خلیفه خدا در زمین

به تنها موجودى که در میان موجودات قدرت عنایت شده، انسان است. در جنب این قدرت، اراده نیز به انسان عنایت شده است. چرا، چون خود پروردگار در مقام خلقت انسان به ملائکه ملکوت و عالم فرمود :« اِنِّى جَاعِلٌ فِى الاَرْضِ خَلِیفَهً »2.مسلماً من جانشینى در زمین قرار خواهم داد .من اراده کردم که در روى زمین موجودى نمونه خودم قرار دهم. از آن جا که کلمه خلیفه را در مورد هیچ موجودى در قرآن مجید استعمال نفرموده‏اند، معلوم مى‏شود که هیچ موجودى نمونه خدا نیست. نه آسمان‏ها با آن همه عظمت و نه زمین با این همه حیثیت و نه موجوداتى که در آسمان‏ها به سر مى‏برند و نه موجوداتى غیر از انسان که در زمین به سر مى‏برند. این که انسان نمونه خداست، نمونه بودنش از راه قدرت و اراده آزاد است، هم قدرت انسان آزاد است و هم اراده او. در میان موجودات عالم ما هیچ موجودى را نمى‏توانیم بیابیم که براى انجام کارى آزاد باشد و بگوید که هر چه بخواهم انجام مى‏دهم، نخواهم انجام نمى‏دهم. تنها کسى که مى‏تواند چنین حرفى بزند، خداوند است :« اِنَّ رَبَّکَ فَعَّالٌ لِمَا یُرِیدُ »3.بى‏تردید پروردگارت هر چه را اراده مى‏کند ، انجام مى‏دهد .تویى که هر چه را بخواهى انجام دهى، مى‏دهى و هر چه را بخواهى انجام ندهى، نمى‏دهى :« اِنَّمَا اَمْرُهُ اِذَا اَرَادَ شَیْئاً اَن یَقُولَ لَهُ کُن فَیَکُونُ »4.شان او این است که چون پدید آمدن چیزى را اراده کند ، فقط به آن مى‏گوید : باش ، پس بى‏درنگ موجود مى‏شود .