. بنابراين تفكر و انديشه تناسخ از نظر قرآن و روايات مردود است.

در آيات قرآن كريم سخن از دو مرگ و زندگی و حيات است. منظور از دو مرگ و دو زنده شدن می تواند مرگ در پايان عمر و مرگ در پايان برزخ و زنده شدن در برزخ و زنده شدن در قيامت باشد اين در حالی است كه بر اساس نظريه تناسخ ارواح انسان ها ده ها و صدها بار بلكه بيشتر از آن به زندگی دنيوی بازمی گردند. اين آيات به روشنی عقيده به مسأله