نماز و دعای بسیار مهمی به عنوان یکی از اعمال روز عاشورا از حضرت صادق علیه السلام نقل شده است. راوی دعا جناب «عبدالله بن سِنان» است و لذا این دعا به نام راوی آن ، نامگذاری می شود. دعای عبدلله بن سنان در سه کتاب «مصباح المتهجد» مرحوم شیخ طوسی ، «المزار الکبیر» مرحوم شیخ محمد بن جعفر مشهدی ، و «اقبال الاعمال» مرحوم سید بن طاووس ، با کمی اختلاف نقل شده است. نقل «المزارالکبیر» مطابق با نقل «مصباح المتهجد» است.
عبدالله بن سِنان نقل می کند که در روز عاشورا به خدمت سیّد و آقایم حضرت صادق علیه السّلام شرفیاب شدم و ایشان را رنگ پریده و اندوهناک یافتم. اشک همچون مروارید از دیدگانش سرازیر بود. عرض کردم: ای فرزندِ رسول خدا، گریه ی شما به چه دلیل است؟ خداوند هرگز دیدگان شما را گریان نکند.حضرت فرمودند: مگر غافلی!؟ آیا نمی دانی که حسین بن علی علیهما السّلام در چنین روزی شهید شده است؟
عرض کردم: ای آقای من، درباره روزه ی این روز چه می فرمایید؟ حضرت فرمودند: روزه بگیر بدون آنکه در شب، نیّت روزه کرده باشی، ؛ و افطار کن بدون آنکه خوشحال باشی ؛ و اینگونه نباشد که یک روزِ تمام چیزی نخوری، بلکه ساعتی بعد از نمازِ عصر شربتی از آب بنوش، زیرا در این ساعت بود که جنگ از خاندانِ رسول خدا صلّی الله علیه وآله برطرف شد، در حالیکه سی نفر از اهل بیت و موالیانشان روی زمین افتاده بودند؛ کسانی که اگر رسول خدا صلّی الله علیه وآله در آن روز در دنیا بود، صاحب تعزیه هر یک از آنها می شد. در این هنگام حضرت صادق علیه السّلام آنچنان گریست که محاسن مبارکش از اشک، تر شد. سپس فرمود: ای پسر سنان، بهترین کار در این روز آن است که لباس پاکیزه بپوشی، بندهای آن را بگشایی، آستین ها را بالا زده، و در شکل و شمائل عزاداران درآیی. سپس به بیابان یا جایی که (دشمنان) تو را نبینند یا در خانه رفته، در چاشت (یعنی بعد از طلوع آفتاب)، چهار رکعت نماز (دو نماز دو رکعتی) بخوانی، و رکوع و سجودِ این نماز را به خوبی انجام دهی. پس در نماز اوّل، در رکعت اوّل ، بعد از حمد، سوره ی کافرون، و در رکعت دوّم، بعد از حمد، سوره ی توحید را بخوان. در نماز دوّم، در رکعت اوّل ، بعد از حمد، سوره ی احزاب، و در رکعت دوّم، بعد از حمد، سوره ی منافقون را بخوان. در غیر اینصورت ، هر سوره ی قرآنی که می توانی بخوان.
بعد از سلام نماز، در حالت ایستاده، به قبر سیدالشّهداء علیه السّلام رو کن، و در درونت شهادت ایشان و فرزندان و خاندانش را به یاد آور، و بر ایشان سلام و صلوات بفرست، و قاتلین ایشان را لعن کن و از افعال آنها تبرّی بجوی. خداوند به این لعن و تبرّی، درجه و مقام تو را در بهشت بالا می برد و گناهان تو را پاک می کند.
سپس از آن محلّی که ایستاده ای، چند قدم جلوتر برو و بگو:
«إنّالِلَّهِ وَ إنَّا إلَیْهِ راجِعُونَ، رِضًى بِقَضَائِهِ، وَ تَسْلِیماً لِاَمْرِهِ»
ذکر خدا و کلمه استرجاع (اِنّا لِلَّهِ وَ اِنَّا اِلَیْهِ راجِعُونَ) را زیاد تکرار کن، و در تمام این حالات باید در حال حزن و اندوه باشی.
پس چند قدم به عقب برگرد و در جایگاهی که نماز خواندی قرار گیر. و چنین بگو:
اللَّهُمَّ عَذِّبِ الْفَجَرَهَ، الَّذِینَ شَاقُّوا رَسُولَکَ، وَ حَارَبُوا اَوْلِیَاءَکَ، وَ عَبَدُوا غَیْرَکَ، وَاسْتَحَلُّوا مَحَارِمَکَ، وَالْعَنِ الْقَادَهَ وَالاَتْبَاعَ، وَ مَنْ کَانَ مِنْهُمْ، فَخَبَّ وَ اَوْضَعَ مَعَهُمْ، اَوْ رَضِیَ بِفِعْلِهِمْ لَعْناً کَثِیراً. اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَاجْعَلْ صَلَوَاتِکَ عَلَیْهِمْ، وَاسْتَنْقِذْهُمْ مِنْ اَیْدِی الْمُنَافِقِینَ وَ الْمُضِلِّینَ وَ الْکَفَرَهِ الْجَاحِدِینَ، وَافْتَحْ لَهُمْ فَتْحاً یَسِیراً، وَ اَتِحْ لَهُمْ رُوحاً وَ فَرَجاً قَرِیباً، وَاجْعَلْ لَهُمْ مِنْ لَدُنْکَ عَلَى عَدُوِّ کَ وَ عَدُوِّهِمْ سُلْطَاناً نَصِیراً.
سپس دستانت را به حالت دعا بلند کن و در حالی که دشمنان آل محمّد صلوات الله علیهم را قصد می کنی، چنین بگو:
اللَّهُمَّ اِنَّ کَثِیراً مِنَ الاُمَّهِ نَاصَبَتِ الْمُسْتَحْـفَظِینَ مِنَ الاَئِمَّهِ، وَ کَفَرَتْ بِالْکَلِمَهِ، وَ عَکَفَتْ عَلَى الْقَادَهِ الظَّلَمَهِ، وَ هَجَرَتِ الْکِتَابَ وَ السُّنَّهَ، وَ عَدَلَتْ عَنِ الْحَبْلَیْنِ اللَّذَیْنِ اَمَرْتَ بِطَاعَتِهِمَا وَالتَّمَسُّکِ بِهِمَا، فَاَمَاتَتِ الْحَقَّ، وَ حَادَتْ عَنِ الْقَصْدِ، وَ مَالَاَتِ الاَحْزَابَ، وَ حَرَّفَتِ الْکِتَابَ، وَ کَفَرَتْ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءَهَا، وَ تَمَسَّکَتْ بِالْبَاطِلِ لَمَّا اعْتَرَضَهَا، فَضَیَّعَتْ حَقَّکَ، وَ اَضَلَّتْ خَلْقَکَ، وَ قَتَلَتْ اَوْلادَ نَبِیِّکَ وَ خِیَرَهَ عِبَادِکَ وَ حَمَلَهَ عِلْمِکَ وَ وَرَثَهَ حِکْمَتِکَ وَ وَحْیِکَ. اللَّهُمَّ فَزَلْزِلْ اََقْدَامَ اَعْدَائِکَ وَ اَعْدَاءِ رَسُولِکَ وَ اَهْلِ بَیْتِ رَسُولِکَ. اللَّهُمَّ وَ اَخْرِبْ دِیَارَهُمْ، وَافْلُلْ سِلاحَهُمْ، وَ خَالِفْ بَیْنَ کَلِمَتِهِمْ، وَ فُتَّ فِی اَعْضَادِهِمْ، وَ اَوْهِنْ کَیْدَهُمْ، وَاضْرِبْهُمْ بِسَیْفِکَ الْقَاطِعِ، وَارْمِهِمْ بِحَجَرِکَ الدَّامِغِ، وَ طُمَّهُمْ بِالْبَلاءِ طَمّاً، وَ قُمَّهُمْ بِالْعَذَابِ قَمّاً، وَ عَذِّبْهُمْ عَذَاباً نُکْراً، وَ خُذْهُمْ بِالسِّنِینَ وَ الْمَثُلاتِ الَّتِی اَهْلَکْتَ بِهَا اَعْدَاءَکَ، اِنَّکَ ذُو نَقِمَهٍ مِنَ الْمُجْرِمِینَ. اللَّهُمَّ اِنَّ سُنَّتَکَ ضَائِعَهٌ، وَ اَحْکَامَکَ مُعَطَّلَهٌ، وَ عِتْرَهَ نَبِیِّکَ فِی الاَرْضِ هَائِمَهٌ. اللَّهُمَّ فَاَعِنِ الْحَقَّ وَ اَهْلَهُ، وَاقْمَعِ الْبَاطِلَ وَ اَهْلَهُ، وَ مُنَّ عَلَیْنَا بِالنَّجَاهِ، وَاهْدِنَا إِلَى الایمَانِ، وَ عَجِّلْ فَرَجَنَا، وَانْظِمْهُ بِفَرَجِ اَوْلِیَائِکَ، وَاجْعَلْهُمْ لَنَا وُدّاً، وَاجْعَلْنَا لَهُمْ وَفْداً. اللَّهُمَّ وَ اَهْلِکْ مَنْ جَعَلَ یَوْمَ قَتْلِ ابْنِ نَبِیِّکَ وَ خِیَرَتِکَ عِیداً، وَاسْتَهَلَّ بِهِ فَرَحاً وَ مَرَحاً، وَ خُذْ آخِرَهُمْ کَمَا اَخَذْتَ اَوَّلَهُمْ، وَ اَضْعِفِ اللَّهُمَّ الْعَذَابَ وَ التَّنْکِیلَ عَلَى ظَالِمِی اَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکَ ، وَ اَهْلِکْ اَشْیَاعَهُمْ وَ قَادَتَهُمْ، وَ اََبِرْ حُمَاتَهُمْ وَ جَمَاعَتَهُمْ. اللَّهُمَّ وَ ضَاعِفْ صَلَوَاتِکَ وَ رَحْمَتَکَ وَ بَرَکَاتِکَ عَلَى عِتْرَهِ نَبِیِّکَ، الْعِتْرَهِ الضَّائِعَهِ الْخَائِفَهِ الْمُسْتَذَلَّهِ، بَقِیَّهٍ مِنَ الشَّجَرَهِ الطَّیِّبَهِ الزَّاکِیَهِ الْمُبَارَکَهِ، وَ اَعْلِ اللَّهُمَّ کَلِمَتَهُمْ، وَ اَفْلِجْ حُجَّتَهُمْ، وَاکْشِفِ الْبَلاءَ وَ اللَّأوَاءَ، وَ حَنَادِسَ الاَباطِیلِ وَ الْعَمَى عَنْهُمْ، وَ ثَبِّتْ قُلُوبَ شِیعَتِهِمْ وَ حِزْبِکَ عَلَى طَاعَتِکَ وَ وَلایَتِهِمْ وَ نُصْرَتِهِمْ وَ مُوَالاتِهِمْ، وَ اَعِنْهُمْ وَامْنَحْهُمُ الصَّبْرَ عَلَى الاَذَى فِیکَ، وَاجْعَلْ لَهُمْ اَیَّاماً مَشْهُودَهً، وَ اَوْقَاتاً مَحْمُودَهً مَسْعُودَهً، یُوشِکُ فِیهَا فَرَجُهُمْ، وَ تُوجِبُ فِیهَا تَمْکِینَهُمْ وَ نَصْرَهُمْ کَمَا ضَمِنْتَ لِاَوْلِیَائِکَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ، فَاِنَّکَ قُلْتَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ: «وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الاَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ، وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضى لَهُمْ، وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْناً، یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً» ، اللَّهُمَّ اکْشِفْ غُمَّتَهُمْ، یَا مَنْ لایَمْلِکُ کَشْفَ الضُّرِّ اِلاّ هُوَ، یَا وَاحِدُ یَا اَحَدُ، یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ، وَ اَنَا یَا إِلَهِی عَبْدُکَ الْخَائِفُ مِنْکَ، وَ الرَّاجِعُ اِلَیْکَ، السَّائِلُ لَکَ، الْمُقْبِلُ عَلَیْکَ، اَللاّجِی إِلَى فِنَائِکَ، اَلْعَالِمُ بِاَنَّهُ لامَلْجَاَ مِنْکَ اِلاّ اِلَیْکَ، فَتَقَبَّلِ اللَّهُمَّ دُعَائِی، وَاسْتَمِعْ یَا اِلَهِی عَلانِیَتِی وَ نَجْوَایَ، وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ رَضِیتَ عَمَلَهُ، وَ قَبِلْتَ نُسُکَهُ، وَ نَجَّیْتَهُ بِرَحْمَتِکَ، اِنَّکَ اَنْتَ الْعَزِیزُ الْکَرِیمُ. اللَّهُمَّ وَ صَلِّ اَوَّلاً وَ آخِراً عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ، بِاَکْمَلِ وَ اَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَى اَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ مَلائِکَتِکَ وَ حَمَلَهِ عَرْشِکَ بِلا اِلَهَ اِلاّ اَنْتَ. اللَّهُمَّ وَ لا تُفَرِّقْ بَیْنِی وَ بَیْنَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ، وَاجْعَلْنِی یَا مَوْلایَ مِنْ شِیعَهِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ ذُرِّیَّتِهِمُ الطَّاهِرَهِ الْمُنْتَجَبَهِ، وَ هَبْ لِیَ التَّمَسُّکَ بِحَبْلِهِمْ، وَ الرِّضَا بِسَبِیلِهِمْ، وَ الاَخْذَ بِطَرِیقَتِهِمْ، إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ.
سپس به سجده برو و صورت بر خاک بگذار و بگو:
یَا مَنْ یَحْکُمُ مَا یَشَاءُ، وَ یَفْعَلُ ما یُرِیدُ، اَنْتَ حَکَمْتَ، فَلَکَ الْحَمْدُ مَحْمُوداً مَشْکُوراً، فَعَجِّلْ یَا مَوْلایَ فَرَجَهُمْ وَ فَرَجَنَا بِهِمْ، فَاِنَّکَ ضَمِنْتَ اِعْزَازَهُمْ بَعْدَ الذِّلَّهِ، وَ تَکْثِیرَهُمْ بَعْدَ الْقِلَّهِ، وَ اِظْهَارَهُمْ بَعْدَ الْخُمُولِ، یَا أصْدَقَ الصَّادِقِینَ، وَ یَا اَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، فَاَسْاَلُکَ یَا اِلَهِی وَ سَیِّدِی مُتَضَرِّعاً اِلَیْکَ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ، بَسْطَ أمَلِی، وَ التَّجَاوُزَ عَنِّی، وَ قَبُولَ قَلِیلِ عَمَلِی وَ کَثِیرِهِ، وَ الزِّیَادَهَ فِی اَیَّامِی، وَ تَبْلِیغِی ذَلِکَ الْمَشْهَدَ، وَ اَنْ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ یُدْعَى فَیُجِیبُ اِلَى طَاعَتِهِمْ وَ مُوَالاتِهِمْ وَ نَصْرِهِمْ، وَ تُرِیَنِی ذَلِکَ قَرِیباً سَرِیعاً فِی عَافِیَهٍ، إنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.
سپس سرِ خود را به سوی آسمان بلند کن و بگو:
«اَعُوذُ بِکَ مِنْ اَنْ اَکُونَ مِنَ الَّذِینَ لایَرْجُونَ اَیَّامَکَ، فَاَعِذْنِی یَا اِلَهِی بِرَحْمَتِکَ مِنْ ذَلِکَ».
حضرت صادق علیه السّلام در ادامه فرمود: ای پسر سنان، اگر چنین کنی، این عمل برای تو بهتر است از حجّ و عمره ی بسیار که در این راه از مالت انفاق کنی و بدنت را به سختی اندازی، و از خانواده و فرزندت جدا شوی. ای پسر سنان، بدان که هر کس در این روز، این نماز را به جا آورد، و دعایش را با اخلاص بخواند، و این عمل را با یقین و تصدیق انجام دهد، خداوند ده ویژگی به او عطا می کند. بعضی از آن ویژگی ها عبارتند از: خداوند او را از مرگ بد حفظ می کند، خداوند او را از سختی ها و فقر ایمن می کند، خداوند تا هنگام مرگ دشمنی را بر او غلبه نمی دهد، خداوند او و فرزندانش تا چهار نسل را از جنون و جذام و پیسی حفظ می کند، خداوند شیطان و دوستانش را بر او و چهار نسل بعد از او چیره نمی سازد.
عبدالله بن سنان می گوید: بعد از سخنان حضرت صادق علیه السّلام از نزد ایشان رفتم، در حالیکه چنین می گفتم: شکر خدای را به جا می آورم که بر من به واسطه معرفت و محبّت شما منّت نهاد، و از خداوند درخواست می کنم که به واسطه منّت و رحمتش، مرا بر انجام آنچه از اطاعت شما واجب شده است، یاری فرماید.
۱ - کتاب المزارالکبیر ، با نام المزار القدیم نیز مشهور شده است.
۲ - بحارالأنوار ، ج۱۰۱ ، ص۳۱۳
۳ - مصباح المتهجّد ، ص۷۸۲-۷۸۷ / بحارالأنوار،ج۱۰۱، ص۳۰۳-۳۰۷ به نقل از مصباح المتهجد/زادالمعاد،ص۳۸۷-۳۹۴/مصباح الزائر، ص۲۶۱-۲۶۶
منبع : سبطین
