صبر و تواضع امام زين العابدين عليه السلام‏

منابع مقاله:

کتاب :  تواضع و آثار آن            

نوشته : حضرت آیت الله حسین انصاریان

كاربردترين حال اخلاقى تواضع است.

عموزاده در مسجد به امام زين العابدين عليه السلام توهين كرد، مردم به طرف او هجوم آوردند و از امام خواستند كه او را ادب كنند، به امام گفتم: تا كى مى‏خواهى صبر كنى؟ بى‏ادبى و بى‏تربيتى را ديدى. فرمود: صبر نمى‏كنم. مى‏روم تلافى مى‏كنم.

دست‏ها به طرف خنجرها رفت و مشت‏ها گره شد، پنج شش نفر دنبال زين‏العابدين عليه السلام رفتند تا از امام حمايت كنند، مردم با خود مى‏گفتند: به امام توهين مى‏كند. در مسجد صداى خود را بلند مى‏كند، هركس حرفى مى‏زند، ديدند زين العابدين عليه السلام زير لب حرفهايى مى‏زند، ايشان چه نقشه‏اى دارد؟ اما بعد متوجه شدند كه امام با خود اين آيه را تلاوت مى‏كند،

«وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ»

جلوى در خانه عموزاده رسيدند، پسر حضرت مجتبى عليه السلام، در زدند، خادم در را باز كرد، فرمود: عمو زاده‏ام تشريف دارند، عرض كرد: بله، فرمود: اگر مى‏شود او را صدا كنيد، امام عليه السلام فرمود: عموزاده جان، آنچه در مسجد فرمودى اگر در من‏ هست، خدا مرا ببخشد، اگر در من نيست، اشتباه شده، خدا شما را ببخشد. «1» به دست و پاى زين العابدين افتاد، حضرت او را بلند كرد، گفت: من اشتباه كردم. تواضع و سينه سپر نكردن بسيار خوب جواب مى‏دهد.

به فرمايش رسول خدا توجه كنيد، من توضيح نمى‏دهم، فقط متن را مى‏خوانم و رد مى‏شوم.

كسى كه با خدا معامله كند، هم براى خدا تواضع كند و هم براى مردم،

«من تواضع للّه رفعه الله ومن تكبّر خَفَضَهُ الله» كسى كه براى خدا و مردم سينه سپر كند، خدا پوزه او را به خاك مى‏مالد، و تا به حال خيلى‏ها را به خاك ماليده است:

«ومن اقتصد فى معيشته رزقه الله»

كسى كه در زندگى مادى ميانه رو باشد، در خرج و هزينه‏ها، افراط و تفريط نكند، پيغمبر صلى الله عليه و آله مى‏فرمايد: درِ روزى خدا به روى او باز است:

«ومن بَذَّرَ حرمه الله»

كسى كه اهل اسراف است، خدا هم از او جدا مى‏شود. مى‏فرمايد: حالا كه مى‏خواهى رزق و روزى مرا حرام كنى، به چه دليل به تو بدهم، جلوى او را مى‏گيرم:

«ومن أكثر ذكر الموت أحبّه الله»

و هر كس زياد به ياد دنياى بعد از خود باشد، محبوب خدا مى‏شود.

قدرت و اراده امام زين العابدين عليه السلام‏

امام باقر عليه السلام مى‏فرمايد: نوجوان ده دوازده ساله بودم، پدرم حضرت زين العابدين عليه السلام با بودن در آن حادثه عظيم كربلا كه كوه‏ها را از بين مى‏برد، قسمتى از شب، كيسه‏اى را از خرما، لباس و پول پر مى‏كرد و روى شانه خود مى‏گرفت و در خانه مستحق‏هاى مسلمان شيعه و سنى و يهودى و مسيحى، مى‏گذاشت و بر مى‏گشت. مقدارى مى‏خوابيد و بقيه آن را به نماز شب، گريه، دعا و مناجات مى‏گذراند، بعد اذان مى‏گفت ونماز صبح را مى‏خواند و بعد از نماز صبح، صورت مبارك را روى خاك مى‏گذاشت، خاكى كه از كنار قبر أبى عبدالله آورده بود، هزار مرتبه در سجده مى‏گفت:

«الهى عبيدك بفنائك، مسكينك بفنائك، فقيرك بفنائك» «2» آفتاب هم كه طلوع مى‏كرد سر زمين مى‏رفت و كشاورزى مى‏كرد، و به خانه بر مى‏گشت، دوباره شروع به عبادت مى‏كرد، يك روزى در اتاق را باز كردم و رفتم كنار ديوار نشستم و او را نگاه مى‏كردم، ديدم كه بسيار گريه مى‏كند.

چقدر انسان بايد قدرت و توان داشته باشد، كه كربلا را ببيند، و بعد از آن واقعه شب‏ها بار به دوش بكشد، بعد از آن در نماز شب گريه و هزار بار تكرار ذكر كند و بعد در طول روز مشغول كشاورزى شود و دوباره برگردد و مشغول عبادت شود.

امام باقر مى‏فرمايد: «3» او مشغول عبادت بود و من هم بلند بلند گريه مى‏كردم. وقتى پدر سلام نماز را داد، فرمود: فرزندم، چرا گريه مى‏كنى؟ گفتم دلم براى شما مى‏سوزد، چقدر كار، خدمت، عبادت و سجده مى‏كنيد، مگر اين بدن چقدر انرژى دارد؟ فرمود: عزيز دلم، روى طاقچه، كتابى است آن را بردار بياور. كتاب را آوردم و به پدر دادم، باز كرد و جلوى من گذاشت، فرمود: در اين صفحات، عبادات و خدمات جدّم على عليه السلام نوشته شده است. عزيز دلم، اگر بخوانى، آن وقت به من نمى‏گويى چقدر خودت را به زحمت مى‏اندازى، من كجا و على كجا؟

عمل صالح، ضعف خلقتى انسان را جبران مى‏كند. انسان با تمرين عمل صالح، عبادات، خدمت به خلق خدا و اخلاق خوش به توان عجيبى در دنيا و آخرت خواهد رسيد. «من كان لله كان الله له» «4» ولى بايد به اين معنا آگاه باشيم كه همه اين امور، خدمت‏ها و عبادات در صورتى از افق وجود انسان طلوع مى‏كند كه انسان نسبت به خدا و خلق خدا متواضع و فروتن باشد. وقتى خداوند مى‏فرمايد: نماز بخوانيد و روزه بگيريد، شانه بالا نيندازيد، با كمال خاكسارى اطاعت نماييد؛ زيرا اگر مقام تواضع نباشد،

«إِنَّها لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِينَ» «5»

نماز، روزه، خدمت و احسان براى انسان سنگين است، وقتى سنگين شد، با داشتن تكبر قبول نمى‏كند، با كبر از مجموع آثار عمل صالح خودش را محروم‏ مى‏كند.

وقتى از اويس مى‏پرسد تو كه پيغمبر صلى الله عليه و آله را نديدى، از فرهنگ، آئين و مدرسه او چه بهره‏اى بردى؟ مى‏گويد: هشت بهره، بهره اول: «طلبتُ الرفعة» رسيدن به قلّه مقام، درجات الهى و كمالات انسانى را جستجو كردم، ديدم دين و فرهنگ او مرا راهنمايى كرده،

«فوجدتها فى التواضع»

اين مقام و رفعت را با تواضع و فروتنى، مى‏شود به دست آورد.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- آل عمران (3): 134؛ «و خشم خود را فرو مى‏برند، و از [خطاهاىِ‏] مردم در مى‏گذرند؛ و خدا نيكوكاران را دوست دارد.»

(2)- بحار الأنوار: 46/ 75، باب 5، حديث 66؛ « [الإرشاد] عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ التَّمِيمِيِّ قَالَ سَمِعْتُ شَيْخاً مِنْ عَبْدِ الْقَيْسِ يَقُولُ قَالَ طَاوُسٌ دَخَلْتُ الْحِجْرَ فِي اللَّيْلِ فَإِذَا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عليه السلام قَدْ دَخَلَ فَقَامَ يُصَلِّي فَصَلَّى مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ سَجَدَ قَالَ فَقُلْتُ رَجُلٌ صَالِحٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ الْخَيْرِ لَأَسْتَمِعَنَّ إِلَى دُعَائِهِ فَسَمِعْتُهُ يَقُولُ فِي سُجُودِهِ عُبَيْدُكَ بِفِنَائِكَ مِسْكِينُكَ بِفِنَائِكَ فَقِيرُكَ بِفِنَائِكَ سَائِلُكَ بِفِنَائِكَ قَالَ طَاوُسٌ فَمَا دَعَوْتُ بِهِنَّ فِي كَرْبٍ إِلَّا فُرِّجَ عَنِّي.»

(3)- إعلام الورى بأعلام الهدى: 260، الفصل الرابع؛ «دَخَلَ أَبُو جَعْفَرٍ ابْنُهُ عليه السلام عَلَيْهِ فَإِذَا هُوَ قَدْ بَلَغَ مِنَ الْعِبَادَةِ مَا لَمْ يَبْلُغْهُ أَحَدٌ فَرَآهُ قَدِ اصْفَرَّ لَوْنُهُ مِنَ السَّهَرِ وَ رَمِدَتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْبُكَاءِ وَ دَبِرَتْ جَبْهَتُهُ مِنَ السُّجُودِ وَ وَرِمَتْ سَاقَاهُ مِنَ الْقِيَامِ فِي الصَّلَاةِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام فَلَمْ أَمْلِكْ حِينَ رَأَيْتُهُ بِتِلْكَ الْحَالِ مِنَ الْبُكَاءِ فَبَكَيْتُ رَحْمَةً لَهُ وَ إِذَا هُوَ يُفَكِّرُ فَالْتَفَتَ إِلَيَّ بَعْدَ هُنَيْئَةٍ مِنْ دُخُولِي فَقَالَ يَا بُنَيَّ أَعْطِنِي بَعْضَ تِلْكَ الصُّحُفِ الَّتِي فِيهَا عِبَادَةُ عَلِيٍّ فَأَعْطَيْتُهُ فَقَرَأَ مِنْهَا يَسِيراً ثُمَّ تَرَكَهَا مِنْ يَدِهِ تَضَجُّراً وَ قَالَ مَنْ يَقْوَى عَلَى عِبَادَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام وَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عليه السلام إِذَا تَوَضَّأَ اصْفَرَّ لَوْنُهُ فَقِيلَ لَهُ مَا هَذَا الَّذِي يَغْشَاكَ فَقَالَ أَ تَدْرِي لِمَنْ أَتَأَهَّبُ لِلْقِيَامِ بَيْنَ يَدَيْه.»

(4)- بحار الأنوار: 82/ 319، باب 36؛ «أنه من كان لله كان الله له.»

(5)- بقره (2): 45؛ «بى‏ترديد اين كار جز بر كسانى كه در برابر حق قلبى فروتن دارند دشوار و گران است.»