عبادت در روایات

1ـ قال الامام الصادق ـ علیه السّلام ـ : قال اللّه تبارك و تعالی: یا عبادی الصدّیقین، تنعّموا بعبادتی فی الدّنیا، فانّكم تتنعّمون بها فی الآخره[1].
امام صادق ـ علیه السّلام ـ : خدای تبارك و تعالی فرموده است: ای بندگان راستین من! در دنیا به عبادت من متنعّم شوید; زیرا كه در آخرت به وسیله آن متنّعم می‌گردید.
2ـ قال رسول اللّه ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : أفضل النّاس من عشق العباده فعانقها، و أحبّها بقلبه، و با شرها بجسده، و تفرّغ لها، فهو لایبالی علی ما أصبح من الدّنیا علی عسر أم علی یسر[2].
پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : برترین مردم كسی است كه عاشق عبادت شود; پس، دست در گردن آن آویزد و از صمیم دل دوستش بدارد و با پیكر خود با آن در آمیزد و خویشتن را وقف آن گرداند; و او را باكی نباشد كه دنیایش به سختی گذرد یا به آسانی.
3ـ قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : كفی بالعباده شغلا[3].
بهترین كار و سر گرمی عبادت است.
4ـ قال الامام علیـ علیه السّلام ـ : فاتّقوا اللّه الّذی نفعكم بموعظته، و وعظكم برسالته، و امتنّ علیكم بنعمته، فعبّدوا أنفسكم لعبادته، و اخرجوا الیه من حقّ طاعته[4]
امام علی ـ علیه السّلام ـ : پس بترسید از خدایی كه با پند خویش به شما سود رسانده و با رسالتش (كه از طریق پیامبران به شما ابلاغ كرده) شما را اندرز داده و با نعمت هایش بر شما منت نهاده است. بنابراین، جان‌های خود را برای عبادت او رام سازید و حقّ طاعتش را به جای آورید.
5ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : العباده فوز[5].
عبادت، رستگاری است.
6ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : فضیله السّاده حسن العباده[6].
برتری بزرگان (به) نیكویی عبادت است.
7ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : اذا أحبّ اللّه عبداً ألهمه حسن العباده[7].
هرگاه خداوند بنده‌ای را دوست بدارد، نیكویی عبادت را در دل او می‌افكند.
8ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : دوام العباده برهان الظّفر بالسّعاده[8].
استمرار عبادت، دلیل دستیابی به سعادت است.
9ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : فی الانفراد لعباده اللّه كنوز الأرباح[9].
در خلوتِ عبادت خدا، گنج‌های سود است.
10ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : ما تقرّب متقرّب بمثل عباده اللّه[10].
هیچ تقرّب جوینده ای، به چیزی چون عبادت خدا، به او نزدیك نشد.
حكمت عبادت
11ـ قال الامام الرضا ـ علیه السّلام ـ (فی بیان علّه العباده): لئلاّ یكونوا ناسین لذكره، و لا تاركین لأدبه، و لا لاهین عن أمره و نهیه، اذا كان فیه صلاحهم و قوامهم. فلو تركوا بغیر تعبّد لطال علیهم الأمد فقست قلوبهم[11].
امام رضا ـ علیه السّلام ـ : در توضیح علت عبادت، می‌فرماید: تا این كه مردم یاد خدا را فراموش نكنند و آداب او را وا نگذارند و از اوامر و نواهی او غافل نشوند; زیرا درستی و قوام آنان در دین است. اگر بدون تعبّد به حال خود رها می‌شدند پس از مدّتی دل هایشان سخت می‌شد.
خود را وقف عبادت كردن
12ـ قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله: یقول ربّكم: یا بن آدم! تفرّغ لعبادتی أملأ قلبك غِنیً و أملأ یدیك رزقا. یا بن آدم! لا تباعد منّی فأملأ قلبك فقرا و أملأ یدیك شغلا[12].
پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : پروردگارتان می‌فرماید: ای فرزند آدم! خود را برای عبادت من فارغ گردان تا دلت را پر از بی نیازی كنم و دستانت را آكنده از روزی سازم. ای فرزند آدم! از من دوری مكن، كه دلت را از فقر انباشته می‌كنم و دستانت را از گرفتاری می‌آكنم.
13ـ قال الامام الصادق ـ علیه السّلام ـ : فی التّوراه مكتوب: یا بن آدم! تفرّغ لعبادتی أملأ قلبك خوفاً، و ان لا تفرّغ لعبادتی أملأ قلبك شغلا بالدّنیا ثمّ لا أَسُدُّ فاقتك. و أكلك الی طلبها[13].
امام صادق ـ علیه السّلام ـ : در تورات نوشته شده است: ای آدم! خود را برای عبادت من فارغ گردان تا دلت را از ترس (از خودم) پر كنم; اگر خود را برای عبادت من فارغ نسازی، دلت را از اشتغال به دنیا انباشته می‌كنم و آن گاه درِ نیاز را به رویت نبندم و تو را به آنچه در طلب آن هستی وا گذارم.
14ـ عنه ـ علیه السّلام ـ : فی التّوراه مكتوب: یا بن آدم! تفرّغ لعبادتی أملأ قلبك غِنیً، و لا أكلك الی طلبك. و عَلَیَّ أن أَسُدَّ فاقتك و أملأ قلبك خوفا منّی. و ان لا تفرّغ لعبادتی أملأ قلبك شغلا بالدّنیا ثُمَّ لا أسد فاقتك، و أكِلكَ الی طلبك[14].
در تورات نوشته شده است: ای پسر آدم! خودت را وقف عبادت من كن تا دلت را از بی نیازی آكنده سازم و تو را به خواسته ات وا نگذارم; و بر من است كه درِ نیازمندی را به روی تو ببندم و دلت را از ترس پر كنم. اگر خود را وقف عبادت من نسازی، دلت را از گرفتاری به دنیا پر كنم، سپس در نیاز را به رویت نبندم و تو را به خواسته ات وا گذارم.
15ـ قال رسول اللّه ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : تفرّغوا لطاعه اللّه و عبادته قبل أن ینزل بكم من البلاء ما یشغلكم عن العباده[15].
پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ : خود را برای طاعت خدا و عبادت او فارغ سازید، پیش از آن كه گرفتاری و بلایی به شما رسد كه از عبادت بازتان دارد.
تفسیر عبادت
16ـ قال الامام الصادق ـ علیه السّلام ـ ـ لمّا سئل عن العباده ـ حسن النّیه بالطاعه من الوجوه الّتی یطاع اللّه منها[16].
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در پاسخ به این پرسش كه عبادت چیست، فرمود: داشتن حسن نیّت در طاعت از چهره‌هایی كه از طریق آنها خداوند اطاعت می‌شود (مقصود امام معصوم است).
17ـ فی حدیث المعراج: یا أحمد، هل تدری متی یكون لی العبد عابدا؟ قال: لا یا ربّ، قال: اذا اجتمع فیه سبع خصال: ورع یحجزه عن المحارم. و صَمتٌ یكفّه عمّا لا یعینه، و خوف یزداد كلّ یوم من بكائه، و حیاء یستحی منّی فی الخلاء، و أكل ما لابدّ منه، و یبغض الدّنیا لبغضی لها، و یحبّ الأخیار لحبّی ایّاهم[17].
در حدیث معراج آمده است: ای احمد! آیا می‌دانی كه بنده چه وقت مرا بندگی می‌كند؟ عرض كرد: نه، ای پروردگار.
فرمود: هر گاه هفت خصلت در او فراهم آید: پارسایی و ورعی كه مانع او از حرام‌ها شود و سكوتی كه او را از سخنان بیهوده باز دارد و ترسی كه هر روز بر گریه او بیفزاید و شرمی كه در خلوت و تنهایی از من داشته باشد و به اندازه‌ی ضرورت بخورد و دنیا را ناخوش دارد چون من آن را ناخوش دارم و نیكان را دوست بدارد چون من آنان را دوست می‌دارم.
قال الامام الرضا ـ علیه السّلام ـ : أول عباده الله تعالی معرفته، و أصل معرفه الله توحیده.[18]
امام رضا ـ علیه السّلام ـ : سر آغاز عبادت خدای تعالی، شناخت اوست و ریشه‌ی شناخت خدا یگانه دانستن او.
حقیقت بندگی
18ـ قال الامام الصادق ـ علیه السّلام ـ لمّا سئل عن حقیقه العبودیّه: ثلاثه أشیاء: أن لا یری العبد لنفسه فیما خَوَّلَهُ الیه مٌلكاً، لأنّ العبید لا یكون لهم مُلكٌ. یرون المال مال اللّه یضعونه حیث أمرهم اللّه تعالی به، ولا یدّبر العبد لنفسه تدبیراً و جمله اشتغاله فیما أمره اللّه تعالی به ونهاه عنه... فهذا أوّل درجه المتّقین[19].
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در پاسخ به پرسش درباره‌ی حقیقت بندگی، فرمود: حقیقت بندگی سه چیز است: این كه بنده در آن چه خداوند به او عطا فرموده است برای خود مالكیتی قائل نباشد; زیرا بندگان مالك چیزی نیستند، مال را متعلّق به خدا می‌دانند و آن را هر جا كه خدای تعالی فرمان داده است به مصرف می‌رسانند. بنده برای خود تدبیر و چاره اندیشی نمی‌كند و تمام اشتغالش به چیزهایی است كه خدای تعالی او را به انجام آنها فرمان داده یا از آنها بازداشته است... این نخستین درجه‌ی پرهیزگاران است.
19ـ قال الامام علی ـ علیه السّلام ـ العبودیه خمسه اشیاء: خلاء البطن، و قرائه القرآن، و قیام اللیل، و التضرّع عند الصبح و البكاء من خشیه‌ الله.[20]
امام علی ـ علیه السّلام ـ : بندگی در پنچ چیز است: اندرون از طعام تهی داشتن، قرآن خواندن، شب را به عبادت گذراندن و زاری كردن (به درگاه خداوند) هنگام صبح و گریستن از ترس خدا.
نقش عبادت در تكامل
20ـ مصباح الشریعه: قال الصادق ـ علیه السّلام ـ : العبودیّه جوهره كنهها الرّبوبیّه، فما فقد فی العبودیه وجد فی الربوبیّه، و ما خفی عن الرّبوبیه اصیب فی العبودیه[21].
مصباح الشریعه: امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: عبودیّت گوهری است كه باطن آن ربوبیّت است; پس، آن چه در عبودیت نیست سود در ربوبیّت یافت گردد و آن چه در ربوبیت مخفی بماند در عبودیّت به دست آید.
21ـ روی أنّ اللّه تعالی یقول فی بعض كتبه: یا بن آدم! أنا حیٌّ لا أموت، أطعنی فیما أمرتك حتّی أجعلك حیّا لا تموت. یا بن آدم! أنا أقول للشّیء: كن فیكون، أطعنی فیما أمرتك أجعلك تقول للشّی‌ء: كن فیكون[22].
روایت شده كه خدای تعالی در یكی از كتاب‌های خود می‌فرماید: ای فرزند آدم! من زنده‌ای هستم كه هرگز نمی‌میرم; از فرمان‌های من اطاعت كن تا تو را زنده‌ای قرار دهم كه هرگز نمیری. ای فرزند آدم! من به هر چه بگویم هست شو، هست می‌شود. از فرمان‌های من اطاعت كن تا تو را چنان قرار دهم كه به هر چه بگویی هست شو، هست شود.
پی نوشت :
[1]. الكافی: 2 / 83 / 2 و ح 3.
[2]. الكافی: 2 / 83 / 2 و ح 3.
[3]. تحف العقول: 35.
[4]. نهج البلاغه، الخطبه 198.
[5]. غرر الحكم: 65، 6559، 4066، 5147، 6504، 9490.
[6]. همان.
[7]. همان.
[8]. همان.
[9]. همان.
[10]. همان.
[11]. عیون أخبار الرضا علیه السلام: 2 / 103 / 1، علل الشرائع: 256: 9.
[12]. كنز العمّال: 43614.
[13]. قصص الأنبیاء: 166 / 193.
[14]. الكافی 2 / 83 / 1.
[15]. تنبیه الخواطر: 2 / 120.
[16]. الكافی: 2 / 83 / 4.
[17]. ارشاد القلوب: 205.
[18] . عیون أخبار الرضا ـ علیه السّلام ـ :1/150/51.
[19]. مشكاه الأنوار: 327.
[20] . مستدرك الوسائل: 11/244/12875.
[21]. مصباح الشریعه: 536.
[22]. مستدرك الوسائل: 11 / 258 / 12928.