پرسشها و پاسخها، ص: 15

فاعل در طول هم قرار گيرند و فعلی انجام شود در اين صورت فاعل حقيقی يكی بيش نيست و فاعل های بعدی در پرتو فاعليّت فاعل حقيقی نقش فاعلی پيدا كرده اند.

مهره های فراوانی را در نظر بگيريد كه به اشكال مختلف پشت سر هم چيده شده اند شما با ضربه دست اين مهره را به حركت در می آوريد مهره اوّل به مهره دوّم برخورد می كند مهره دوّم به مهره سوّم و همين طور هزاران مهره يكی پس از ديگری به حركت در می آيند در اين مثال می بينيم كه حركت های متعدّدی رخ داده است و ظاهراً چنين به نظر می رسد كه چند فاعل متعدّد وجود دارد يعنی ضربه دست صرفاً فاعل حركت مهره اوّل است و فاعل حركت مهره دوّم، مهره شماره يك و فاعل حركت سوّمی مهره دوّم و.... است.

امّا در حقيقت، فاعل حقيقی حركت های دوّم و سوّم نيز همان نيروی دست شما است و فاعليّت و محرّك بودن مهره های بعدی در طول و در اثر فاعليّت دست شما است و چنين نيست كه مهره های اوّل و دوّم فاعل هايی در عرض شما و شريك در فاعليّت محسوب شوند و به تعبير ديگر هيچ كدام از آن ها نقش توليد نيرو را ندارند.

حال پس از بيان مثال فوق، می گوييم: اگر فاعل ديگری بخواهد حقيقتاً شريك خداوند محسوب شود بايستی در عرض فاعليّت خداوند قرار گيرد و مستقلًا در انجام افعال دخالت داشته باشد و لازمه اين فاعليّت عرضی اين است كه اين فاعل نيز واجب الوجود «1» باشد، چرا كه

______________________________
(1) وجودی كه در موجوديّت خود محتاج غير خود نيست ولی غير او همه به او محتاجند.