اعراض نفس از حق، علت همه بدبختى‏ها

خداوند تعالى مى فرماید :« وَمَا تَاْتِیهِم مِنْ ایَهٍ مِنْ ایَاتِ رَبِّهِمْ اِلاَّ کَانُوا عَنْهَا مُعْرِضِینَ »1 .علت تمام عقب ماندگى ها و بدبختى هاى ذاتى و عمقى انسان اعراض نفس از حق است. نفس در وجود انسان واقعیّتى است که تمام موجودیّت آدمى را به دنبال خود مى کشد که اگر چنان چه در مسیر الهى قرار بگیرد، انسان موجودیتش را به سوى خدا مى برد، اما اگر در راه غیر خدا قرار گیرد، همه موجودیتش را خرج غیر خدا مى کند، البته بنا به بسیارى از آیات و روایات، آن جا که نفس با تمام ابزار و وسایلش خرج خدا شود، انسان به تجارت سودمند و پر درآمدى دست زده که منافع این تجارت و سود این معامله براى آدمى ابدى خواهد بود:« یَا اَیُّهَا الَّذِینَ امَنُوا هَلْ اَدُلُّکُمْ عَلَى تِجَارَهٍ تُنجِیکُم مِنْ عَذَابٍ اَلِیمٍ * تُوْمِنُونَ بِاللّه َ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِى سَبِیلِ اللّه َ بَاَمْوَالِکُمْ وَاَنفُسِکُمْ »2.اى اهل ایمان ! آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذابى دردناک نجات مى دهد ؟ * به خدا و پیامبرش ایمان آورید ، و با اموال و جان هایتان در راه خدا جهاد کنید .جملاتى در قرآن مجید نظیر: «ذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ »3، «ذَلِکَ الْفَوْزُ الْکَبِیرُ »4،

«لَهُم اَجْرٌ عَظِیمٌ »5 دلالت دارد بر موقعیّت نفسى که با پروردگار بزرگ عالَم معامله کرده، البته ممکن است شروع این معامله، در مذاق انسان تلخ و سخت بیاید، چراکه در این گونه معاملات انسان بر خلاف خواسته ها و مشتهیات و لذّات نفس باید حرکت کند، حرکتى که خستگى دارد، رنج دارد، مشقّت دارد، ناراحتى دارد، گاهى خداى نکرده زده گى دارد.انسان تا نیمه راه حرکت مى کند و بعد چنان برایش دشوار مى نماید که مى خواهد همین نیمه راهى را هم که رفته با آن همه رنج و زحمتى که کشیده، رها کند و مانند یک شناگر ماهر که مدت هاست از آب غایب بوده، به این دریاى مادیّت برسد و با تمام وجود شنا کند، اما باید گوش به این کسالت ها و سختى ها و محدودیت ها و رنج ها و ناراحتى ها ندهد. اگر یک مقدار دیگر حرکت کند، نفس در اختیار محبوبش قرار مى گیرد و وقتى در اختیار محبوب قرار گرفت، تمام رنج ها و مشقّت ها تبدیل به لذت ها مى شود، آن گاه انسان از گفتن «اللّه اکبر»، از خواندن نماز، از گرفتن روزه، از رفتن به جهاد نشاط عجیبى به او دست مى دهد و سیر او به سوى محبوب سیر مخصوصى خواهد شد.