ركوع، توحيد اسما و صفات‏

امام خمينى رحمه الله از عارف معروف، قاضى سعيد قمى نقل مى‏كند كه:

ركوع در نظر من اشاره به مقام توحيد اسما و صفات است و پيش از اين دانستى كه قيام عبارت بود از مقام توحيد افعالى و چون نمازگزار به مقام توحيد فعلى متحقق شد از طرفى چون همه افعال از آثار اسما است مشاهده مى‏كند كه اسما با وجود كثرتى كه دارند، همگى در تحت يك اسم واحد كه جامع حقايق آن‏ها است قرار دارند و خود را نيز در تحت سلطنت همان اسم جامع مى‏بيند و فانى از استقلال فعلى خود شده و بلكه فانى از فعل خود مى‏شود و حقيقت خود را جمله حقايقى مى‏بيند كه در تحت همان اسم جامع مندرج مى‏باشد و چون به اين حقيقت پى برد به علامت خضوع خم مى‏شود و با اين خم شدن اشاره بدان مى‏كند كه هرگونه فعلى را از خود نفى كند و به افتخار بقاى اسمش در اسما به طور مربوبيت اكتفا مى‏نمايد، لذا اسم رب را كه به دنبال اسم جامع اللّه در سوره الحمدى كه براى بيان صدور حقايق از تأثير اسما بود، مى‏آورد و آن اسم را به خود نسبت مى‏دهد «ربى» تا اشاره به اين‏گونه بقا كرده باشد، يعنى مظهريت اين اسم كه از امهات اسما است و نيز رعايت ادب الهى را كرده باشد كه خداى تعالى اين اسم را به كاف خطاب اضافه فرموده است، آنجا كه فرمود:

[فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ‏] .

پس به نام پروردگار بزرگت تسبيح گوى.

به خاطر همين آيه است كه عبد در ركوع، رب را به خود اضافه كرده، مى‏گويد:

«سُبْحانَ رَبِّىَ الْعَظيمِ وَبِحَمْدِهِ» كه با گفتن اين جمله در حالت ركوع، اظهار مقام فنا و بقاى باللّه كند.