علل قیام امام حسین علیه السلام

بدیهى است قیام و انقلاب پاک و خونین اباعبدالله الحسین علیه السلام به بشر درس فداکارى آموخت. نتیجه قیام تنها این نبود که یزید را نابود کند، بلکه او مى خواست با مجاهدت خود لکه هاى ننگین را از دامن اجتماع پاک کند و ریشه اهریمنان را از بن براندازد و کاخ ستمگران را ویران کند و درس ‍ شجاعت به جهانیان بیاموزد و محیط تازه اى به وجود آورد و جامعه اى بر اساس عقل و منطق و عدل و انصاف پایه گذارى کند. لذا نتیجه زحمات طاقت فرساى حضرت آن شد که موقعیت درخشان و بى نظیر نصیبش ‍ گردد. واقعا این فداکار قرآن را نمى شود گفت مرده است، بلکه به مصداق آیه شریفه:
و لا تحسبن الذین قتلوا فى سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون (۱)
قیام سید الشهدا علیه السلام براى این بود که پرده از کار بنى امیه بردارد و آنها را به جوامع اسلامى معرفى کند و هم احساسات دینى مردم را علیه آنان بسیج کند و عواطف جامعه را به سوى خاندان پیغمبر و اهل بیت علیهم السلام جلب نماید تا بنى امیه بر قلوب مردم حکمرانى کنند و مالک دل ها شوند و شعایر اسلام مانند اذان را موقوف سازند. (۲)

امام حسین علیه السلام و آشفتگى زمانش

بعد از رحلت رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله، حکومت اسلامى دستخوش خواهش هاى دنیاپرستان قرار گرفت و عده اى به عنوان دل سوزى و تعیین سرپرست براى امت در سقیفه بنى ساعده اجتماع کرده و وصى و جانشین واقعى پیغمبر اکرم را کنار زده و مسیر خلافت را تغییر دادند، و در سایه آن توانستند احکام اسلام را دگرگون کنند و به نفع خود توجیه نمایند.
در زمان حکومت ابوبکر، حق مسلم دختر پیغمبر گرفته شد و اعتنایى به موازین قطعى اسلام نکردند. و نیز در زمان حکومت عمر به گفته خودش:
متعتان محللتان فى زمن رسول الله صلى الله علیه و آله انا احرمهما
دو چیز (متعه) در زمان پیامبر صلى الله علیه و آله حلال بود که من (به اجتهاد خود) آنها را حرام مى کنم...
حلال مبین شرعى را حرام اعلام و دو حکم مسلم اسلام را نسخ کرد همچنین عثمان که حکومت را به دست گرفت، دوستان امیرالمومنین و مردان حق پرست را به هر بهانه اى آزار و شکنجه مى داد و از طرفى خاندان کثیف بنى امیه را وارد حکومت اسلامى نمود و بیت المال مسلمین را بر خلاف سیره رسول الله صلى الله علیه و آله در تیول آنها قرار داد، تا آن که امت اسلامى از تحمل آن همه ظلم و ستم به ستوه آمده و در حقیقت نتیجه کارهایش گیرش شده و به زندگى ننگینش خاتمه داد.
امت اسلامى که از بى سرو سامانى به جان آمده براى سر و سامان گرفتن اوضاع مسلمین با اصرار تمام با امیرالمومنین علیه السلام بیعت کردند، اما در زمان خلفاى سه گانه مسیر افکار مردم آنچنان به انحراف کشانده شده بود که آن حضرت با تمام تدبیر و لیاقت نتوانست آنها را به راه راست و مسیر پیغمبر صلى الله علیه و آله باز گرداند. گویى مردم ستعداد و فکر خود را از دست داده بودند و نتوانست به مردم بفهماند که معاویه صلاحیت زعامت امت اسلامى را ندارد، تا این که به دست بدترین خلق در محراب عبادت، و در حالى که جرمى جز حق طلبى و عدالت خواهى نداشت به شهادت رسید. پس از کشته شدن آن حضرت، حسن بن على علیه السلام فرزند برومندش که از هر جهت صلاحیت رهبرى مسلمین را داشت با وضع آشفته ترى روبه رو گردید، چنان که عده اى از کسانى که با او بیعت کرده بودند با تطمیع معاویه او را وادار به صلح کردند و در نتیجه پسر ابوسفیان حکومت اسلامى را قبضه کرد، و با اعمال قدرت، شرایط صلح از جمله انتخاب نکردن یزید به ولایت عهدى را نادیده گرفته بلکه براى باقى ماندن قدرت و حکومت و سلطنت در خاندان بنى امیه در مقام کشتن حسن بن على علیه السلام بر آمد تا آن که یزید را ولیعهد خود قرار دهد و با مسموم کردن فرزند پیغمبر نور چشمى خود یزید را به جامعه اسلامى تحمیل کند. ولیعهدى یزید نه تنها بر خلاف مصالح على اسلام و مسلمین بود بلکه با قوانین و مقررات اجتماعى هم توافق نداشت، زیرا پر واضح است جوانى قمار باز سگ باز دائم الخمر هرزه و بیگانه از احکام اسلام نه تنها جامعه مسلمین را رهبرى نمى کند، بلکه موجب انحطاط و سقوط اسلام و مسلمین خواهد شد.
هر چه بود خواسته معاویه است باید انجام شود، و مخالفت شخصیت هایى چون امام حسین علیه السلام و بزرگانى از مردان حق او را از راه باز نداشت و سرانجام یزید وارث مقام خلافت که در زمان معاویه از آن صورت ساده و بى آلایش به طور کلى خارج شده و به صورت دربار امپراتوران روم درآمده بوده گردید.
به موجب عوامل وراثت و تربیت و وضع خانوادگى که شقاوت و پستى را از ابوسفیان و آل امیه به ارث برده و در دامن مادرى هم چون میسون که سابقه مسیحیت داشته تربیت شده و در نتیجه، بغضى نسبت به اسلام در قلب او رسوخ کرده و نیز با فراهم بودن همه گونه وسایل عیاشى و هرزگى در دربار معاویه جرثومه اى از رذالت و ناپاکى و بوالهوسى زمام حکومت را به دست گرفته بود و همچون کرم درخت که ارتزاقش از درخت است، اما درخت را مى خشکاند، یزید هم عنوان و شخصیتش به اسلام بستگى دارد، و به عنوان خلیفه مسلمین بر مقدرات امت اسلامى حکومت مى کند، اما در صدد محو اسلام و نابودى احکام قرآن است.
این جاست حسین بن على علیه السلام که در حقیقت حافظ حوزه دیانت است و به حکم یک وظیفه الهى مى بایست از حریم اسلام و مسلمین دفاع کند، حاضر نمى شود خلافت او را امضا کند و دست بیعت به او بدهد و در پاسخ مروان که به عنوان نصیحت و خیرخواهى او را به بیعت با یزید مى خواند مى گوید:
على الاسلام السلام اذ قد بلیت الامه براع مثل یزید
اگر چنین است که یزید زمامدار امر مسلمین باشد باید با اسلام وداع کرد و براى همیشه فاتحه اش خواند (۳)

امام حسین علیه السلام و شجره طیبه

قیام امام حسین علیه السلام براى حفظ شجره طیبه لااله الا الله بود، ولى خود آن حضرت مى دانست که وسیله غلبه ظاهرى فراهم نمى شود. از این رو حرکت آن حضرت با هشتاد و چهار تن به همراه زن و فرزند براى یک نتیجه نهایى و اساس بود. چرا که امام مى دید شجره طیبه لا اله الا الله را که جد بزرگوارش خاتم الانبیا صلى الله علیه و آله با خون جگر غرس کرده و آن را با خون شهداى بدر و احد و حنین آبیارى نموده و به دست باغبانى چون على بن ابى طالب علیه السلام سپرد که از آن نگهدارى نماید، ولى به واسطه خارج نمودن باغبان دانا با ظلم و تعدى و تهدید به شمشیر و قتل و آتش و کوتاه نمودن دست او از آبیارى شجره طیبه، بنیان باغ توحید و نبوت رو به نابودى مى رفت.
ولو آن که گاهى به توجه باغبان اصلى تقویتى مى شد، ولى نه تقویت کامل حقیقتى، تا آن که زمام باغ به کلى به دست باغبان جهول عنود لجوج (یعنى بنى امیه) افتاد. از زمان خلافت خلیفه سوم عثمان بن عفان دست بنى امیه باز شد و زمامدار امور شدند. ابوسفیان لعین که در آن موقع نابینا شده بود، دستش را گرفتند به مجلس آوردند، با صداى بلند گفت:
دولت بى پایان خلافت را دست به دست دهید، زیرا بهشت و دوزخى در کار نیست. اى بنى امیه، بکوشید و خلافت را مانند گوى به چنگ آورید. سوگند به آن چیزى که قسم مى خورم به آن (مراد بت هاست که همیشه به آن قسم مى خوردند) پیوسته طالب و شایق همچو سلطنت و پادشاهى براى شما بوده ام، شما هم نگهبان آن باشید تا به اولاد خود به ارث برسانید.
آن قوم رسوا تمام راه ها را مسدود نمودند و دست باغبان معنوى و حقیقى را به کلى از تصرف در باغ کوتاه کردد و مانع از ظهور آب حیات شدند. کم کم شجره طیبه رو به ضعف گذارد تا در دوره خلافت یزید پلید نزدیک بود شجره طیبه لااله الاالله به کلى خشک شود و نام خدا از میان برود و حقیقت دین محو گردد.
بدیهى است هر باغبان عالمى وقتى فهمید از هر طرف آفات به باغش روى کرده، فورى باید در مقام علاج برآید، و الا به کلى ثمرات باغش از میان خواهد رفت.
در آن موقع هم که باغبانى باغ توحید و رسالت به باغبان عالم دین حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام سپرده شد، متوجه شد که لجاج و عناد و الحاد بنى امیه کار را به جایى رسانیده که نزدیک است درخت توحید خشک شود. بلکه قصد دارند شجره طیبه لااله ز لا الله را از ریشه برکنند و دور بیندازند. قامت مردانگى برافراشت. فقط و فقط براى آبیارى باغ رسالت و تقویت شجره طیبه لااله الا الله به سوى کربلا حرکت کرد، ولى به خوبى مى دانست بى آبى به ریشه درخت اثر کرده و دیگر آب هاى معمولى اثرى ندارد و احتیاج به تقویت قوى دارند. چنان که در کشاورزى رسم است وقتى باغبان دانشمند دیدند درختى به کلى بى قوت شده تقویت قوى لازم دارد او را با قربانى علاج مى کنند، یعنى گوسفندى یا موجود جان دارى را کنار آن درخت ذبح و با پوست و گوشت و خون در پاى درخت دفن مى کنند تا درخت از نو قوت و قدرت بگیرد. (۴)

آثار و نتایج نهضت امام حسین علیه السلام

آثار و نتایج نهضتى که سیدالشهدا علیه السلام بر پا نمود، مزایاى آن تمام شدنى نیست و درس عبرتى است براى آیندگان و سرمشق نهضتى است بر از جان گذشتگان، بر آنها که در راه دین و در احیاى شریعت سیدالمرسلین صلى الله علیه و آله جان خود را نثار مى کنند و نفس هاى خود را قربانى مى دهند. و در فکر آنند که ظلم و ستم هاى بنى امیه را با مرور زمان به یاد علاقمندان اسلام و قرآن بیاورند و جنایاتى که آن شجره خبیثه در حق خاندان پیغمبر صلى الله علیه و آله کرده اند، با گذشت زمان کهنه و فراموش ‍ نگردد و جنایتکاران دوران نتوانند انکار نمایند، چنان که در گذشته اشاره شد که ابن تیمیه با تمام بى حیایى و پروریى چه کلمات جنایتکارانه اى به قلم آورده و چطور کارى را که مثل آفتاب است خواسته انکار نماید. ابن تیمیه ها در هر زمان در کمینند و در هر دوران مى خواهند طرفداران اهل بیت علیه السلام را هدف اکاذیب خودشان قرار بدهند.
لذا شیعه در تمامى روزها سوگوار حضرت سیدالشهدا علیه السلام است و از آنهاست روز اربعین آن حضرت که در تظاهر به زیارت و اقامه ماتم و عزادارى کوتاهى نکرده و نباید بکنند و از این جاست که امام حسن عسکرى علیه السلام زیارت اربعین را از علایم ایمان شمرده اند، چون مومن واقعى کسى است که نگذارد آثار نهضت حسینى فراموش شود و از شرکت در هدف آن حضرت کوتاهى نورزد. (۵)
چون حسن بن على علیه السلام شهید شد، شیعیان (۶) عراق به جنبش ‍ آمدند و به امام حسین علیه السلام نامه نوشتند در خلع معاویه و بیعت با آن حضرت. اما او امتناع کرد و فرمود: میان ما و معاویه (۷) پیمان و عقدى است که شکستن آن روا نباشد تا مدت آن سرآید و چون معاویه بمیرد در این کار باید نگریست.
معاویه در نیمه ماه رجب سال ۶۰ هجرى در دمشق به جهنم واصل شد. یزید وقت مرگ پدرش در حوران بود. (۸) ضحاک بن قیس پس از مرگ معاویه به منبر رفت و کفن معاویه را به دست گرفت، خداى را سپاس گفت و ستایش کرد و گفت: معاویه پناه عرب بود. خداوند فتنه ها را به وسیله او از بین برد و او براى عرب پشتیبانى بزرگى بود. او را بندگان فرمانروایى داد و شهرها را به دست او گشود. (۹)
اینک معاویه از این جهان رفت و این کفن اوست که او را در آن بپیچیم و در گور کنیم و او را به اعمالش واگذاریم تا پس از برزخ در قیامت حاضر گردد و نتیجه کارهایش را ببیند. هرکس میل دارد او را تشییع کند بیاید. سپس ‍ ضحاک بر وى نماز گزارد و او را در مقبره باب الصغیر دفن کردند، و بلافاصله توسط پیک مخصوص جریان را به یزید اطلاع داد و تاکید کرد که هر چه زودتر در قصر خلافت حاضر شود و از مردم مجددا بیعت گیرد. (۱۰)
یزید پس از اطلاع از حوران بیرون شد و بعد از سه روز خود را به دمشق رسانید ضحاک با گروهى از وى استقبال کردند. پس از آن که به همدیگر رسیدند ضحاک او را بالاى قبر پدرش برد و او بر قبر پدرش نماز گزارد و پس ‍ از آن داخل شهر شد و در مسجد جامع بر منبر قرار گرفت و گفت:
اى مردم، معاویه یکى از بندگان خدا بود، خداوند بر وى احسان کرد و سپس به سوى خود فراخواند. معاویه از جانشین بهتر و از سابقینش پایین تر بود. من از اعمال و کردار او سخن نمى گویم، زیرا خداوند به اسرار آن داناتر است. اگر پروردگار از وى درگذرد با رحمت خود از وى در گذشته و اگر او را عقوبت کند، به سبب گناهانى است که وى مرتکب شده، من اینک بعد از وى به مقام خلافت نشسته ام. من اکنون در نظر ندارم حادثه ایجاد کنم و در تعقیب کسى باشم ولیکن اگر کسى بخواهد از حدش تجاوز کند از او عذرى نخواهم پذیرفت. پدرم معاویه شما را در دریا به جنگ وامى داشت ولیکن من این برنامه را اجرا نخواهم کرد و شما را به جنگ دریایى نخواهم فرستاد. پدرم در تابستان با رومیان جنگ مى کرد و من این کار را نخواهم کرد. پدرم حقوق شما را در سه قسمت مى پرداخت ولیکن من یکجا پرداخت مى کنم (۱۱)
آرى، او باید حقوق زیاد به سربازان بى دینش بدهد تا فرزندان على علیه السلام را اذیت و آزار نمایند.