در اين مسأله كه از ديرزمان ميدان بحث فلاسفه بزرگ و عارفان عالم و انديشمندان چيره دست بوده و هريك به فراخور دانش محدود خود و عقل مدار بسته خويش مطالبى گفته اند، لازم بلكه واجب و فريضه است كه به كتاب حضرت حق يعنى قرآن مجيد و روايات اصيل باب با عظمت توحيد مراجعه شود كه مراجعه كننده، در اين مسأله از سردرگمى و دچار شدن به تناقض و تفصيل در علم به كليات و جزئيات، مصون و محفوظ خواهد ماند.
آنان كه معارف را از قرآن و روايات چشيده اند و با رياضت هاى شرعى راه را پيموده اند درباره علم حق تعالى به موجودات و باطن و ظاهر آنان مى گويند:
ذات حضرت احديت آگاه و عالم به تمام موجودات كليه و جزئيه و بسيط و مركب و فلكى و عنصرى و زمانى و دهرى و سرمدى و مجرد و مادى و برزخى است و از احاطه علم او ذره اى از ذرات «غيب و شهود» و آفرينش خارج نيست.
[وَ ما يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرَ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ ]
و به اندازه وزن ذره اى در زمين و آسمان از پروردگارت پوشيده نيست و نه كوچك تر از آن ذره و نه بزرگ تر از آن نيست، مگر آن كه در كتابى روشن ثبت است.
[يَعْلَمُ ما يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَ ما يَخْرُجُ مِنْها وَ ما يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما يَعْرُجُ فِيها وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ ]
آنچه در زمين فرو مى رود و آنچه از آن بيرون مى آيد و آنچه از آسمان نازل مى شود، و آنچه را در آن بالا مى رود مى داند. و او با شماست هرجا كه باشيد.
«تفسير تبيان» ذيل اين آيه چنين توضيح داده است:
تمام چيزهايى كه در زمين داخل مى شود و در آن پنهان مى گردد مانند حبه و هسته و آنچه كه از زمين خارج مى شود از نباتات و حيوانات و جمادات بر ذات اقدس الهى پوشيده نيست و خداوند به همه آن ها دانا و خبير است.
هم چنين آنچه كه از آسمان فرود مى آيد از باران و غير باران و آنچه كه به آسمان بالا مى رود از فرشتگان و اعمال مردم، خداوند به همه آن ها عالم و آگاه است
منبع : کتاب عرفان اسلامی تالیف :آیت الله استاد حسين انصاريان
