توبه مساله ى ساده و آسانى نیست ، توبه همراه با یک سلسله شرایط معنوى و عملى قابل تحقق است .حال ندامت ، تصمیم بر آینده اى ملکوتى و پاک ، تبدیل سیئات اخلاقى به حسنات اخلاقى ، اصلاح عمل ، جبران گذشته و تکیه کردن بر ایمان به خدا و قیامت عناصرى است که ساختمان توبه از آنها ساخته مى شود ، و بناى انابه از
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ نور ( 24 ) : 31 .
2 ـ مفردات راغب : 64 ، ماده ى ( فلح ) .
3 ـ تحریم ( 66 ) : 8 .
آنها برپا مى گردد . اِلاَّ الَّذِینَ تَابُوا وَاَصْلَحُوا وَبَیَّنُوا فَاُولئِکَ اَتُوبُ عَلَیْهِمْ وَاَنَا التَّوَّابُ الرَّحِیمُ (1) .مگر آنان که با گناه قطع رابطه کرده به خدا بازگشتند ، و اخلاق و عمل خود را اصلاح نمودند و آنچه را از حق پنهان مى داشتند براى مردم بیان کردند ، پس توبه ى ایشان را مى پذیرم و من پذیرنده ى توبه و مهربانم . اِنَّمَا التَّوْبَهُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَه ثُمَّ یَتُوبُونَ مِن قَرِیب فَاُولئِکَ یَتُوبُ اللّهُ عَلَیْهِمْ وَکَانَ اللّهُ عَلِیماً حَکِیماً (2) .محققاً بازگشت و توبه ى کسانى مورد توجه است که بدى را از روى جهالت انجام دهند ، سپس به زودى و بدون فوت وقت و تاخیر انداختن توبه رو به جانب حق کنند ، خداوند توبه ى آنان را مى پذیرد که خداوند علیم و حکیم است . فَمَن تَابَ مِن بَعْدِ ظُلْمِهِ وَاَصْلَحَ فَاِنَّ اللّهَ یَتُوبُ عَلَیْهِ اِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (3) .کسى که بعد از ستمش بر قانون و بر مردم و بر نفس خویش ، توبه کند و عقیده و اخلاق و عملش را اصلاح نماید ، خداوند توبه اش را مى پذیرد ، همانا خداوند آمرزنده و مهربان است .وَالَّذِینَ عَمِلُوا السَّیِّئَاتِ ثُمَّ تَابُوا مِن بَعْدِهَا وَآمَنُوا اِنَّ رَبَّکَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ بقره ( 2 ) : 160 .
a
2 ـ نساء ( 4 ) : 17 .
3 ـ مائده ( 5 ) : 39 .
رَحِیمٌ (1) .
آنان که کار زشت کردند ، سپس بعد از زشتى توبه کردند ، و اهل ایمان شدند ، همانا پروردگارت بعد از توبه ى آنان ، آمرزنده ى مهربان است .فَاِن تَابُوا وَاَقَامُوا الصَّلاَهَ وَآتَوُا الزَّکَاهَ فَاِخْوَانُکُمْ فِی الدِّینِ . . . (2) .گنهکاران اگر توبه کردند و نماز را به پا داشتند و زکات پرداختند ، پس برادران دینى شما هستند .بر اساس این آیات ، ایمان به خدا و قیامت ، اصلاح عقیده و اخلاق و عمل ، بازگشت فورى و بدون تاخیر ، قطع رابطه با ستم ، برپا داشتن نماز ، پرداخت زکات ، و بازگرداندن حقوق مالى مردم به مردم از شرایط توبه ى واقعى است ، و هر کس به این صورت توبه کند ، بدون تردید به حقیقت توبه رسیده و توبه ى حقیقى را محقق ساخته و توبه اش صد در صد مورد قبول حق است .
