مرگ و فرصت ها، ص: 347

آباد كردن آخرت نيز به اين است كه انسان عباداتی كه به او تعلق می گيرد، «چون ممكن است خيلی از عبادات به ما تعلق نگيرد، اگر تعلق نگرفت، ما انجام نمی دهيم و ملزم به آن نيستيم.» عبادات خدا را تا جايی كه تكليف انسان است انجام بدهد و در كنار عبادت، تا امكان دارد، به مردم خدمت كند. به پدر و مادر، همسر، قوم و خويش، مردم، مستحق و مريض خدمت كند، چه عيبی دارد؟ به بيمارستان ها و مريض های بی كس و كار سر بزند و مشكل آنها را حل كند.

يا به مرزها بروند، بگردند، مشكلات آنها را ببينند، درمانگاه، حمام، مرده شورخانه، زايشگاه، بدون كمك گرفتن از دولت، اين ها را در دورترين نقاط بسازند.

يا پرونده زندانی های بدهكار را ببينند و در حدی كه می شود، آنها را نجات دهند.

خدمت به خلق خدا، راه آباد كردن آخرت است.

اما فقط نماز بخوانيم و به هيأت بياييم، بعد به خانه برويم و كاری به كار خلق خدا نداشته باشيم، در قيامت يك پايی خواهيم بود و با يك پا نيز نمی شود به بهشت رفت. چون يك پای بهشت رفتن، عبادت خداست و پای ديگر خدمت به بندگان خدا.

به قدری رواياتِ خدمت به بندگان خدا زياد است كه سعدی اين شعرش را اين گونه بيان كرده است:

در حالی كه شيوه عبادت به جز خدمت به خلق نيز هست، سعدی نمی خواهد بگويد آن پای ديگر، عبادت نيست، نمی خواهد بگويد: نماز نخوان و روزه نگير، نه، اما به قدری روايات خدمت به عبادت خدا زياد و قوی است كه سعدی از باب

______________________________
(1)- سعدی شيرازی.