آيا شيطان بر همه انسانها سلطه دارد و يا اينكه داراي سلطۀ محدودي است؟

 در حالي كه شيطان حرص فراواني بر گمراه سازي انسان دارد، ولي خود به خوبي ميداند كه بر همة فرزندان آدم، سلطه نداشته و قادر به گمراه نمودن همگان نيست. از اين رو به هنگام اظهار واكنش در مقابل خداوند، گروهي را استثنا كرده و از آنان به عنوان «مخلص» ياد ميكند: «إلا عبادك منهم المخلصين». حجر/40.
نتيجة بحث اين است كه: جز مخلصين، بر ديگران نوعي سلطه دارد، ولي سلطة او (به هر شكلي تفسير شود) بر غير مخلصين هم به صورت مطلق نيست، بلكه مشروط به «تولي» شيطان و تبعيت از اوست. يعني كه اين افراد، اگر قدم در راه پيروي او گذارند، ميتواند سلطة خود را اعمال كند و اگر انساني، از روز نخست قيد تبعيت و تولي او را بزند، نسبت به وي سلطهاي نخواهد داشت. چنانكه در آياتي به آن تصريح شده است:
1- «إن عبادي ليس لك عليهم سلطان إلا مناتبعك من الغاوين». حجر/42. ]تو بر بندگان من سلطهاي نداري، مگر بر گمراهاني كه از تو پيروي كنند[.
2-«إنه ليس له سلطان علي الذين آمنوا و علي ربهم يتوكلون».
3-«إنما سلطانه علي الذين يتولونه و الذين هم به مشركون». نحل/99-100. ]براي او سلطهاي بر افراد با ايمان، و آنان كه بر پرودگار خود توكل ميكنند نيست، سلطة او فقط بر افرادي است كه ولايت او را گردن نهند و به خدا شرك آورند[.
سلطة او محدود است و حتي در افراد پيرو وي، بهگونهاي نيست كه زمام بندگان گمراه را به دست بگيرد. نوع اين تسلط زيبا جلوه دادن باطل، تبليغ و دعوت به كارهاي زشت است. و مسلماً اين نوع سلطه، هر چند در تحريك عواطف و غرايز مؤثر است، ولي آنچنان نيست كه زمام اختيار آنان را بهدست گيرد. آيات قرآن بر اين نوع سلطه، گواهي ميدهند. قرآن در بيان كيفيت سلطة ابليس، بر بنيآدم از الفاظ: «لأزينن لهم في الأرض»، «يوسوس في صدور الناس»،«ما كان لي عليكم من سلطان إلا أن دعوتكم»، «قل رب أعوذ بك من همزات الشياطين» و مانند اينها بهره ميگيرد كه همگي حاكي از سلطة او در حد آرايشگري و تشويق و ترغيب است. نه اينكه بتواند در بدن و روح انسان تصرفي كند و او را مغلوب خود سازد.