در هر صورت بر انسان لازم است كه وسايل رسيدن خود را به رحمت و فضل جناب دوست آماده كند كه بخل در رحمت و عنايت و ارائه فضل در حضرت او نيست ، اين انسان است كه از عبوديت بخل مى ورزد و با پرده ظلمانى بخل خويش را از رحمت و فضل در حجاب سنگين فرو مى برد !
عارف روشن ضمير حاج شيخ حسن مصطفوى در رساله كم حجم و پر معناى « لقاء اللّه » مى نويسد :
راه ديگر براى تحصيل رضا عبوديت است ، عبوديت عبارت است از اطاعت كردن كه توأم با خضوع و تذلل باشد ، عبوديت سالك به اختلاف مراحل فرق پيدا مى كند . عبوديت در مرحله دوم : در جهت اعمال و طاعات و عبادات است كه وظائف و فرائض را به نيت اطاعت امر پروردگار متعال و قرب او به جا آورد .
عبوديت در مرحله سوم : گذشته از مرحله طاعات و عبادات ، از نظر باطن و قلب نيز از صفات برخلاف بندگى پرهيز كرده و هيچ گونه صفات ريا و خودستايى و تكبر و تعلق به دنيا و حب جاه و غفلت و افساد ، در دل او ديده نشود .
عبوديت در مرحله چهارم : گذشته از مراحل عبادات و صفات ، نفس خود را نيز مغلوب و مقهور و فانى كرده و حتى عملى يا نيتى به عنوان نفس خود و انانيت انجام ندهد و برنامه او فقط و فقط براى مولا و به قصد اطاعت او بوده و از ظاهر و باطن و از صميم دل به جز مولاى خود چيزى نمى بيند . و در اينجا سالك به حقيقت عبوديت نايل مى شود و هرگز كوچك ترين نظر و غرض و كمترين مقصود و هدفى به جز انجام وظائف بندگى ندارد و حتى توجه ندارد كه به مقامى برسد ، قربى پيدا كند ، مورد توجه و عنايت قرار بگيرد ، از فيوضات و الطاف مولا بهره مند گردد .
در اينجا قرب و بعد و وصل و هجران و درد و درمان فرقى از نظر او نداشته و آنچه پيش آيد خواه ملايم يا ناملايم باشد همه خوب و مرضى خواهد بود . و اين مقام عبوديت آخرين درجه سالك است كه در قرآن مجيد از اين مرتبه به تعبيرات «عباد مخلصين » ، « عباد مصطفين » ، « عباد مؤمنان » ، « عباد مرسلين » و « عباد صالحين » ، تعبير آورده است . چون عبد بر اساس قدرت و توان و وسع و حال خود اين راه باعظمت و بابركت ، يعنى راه عبوديت را طى كرد ، بدون شك و ريب مشمول رحمت و فضل حضرت جانان خواهد شد.
منبع : برگرفته شده از کتاب عرفان اسلامی استاد حسین انصاریان
