شهادت خاندان بنى هاشم عليه السلام

شهادت برادران حضرت عباس علیه السلام

روز عاشورا پس از حملات طرفین و پیشقدمى اصحاب و شهادت یکایک آنان، نوبت به جانبازى اقوام و خویشان امام علیه السلام رسید. اول کسى که از بنى هاشم به شهادت رسید حضرت على اکبر علیه السلام بود، چنانکه در زیارت ناحیه مى خوانیم: السلام على اول قتیل من خیر نسل سلیل من سلاله ابراهیم الخلیل سپس متناوبا و متوالیا، یکى بعد از دیگرى با اجازه امام، به میدان رفتند و شهید شدند، تا آنکه صداى غربت حضرت امام حسین علیه السلام بلند شد. حضرت عباس علیه السلام برادران خود را خواست و فرمود: اینک من به جاى پدر شما هستم و میل دارم ببینم شما در برابر چشم من در راه اسلام و یاورى حضرت امام حسین علیه السلام فداکارى نمایید
بردران مادرى حضرت عباس علیه السلام که در عاشورا به شهادت رسیدند از قرار زیرند:
۱. عبدالله بن على بن ابى طالب علیه السلام
السلام على عبدالله بن امیرالمومنین مبلى البلاء و المنادى بالولاء فى عرصه کربلا المضروب مقبلا و مدبرا لعن الله قابتله هانى بن ثبت الحضرمى (از زیارت ناحیه مقدسه)
مادرش ام البنین دختر حزام بن خالد است.
احمد بن محمد به سندش از عبدالله بن حسن و عبیدالله بن عباس روایت کرده است: روزى که عبدالله بن على بن ابیطالب علیه السلام درکربلا به شهادت رسید بیست و پنج سال از عمرش گذشته بود و فرزندى از او به جاى نماند. احمد بن عیسى نیز از ضحاک مشرقى نقل مى کند که گفت: عباس بن على علیه السلام به برادرش عبدالله فرمود: پیش روى من به میدان جنگ برو تا جانبازى تو را ببینم و در شهادتت ماجور شوم، زیرا تو را فرزندى نیست. عبدالله به میدان رفت و از لشکر دشمن هانى بن ثبیت حضرمى به مبارزه او آمد و او را شهید نمودند.
۲. جعفر بن على بن ابى طالب علیه السلام
السلام على جعفر بن امیرالمومنین الصابر بنفسه محتسبا و النائى عن الاوطان مغتر بالمستسلم المنزل المشکور بالرجال لعن الله قاتله هانى بن ثبیت الحضرمى (زیارت ناحیه)
مادر او نیز ام البنین علیه السلام بود، و همچنین برادرش فرزندى از خود بر جاى نگذاشت. در النظیم مى نویسد: امیرالمومنین علیه السلام این پسر را به پاس دوستى و علاقه اى که به برادرش، جعفر طیار داشت، جعفر نامید. ضحاک مشرقى، در حدیثى که فوقا گذشت، روایت کرده که عباس بن على علیه السلام او را براى کشتن مقدم داشت.
جعفر بن على بن ابیطالب علیه السلام پس از عبدالله اجازه نبرد گرفت و به میدان رفت. با اینکه ۱۹ سال بیش نداشت ابراز شجاعت کرد و پس از تلفات بسیارى که به دشمن وارد ساخت، شهید شد. به گفته ضحاک: جعفر نیز به دست هانى بن ثبیت کشته شده است، ولى بر اساس حدیثى که نصر بن مزاحم از امام باقر علیه السلام نقل کرده، قتل وى به دست خولى اصبحى - لعنه الله علیه - صورت گرفته است. (۱۶)
انى انا جعفر ذوالمعالى
ابن على الخیر ذى النوال
حسبى بعمى شرفا و خالى
۳. عثمان بن على بن ابى طالب علیه السلام
السلام على عثمان بن امیر المومنین سمى عثمان بن مظعون، لعن الله رامیه بالسهم خولى بن یزید الاصبحى الایادى و لابانى الدارمى (زیارت ناحیه) مادر او نیز ام البنین علیه السلام بود و چنانچه از عبیدالله بن حسن و عبدالله بن عباس روایت شده، عثمان بن على هنگام شهادت ۲۱ سال داشت. نیز از على علیه السلام روایت شده که فرمود: من او را به نام برادرم، عثمان بن مظعون، عثمان نام نهادم.
عثمان بن على علیه السلام، آنگاه که دو برادرش شهید شدند، به میدان رفت و این شعر را خواند:
انى انا العثمان ذوالمفاخر
شیخى على ذو الفعال الظاهر
آمده عثمان به جنگ، تیغ یمان در یمین
بهر قتال شما فرقه بى شرم و دین
صبح سعادت رسید وقت صبوح من است
شربت کوثر چشم از قدح حور عین
کوفى و شامى چرا تیغ کشند بر حسین؟
در دلشان هیچ نیست بهره ز ایمان یقین؟
در حدیث ضحاک مشرقى آمده است که خولى اصبحى او را هدف تیر قرار داد و آن تیر وى را بر زمین افکند و در این موقع، مردى از قبیله ابان بن دارم با شتاب آمده و او را به قتل رسانید و سر آن حضرت را بریده و همراه خود برد.
شهادت این سه برادر، جراحت بزرگى بود که بر قلب داغدار حضرت عباس علیه السلام وارد شد. (۱۷)
پس از آن سه تن نیز، عباس بن على علیه السلام، بزرگترین و آخرین فرزند ام البنین علیه السلام بود که به شرحى که گذشت، به میدان رفت و به شهادت رسید.

حضرت قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس علیه السلام در یک نگاه

اسم: عباس بن على بن ابیطالب علیه السلام
کنیه: ابوالفضل
لقب: قمر بنى هاشم، باب الحوائج، طیار، اطلس، سقا و غیره
تولد: ۴ شعبان سال ۶۴ هجرى در مدینه طیبه (اقوال دیگر نیز در تاریخ آمده است)
شهادت: محرم الحرام سال ۶۱ هجرى، در کربلاى معلى، کنار نهر علقمه
پدر: امیر المومنین على بن ابیطالب علیه السلام، مولود کعبه، شهید محراب و مظلوم تاریخ
مادر: فاطمه کلابیه، معروف به ام البنین علیه السلام
عمر مبارک: ۳۵ سال
سمت در کربلا: پرچمدار و فرمانده ارتش سیدالشهدا امام حسین علیه السلام، و سقاى تشنه لبان.
خلیفه غاصب زمان به هنگام شهادت: یزید بن معاویه لعنه الله علیه
قاتل: حکیم بن طفیل سنبسى
عبد صالح
از رئیس مذهب شیعه، حضرت امام جعفر صادق علیه السلام دستور رسیده است که در زیارتنامه آن بزرگوار بخوانیم:
السلام علیک ایها العبد الصالح المطیع لله و لرسوله و لامیرالمومنین و الحسن و الحسین صلى الله علیهم و سلم. (۱۸)
سلام بر تو اى بنده شایسته خدا، و مطیع امر خدا و رسول او، و مطیع امیرالمومنین و حضرت حسن و حسین صلوات الله و سلامه علیهم
آن بزرگوار تن به شهادت داد و دست از یارى برادر، که حامل و مدافع حقیقت دین بود، برنداشت. پس از او براستى عبد صالح بوده است. بنابراین خوب است نمازگزاران توجه داشته باشند که در سلام نماز وقتى مى گویند: السلام علینا و على عبادالله الصالحین سلام به آن حضرت هم داده و مى دهند، از هر کجا که باشند.
امیرالمومنین علیه السلام دست فرزند را مى بوسد!
پس از ولادت حضرت قمر بنى هاشم علیه السلام ام البنین علیه السلام قنداقه او را به دست امیرالمومنین علیه السلام داد که با خواندن اذان و اقامه در گوش وى، از همان آغاز حق ببیند و حق بشنود.
حضرت در گوش راست فرزند اذان، و در گوش چپش اقامه گفت و نام او را، به نام عمویش عباس، عباس نهاد
ثم قبل یدیه و استعبر و بکى (۱۹)
سپس دستهاى او را بوسید و قطرات اشک به صورت نازنینش جارى شد و فرمود: گویا مى بینم این دستها یوم الطف در کنار شریعه فرات در راه یارى برادرش حسین علیه السلام از بدن جدا خواهد شد.
و از اینجاست که گفته اند: مى توان دست فرزند را، از سر عطوفت و شفقت، بوسید. چنانکه وارد است رسول خدا صلى الله علیه و آله دست دخترش، حضرت فاطمه زهرا علیه السلام را مى بوسید.(۲۰)
و وى را به جاى خود مى نشانید. و از اینجا کثرت عطوفت شاه ولایت امیرالمومنین على بن ابیطالب علیه السلام مظلوم تاریخ، نسبت به این مولود بزرگوار معلوم مى شود (۲۱)

فاطمه زهرا علیه السلام و دستهاى بریده عباس علیه السلام

نقل شده است که در روز قیامت حضرت رسول خدا صلى الله علیه و آله به على علیه السلام: به فاطمه علیه السلام بگو براى شفاعت و نجات امت چه دارى؟
على علیه السلام پیام رسول خدا صلى الله علیه و آله را به حضرت فاطمه علیه السلام ابلاغ مى کند و فاطمه علیه السلام در جواب مى گوید: یا امیرالمومنین کفانا لاجل هذا المقام الیدان المقطوعتان من ابنى العباس. اى امیر مومنان، براى ما در مقام شفاعت، دو دست بریده پسرم، عباس، کافى است. (۲۲)

امام حسین و قمر بنى هاشم علیه السلام

آن حضرت در عصر تاسوعا به برادر بزرگوارش، قمر بنى هاشم علیه السلام، فرمود:
ارکب بنفسى انت یا اخى، حتى تسالهم عما جاء هم برادر، جانم به فدایت! سوار بر اسب شو و نزد آنان رو و بپرس که از چه رو بدینجا آمده اند؟ (۲۳)
از اینجا باید پى به عظمت قمر بنى هاشم علیه السلام برد که شخصیتى چون حسین بن على علیه السلام، که امام على الاطلاق و واسطه فیض بین خالق و عالم ممکنات است از سر لطف، به وى فدایت شوم مى گوید!

امام زین العابدین و قمر بنى هاشم علیه السلام

امام چهارم علیه السلام مى فرماید: و ان للعباس عند الله تبارک و تعالى لمنزله یغبطه بها جمیع الشهدا یوم القیامه (۲۴)
براى حضرت ابوالفضل علیه السلام در نزد خداوند تبارک و تعالى مقام شامخى است که همه شهیدان در روز قیامت به حال او غبطه مى خورند. (۲۵)

امام صادق و قمر بنى هاشم علیه السلام

پیشواى ششم شیعه علیه السلام مى فرماید:
کان عمنا العباس بن على نافذ البصیره، صلب الایمان جاهد مع ابى عبدالله و ابلى بلاء احسنا، و مضى شهیدا (۲۶): عموى ما، عباس بن على علیه السلام، بصیرتى نافذ و ایمانى استوار داشت و همراه برادرش ابا عبدالله علیه السلام جهاد کرد و نیکو از امتحان بر آمد و به شهادت رسید.

حضرت بقیه الله و قمر بنى هاشم علیه السلام

در زیارتنامه منسوب به حضرت ولى عصر عجل الله تعالى فرجه الشریف مى خوانیم:
السلام على العباس بن امیرالمومنین المواسى اخاه بنفسه الاخد لغده من امسه الفادى له الواقى الساعى الیه بمائه المقطوعه یداه
سلام بر عباس فرزند امیر مومنان علیه السلام که جانش را در راه مواسات با برادرش تقدیم نمود، دنیایش را در راه تحصیل آخرت صرف کرد و جانش ‍ را براى حفاظت از برادرش قربانى ساخت...
در این سلام حضرت بقیه الله حجه بن الحسن العسکرى - عجل الله تعالى فرجه الشریف - به چند فضیلت از فضایل حضرت عباس علیه السلام اشاره فرموده است:
۱. جانش را نثار برادر کرد.
۲. دنیا را وسیله نیل به آخرت قرار داد
۳. نگهبان سپاه و خیام حرم حضرت سیدالشهدا علیه السلام بود و سعى فراوان کرد تا آب را به لب تشنگان برساند.
۴. دو دستش در راه جهاد فى سبیل الله قطع شد.
سپس حضرت مى فرماید: خدا لعنت کند دو قاتل او یزید بن رقاد و حکیم بن طفیل را (۲۷)
به دریا پا نهاد و، خشک لب بیرون شد از دریا
مروت بین، جوانمردى نگر، غیرت تماشا کن!
از ملاحظه کلمات ائمه اطهار - سلام الله علیهم اجمعین - در باب قمر بنى هاشم علیه السلام، براى انسان یقین حاصل مى شود که فرزند رشید ام البنین علیه السلام نزد آن بزرگوارن از مقام و منزلت بس بزرگى برخوردار است، چنانکه کرامات مذکور در بخش پایانى کتاب حاضر نیز بروشنى موید این امر مى باشد. (۲۸)

شجاعت حضرت قمر بنى هاشم علیه السلام

از شهامت و شجاعت حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام داستانها گفته اند. با همه آمادگى دشمن، و با وجود و قشون فراوانى که جناح خصم در میدان کربلا گرد آورده بود، باز هم شجاعت او پشت آنان را مى لرزانید و لذا براى دفع این خطر، در نظر گرفته بودند که به هر نحو شده اباالفضل العباس علیه السلام را از امام حسین علیه السلام جدا کنند، و به مناسبت نسبتى که شمر از سوى مادر با وى داشت این ماموریت را بر عهده او گذاشتند ولى او نیز از این ماموریت ناکام و نومید برگشت. (۲۹)
صاحب کتاب کبریت احمر پس از نقل داستانى شگفت از شجاعت و جنگاورى حضرت عباس علیه السلام مى گوید: صحت این داستان استبعادى ندارد، زیرا عمر آن جوان به طور تقریب هفده سال بوده، خوارزمى در کتاب مناقب مى گوید: وى جوانى کامل بوده است.
داستان مزبور، به روایت خوارزمى (در کتاب: مناقب، صفحه ۱۴۷) چنین است: در جنگ صفین، مردى از لشگر معاویه خارج شد که او را کریب مى گفتند. وى به قدرى شجاع و قوى بود که هرگاه در همى را با انگشت ابهام خود مى فشرد، نقش سکه آن محو مى گردید!
کریب به میدان آمد و فریاد کشید و بر آن شد که حضرت على بن ابیطالب علیه السلام را به قتل برساند. مرتفع بن وضاح زبیدى گام پیش نهاد و براى مبارزه با کریب به میدان رفت، ولى شهید شد. بعد از او، شرحبیل بن بکر براى مبارزه با کریب شتافت و او نیز به شهادت رسید. پس از وى، حرث بن حلاج شیبانى براى قتال کریب قیام کرد، ولى او هم کشته شد.
مشاهده این صحنه براى على بن ابیطالب علیه السلام موجب نگرانى و ناراحتى گردید، لذا فرزند بزرگوارش، حضرت اباالفضل العباس علیه السلام، را که مردى کامل بود خواست و به وى دستور داد از اسب خود پیاده شود و لباسهاى خویش را از تن بیرون آورد.
حضرت امیرالمومنین على بن ابیطالب علیه السلام لباسهاى فرزندش، قمر بنى هاشم علیه السلام، را پوشید و بر اسب وى سوار شد. آگاه لباسهاى خود را به تن عباس علیه السلام پوشانید و اسب خویش را نیز به او داد.
امیرالمومنین على بن ابى طالب علیه السلام این عمل را بدین لحاظ انجام داد که وقتى به میدان کریب برود، کریب آن حضرت را نشناسد، مبادا بترسد و فرار کند.
هنگامى که حضرت امیرالمومنین على بن ابیطالب علیه السلام در مقابل کریب قرار گرفت، وى را به داد عالم آخرت آورد و او را از غضب و سخط خداوند بر حذر داشت.
ولى کریب در جواب اسدالله الغالب گفت: من با این شمشیرم افراد زیادى را از قبیل تو کشته ام! این را گفت و به حضرت امیرالمومنین على بن ابیطالب علیه السلام حمله کرد. آن شیر بیشه شجاعت نیز با ضربتى که بر فرق کریب زد، او را دو شقه نمود. موقعى که على بن ابیطالب علیه السلام کریب را به جزاى خود رسانید، به مکان خویشتن بازگشت و به فرزند برومندش، محمد بن حنفیه، فرمود: تو در کنار کشته کریب توقف کن، زیرا خونخواه وى پیش خواهد آمد.
محمد امر پدر را ااجرا کرد و نزدیک پیکر کریب ایستاد. یکى از عموزادگان کریب به میدان آمد و راجع به قتال وى از او سوال کرد. محمد گفت: من به جاى قاتل کریب مى باشم. وى با محمد به جنگ پرداخت و محمد او را کشت. پس از وى دیگرى آمد و محمد او را نیز به اولى ملحق کرد. و بدینگونه، خونخواهان کریب یکى پس از دیگرى به جنگ محمد آمدند تا تعداد کشتگان به هفت نفر رسید. (۳۰)

جوان نقابدار

علامه محمد باقر بیرجندى (متوفى ۱۳۵۲ قمرى)، در کبریت احمر (جلد ۳ صفحه ۲۴) مى گوید: در بعضى کتب معتبره دیدم که در جنگ صفین هنگامى که قشون معاویه آب را بر روى اصحاب امیرالمومنین علیه السلام بسته بودند، قمر بنى هاشم علیه السلام در حمله به لشگر معاویه بیرون آوردن آب از تصرف ایشان با برادرش امام حسین علیه السلام همراه بود. نیز مى گوید: روایت شده که در یکى از روزهاى جنگ صفین، مردم دیدند از لشگر امیرالمومنین علیه السلام جوانى که نقاب به صورت انداخته، هیبت و صلابت و شجاعت از او ظاهر و هویداست و تقریبا به سن شانزده ساله مى باشد، بیرون آمده و اسب خود را در میدان جولانى داد و مبارز طلبید. معاویه ابوالشعثاء را به حرب او فرمان داد. ابو الشعثاء گفت:
مردم شام مرا با هزار سوار مقابل مى دانند و تو مى خواهى مرا به جنگ کودگى بفرستى؟ من هفت پسر دارم، یکى از آنان را به جنگ او مى فرستم تا حساب او را برسد! ابوالشعثا پسر اولش را به میدان نبرد نهادند و جوان کشته شد و پس از وى بترتیب یکایک پسران وى در میدان نبرد نهادند و جوان نقابدار آنان را نیز به جهنم فرستاد.
ابواشعثاء که اوضاع را اینچنین دید، دنیا در نظرش تاریک شده و خود به میدان آمد اما او نیز کشته شد و دیگر کسى جرات میدان رفتن را نکرد. آنگاه جوان نقابدار عنان به جانب لشگر امیرالمومنین علیه السلام برگردانید. اصحاب امیرالمومنین علیه السلام از شجاعت وى سخت در حیرت بودند و از خود مى پرسیدند که این جوان نقابدار کیست؟ تا آنکه امیرالمومنین على علیه السلام آن جوان را طلبید و نقاب از صورت مبارک وى برداشت، آنگاه بود که دیدند وى قمر بنى هاشم حضرت اباالفضل العباس علیه السلام است. (۳۱)
نگاهى به شجاعت و جنگاورى قمر بنى هاشم علیه السلام در روز عاشورا بیفکنیم
در جنگ تن به تن روز عاشورا حضرت عباس علیه السلام ۲۵۰ دلاور را به هلاکت رسانید به گونه اى که دشمن انگشت حیرت به دهان گرفت و گفت:
که یا رب چه زور و چه بازوست این
مگر با قدر هم ترازوست این
براى دفعه بعد که همگى اصحاب و بنى هاشم شهید گشتند و کسى باقى نماند و صداى العطش کودکان در حرمسرا بلند بود، غیرت و حمیت آن شهسوار به جوش آمد و براى آوردن آب اجازه میدان خواست.
ماردبن صدیق، از جمله شجاعان لشگر عمر سعد بود، مردى قوى هیکل نظیر مرحب خیبرى و عمرو بن عبد ود، و بسیار رشید و داراى قامتى بلند و بدنى قوى و هیبتى موحش و تنومند از شجاعان نامى عرب، در حالى که زره محکمى به تن داشت و نیزه بلند بر دست و خود مخروطى بر سر و بر اسبى قوى هیکل سوار بود، میدان آمد و فریاد زد اى جوان شمشیرت را بینداز و بدان کسى که به سوى تو آمده قلبى پر عطوفت دارد و با مهربانى دلش به حال حوانى تو مى سوزد که با این سیما و منظر به دست وى کشته شود و به علاوه ننگ دارم که با این عظمت جثه و شجاعت، جوانى را بکشم؟ بهتر است موعظه مرا بپذیرى و ترک مخاصمه کنى، و او را با ابیاتى چند موعظه کرد.
حضرت ابا الفضل علیه السلام در جوابش فرمود: اى دشمن خدا بیانات شیواى ترا شنیدم، لکن آنها مانند بذریست که در زمین شوره زار یا زمین سخت بپاشند، خیلى دور است که عباس خود را به تو تسلیم نماید تا از طوفان بلا نجاتش بخشى، و اما از حذاقت من سخن راندى، این نسبت میراثى است که از خاندان نبوت به ما رسیده و ما فدائى دین هستیم و به شهادت افتخار مى کنیم و در مصائب صابر و بر سختى ها شاکر و در تمام امور بر خدا توکل داریم، و اما تو اى مارد از فضایل محرومى و خصال اسلامى در تو نیست، نسبت من به رسول خدا صلى الله علیه و آله مى رسد، من شاخه اى از شجره طیبه نبوت هستم و آن که از این شجره باشد موید من عندالله بوده و هیچ وقت تحت قیود و بندگى ابنا زمان واقع نخواهد شد. در بین این گفت و شنودها اباالفضل علیه السلام خود را مهیا کرد و از جا جست و سر نیزه مارد را گرفت و از دست او در آورد و با نیزه خودش بر سینه او زد و از اسب به زمین انداخت، لشگریان مبهوت شدند و چون دیگر طاقت جنگ نداشت شمر فریاد زد مارد را دریابید که حضرت مهلتش نداد و سر او را جدا کرد.

جهاد با نفس اباالفضل علیه السلام

حضرت عباس علیه السلام در ستیز با دشمن، براستى سنگ تمام گذاشت: بدنش مجروح گشت، دستهایش جدا شد، بر فرق سرش عمود آهنى زدند و تیر به چشم و به مشک آب او رسید، کشت و...کشته شد... لکن جهاد با نفس او ذى قیمت تر است که با لب تشنه کف آب را تا نزدیک دهان آورد ولى از لب تشنه برادر و کودکان و اطفال تشنه او یاد کرد و آب را بر روى آب ریخت!

چرا عباس علیه السلام را سقا نامیدند

شهادت حضرت قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس علیه السلام

حضرت عباس پرچمدار ارتش اباعبدالله الحسین علیه السلام ملقب به سقا است. چنان جمال دل آرا و طلعتى زیبا داشت که او را ماه بنى هاشم مى گفتند. آن حضرت قد بلند بالایى داشت، بر پشت اسب قوى و فربه مى نشست، پاى مبارکش بر زمین مى رسید. او را از مادر و پدر سه برادر بود که هیچ کدام را فرزند نبود.
ابوالفضل علیه السلام اول ایشان را به جنگ فرستاد تا کشته ایشان را ببیند و اجر مصائب ایشان را درک کند. بعد از آن همه کشت و کشتار آن حضرت نزد امام حسین علیه السلام آمد و اجازه میدان خواست و گفت: مى خواهم جانم را فداى تو گردانم. امام از شنیدن آن سخنان جانسوز به گریه در آمد و فرمود: اى برادر! تو صاحب لواى منى، چون تو نمانى کسى با من نماند. ابوالفضل علیه السلام عرض کرد: سینه ام تنگ شده و از زندگانى دنیا سیر گشته ام و اراده کرده ام که از این مردم منافق خونخوواهى کنم. امام علیه السلام فرمود: پس الحال که عازم سفر آخرت شده اى، آبى براى کودکانم فراهم بنما.
حضرت حرکت کرده در مقابل لشکر ایستاد. هر چه پند و اندرز به آنان گفت، سخن آن حضرت در قلب آن بى دینان اثرى نکرد. ناچار حضرت عباس به خدمت برادر شتافت و هرچه مشاهده کرده بود به عرض امام علیه السلام رساند. بچه ها در کنار خیمه دور حضرت اباالفضل را گرفته ناله مى کردند و با صداى بلند العطش، العطش مى گفتند:
حضرت ابوالفضل علیه السلام بى تابانه سوار بر اسب شد و نیزه بر دست گرفت و مشکى برداشت و به سوى آب فرات حرکت کرد. چهار هزار نفر مثل دیوار، کنار شریعه صف کشیده بودند. حضرت را دور کردند و تیرها به چله کمان به طرف حضرت انداختند. حضرت علیه السلام رجز مى خواند.
از هر سو که حمله مى کرد لشکر متفرق مى شدند مثل این که روباه از شیر فرار کند. به روایتى هشتاد تن را به خلاک هلاکت افکند تا به شریعه وارد شد و خود را به آب فرات رسانید. چون خسته و تشنه بود کفى از آب برگرفت تا بنوشد. تشنگى سید الشهدا علیه السلام و اهل بیت او را یاد آورد، آب را از کف بریخت، مشک را پر از آب کرد و بر کتف راست افکند و از شریعه بیرون شتافت تا خود را به لشکرگاه برادر برساند و کودکان را از زحمت تشنگى برهاند، لشکر که چنین دیدند راه او را گرفتند و از هر طرف او را احاطه کردند و آن حضرت مانند شیر غضبان بر آن منافقان حمله مى کرد و راه مى پیمود. ناگاه نوفل الازرق و به روایتى زید بن ورقا کمین کرده از پشت نخلى بیرون آمد و حکیم بن طفیل او را کمک کرد و تشجیع نمود. پس تیغى حواله آن جناب کرد. آن شمشیر بر دست راست آن حضرت رسید و از تن جدا شد. حضرت ابوالفضل علیه السلام فورا مشک را به دوش چپ افکند و تیغ را به دست چپ داد و بر دشمنان حمله کرد و این رجز را مى خواند:
و الله ان قطعتم یمینى
انى احامى ابدا عن دینى
و عن امام صادق الیقین
نجل النبى الطاهر الامین
پس مقاتله کرد تا ضعف عارض آن حضرت شد. دگر باره نوفل و به روایتى حکیم بن طفیل لعین از کمین بیرون جست و دست چپش را از بند بینداخت، حضرت عباس علیه السلام این رجز خواند:
یا نفس لاتخشى من الکفار
و ابشرى برحمه الجبار
مع النبى سدى المختار
قد قطعوا ببغیهم یسارى
فاصلهم یا رب حر النار
و مشک را به دندان گرفت و همت گماشت تا شاید آب را به آن لب تشنگان آل رسول برساند که ناگاه تیرى بر مشک آب آمد و آب آن بریخت و تیر دیگر بر سینه اش رسید و از اسب در افتاد.
سپس فریاد برداشت که اى برادر، مرا دریاب و به روایت مناقب، ملعونى عمودى از آهن بر فرق مبارکش زد که با بال سعادت به ریاض جنت پرواز کرد. چون جناب امام حسین علیه السلام صداى برادر شنید خود را به او رسانید، برادر خود را دید در کنار فرات با تن پاره پاره و مجروح با دست هاى بریده در کنار علقمه افتاده است. پس بگریست و فرمود:
الان انکسر ظهرى و قلت حیلتى
اکنون پشت من شکست و تدبیر و چاره من گسسته گشت (۳۳)
کفى از محیط سخاوت جدا شد
برادر چه آخر ترا بر سر آمد
که سرو بلند تو از پا در آمد
چه شد نخل طوبى مثال قدت را
که یکباره بى شاخ و برگ و برآمد
چه از تیشه این ستم پیشه مردم
به شاخ گل و نونهال تر آمد
دریغا که آیینه حق نما را
بسى زنگ خون بر رخ انور آمد
چه خورشید خاور به خون شد شناور
مهى کز فروغ رخش خاور آمد
ندانم که ماه بنى هاشم را
چه بر سر از این قوم بداختر آمد
ز سر دار رحمت سرى دید زحمت
خدنگ مخالفت به بال و پر آمد
دو دستى جدا شد ز یکتا پرستى
که صورتگر نقش هر گوهر آمد
کفى از محیط سخاوت جدا شد
که قلزم در او از کفى کمتر آید
دریغا که دریا دلى ز آب دریا
برون با درونى پر از اخگر آمد
عجب در یکدانه خشک لعلى
ز دریا برون با دو چشم تر آمد
ز سوز عطش بود دریاى آتش
دهانى که سرچشمه کوثر آمد
دریغا که آن رایت نصر آیت
نگونسر ز بیداد یک صرصر آمد (۳۴)
زبان حال ام البنین علیه السلام
چشمه خور در فلک چارمین
سوخت ز داغ دل ام البنین
مرغ دلش زار چو مرغ هزار
داده ز کف چار جوان گزین
کعبه توحید از آن چارتن
یافت ز هر ناحیه رکنى رکین
قائمه عرش از ایشان به پاى
قاعده عدل از آنها متین
نغمه داودى بانوى دهر
کرده بسى آب دل آهنین
زهره ز ساز غم او نوحه گر
مویه کنان حور عین
یاد ابوالفضل که سر حلقه بود
بود در آن حلقه ماتم نگین
ناله و فریاد جهان سوز او
لرزه در افکنده به عرش برین
کاى قد و بالاى دلاراى تو
در چمن ناز بسى نازنین
غره غراى تو الله نور
نقش نخستین کتاب مبین
طره زیباى تو سرو قدم
غیب مصون در خم او چین چین
کعبه فرو ریخت چه آسیب دید
رکن یمانى ز شمال و یمین
زمزم اگر خون بفشاند رواست
از غم آن قبله اهل یقین
ریخت چه بال و پر آن شاهباز
سوخت ز غم شهپر روح الامین
آه از آن سینه سینا مثال
داد ز بیدادى پیکان کین
طور تجلاى الهى شکافت
سر انا الله به خون شد دفین
عاقبت از مشرق زین شد نگون
مهر جمانتاب به روى زمین
خرمن عمرم همه بر باد شد
میوه دل طعمه هر خوشه چین
صبح من و شام غریبان سیاه
روز من امروز چه روز پسین
چار جوان بود مرا دلفروز
و الیوم اصبحت و لا من بنین
لا خیر فى الحیاه من بعدهم
فکلهم امسى صریعا طعین
خون بشو اى دل که جگر گوشگان
قد و اصلوا الموت بقطع الوتین
نام جوان مادر گیتى مبر
تذکرینى بلیوث العرین
چون که دگر نیست جوانى مرا
لا تدعونى و یلکم ام البنین
مفتقر از ناله بانوى دهر
عالمیان تا به قیامت غمین
از دیوان کمپانى
محمد بن عباس بن امیر المومنین علیه السلام
السید عبدالرزاق المقرم النجفى در کتاب العباس، ص ۱۹۵ مى نویسد که قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس علیه السلام پنج اولاد داشت عبیدالله و الفضل و الحسن و القاسم و یک دختر، ولى ابن شهر آشوب نام یکى از فرزندان او را محمد دانسته و او را از شهداى طف بشمار آورده است. (۳۵)
فرزند شهید قمر بنى هاشم علیه السلام
محمد و عبدالله از جمله فرزندان قمر بنى هاشم علیه السلام هستند که به گفته مورخان در کربلا به شهادت رسیده اند. گویند: حضرت ابوالفضل علیه السلام در میان فرزندان خویش علاقه تامى به محمد داشته، به حدى که آن پسر را از خود جدا نمى کرده است، در عین حال پس از شهادت برادران، شمشیر به کمرش بست و اذن جنگ براى او حاصل نمود و فرمود: اى نور دیده، از محنت آباد جهان به سوى خرم آباد جنان رهسپار شو که ساعتى نمى گذرد به تو ملحق خواهم شد. محمد دست عموى خویش، حسین بن على بن ابیطالب علیه السلام را بوسید و با عمه وداع کرد و به میدان شتافت. جنگ او در کتب مقاتل دیده نمى شود، ولى ابن شهر آشوب و دیگران، محمد بن عباس علیه السلام را در شمار شهداى کربلا آورده اند. قاتل وى نیز عنصرى تبهکار و سنگدل از طایفه بنى دارم است که داغ او را به دل پدرش قمر بنى هاشم علیه السلام گذارد. شهادت این پسر چهارده یا پانزده ساله، پدرش را سخت بیازارد. (۳۶)

گریه امام حسین علیه السلام براى قمر بنى هاشم علیه السلام

مرحوم علامه سید محسن امین در اعیان الشیعه صفحه ۱۳۰، قسم اول از جلد چهارم، در بخش مربوط به مقتل حضرت عباس بن على علیه السلام برادر امام حسین علیه السلام نقل مى کنند:
حضرت عباس علیه السلام توانایى حرکت نداشت، چون زخمها او را سنگین کرده بود، امام حسین علیه السلام براى شهادت او گریه سختى کرد. (۳۷)
پس از شهادت حضرت قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس علیه السلام حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام به دستهاى مقطوع وى نظر افکنده و آن تن پاره پاره را نظاره کرد، سخت گریست و فرمود: اکنون پشت من شکسته و رشته تدبیر و چاره گسسته گشت. پس فریاد برآورد: و اغوثاه بک یا الله و اقله ناصراه! ناگاه دو جوان، مثل دو ماه، از خیمه بیرون آمدند: یکى محمد بن عباس علیه السلام و دیگرى برادر او قاسم بن عباس علیه السلام بود و مى گفتند: لبیک یا مولى نحن بین یدیک. آن حضرت فرمود: شهادت پدر شما را کفایت مى کند آن دو برادر عرض کردند: لا والله یا عماه، پس ‍ دو برادر دست و پاى عمو را بوسیدند و با عمه ها وداع کرده روى به میدان نهادند. یکى دویست و پنجاه تن از آن ملاعین و دیگرى هشتصد و بیست تن را به جهنم فرستاد سپس هر دو به شهادت رسیدند. (۳۸) (۳۹)

شهادت عبدالله بن مسلم بن عقیل علیه السلام

محمد بن ابوطالب فرموده: اول کى که از اهل بیت امام حسین علیه السلام به مبارزت بیرون شد عبدالله بن مسلم بود و رجز مى خواند و مى فرمود:
الیوم القى مسلما و هو ابى
و فتیه بادوا على دین النبى
لیسوا بقوم عرفوا بالکذب
لکن خیار و کرام النسب
من هاشم السادات اهل النسب
پس کارزار کرد و نود و هشت نفر را در سه حمله به درک فرستاد، پس عمرو بن صبیح او را شهید کرد، رحمه الله علیه
ابوالفرج گفته: مادرش رقیه دختر امیرالمومنین على بن ابیطالب علیه السلام بوده، و شیخ مفید و طبرى روایت کرده اند که عمرو بن صبیح تیرى به جانب عبدالله انداخت و عبدالله دست خود را سپر پیشانى خود کرد آن تیر آمد و کف او را بر پیشانى او بدوخت، عبدالله نتوانست دست خود را حرکت دهد پس ملعونى دیگر نیزه بر قلب مبارکش زد و او را شهید کرد.
و بعضى از مورخین گفته اند که بعد از شهادت عبدالله بن مسلم آل ابوطالب علیه السلام جملگى به لشگر حمله آوردند، جناب سیدالشهدا علیه السلام که چنین دید ایشان را صیحه زد و فرمود: صبرا على الموت یا بنى عمومتى
هنوز از میدان برنگشته بودند که از بین ایشان محمد بن مسلم بن زمین افتاد و کشته شد. رضوان الله علیه، و قاتل او ابو مرهم ازدى و لقیط بن ایاس  جهنى بود. (۴۰)

شهادت محمد بن عبدالله بن جعفر علیه السلام

محمد بن عبدالله بن جعفر علیه السلام به مبارزت بیرون شد و این رجز خواند:
اشکو الى الله من العدوان
فعال قوم الردى عمیان
قد بدلوا معالم القرآن
و محکم التنزیل و التبیان
و اظهروا الکفر مع الطغیان
پس ده نفر را به خاک هلاک افکند، پس عامر بن نهشل تمیمى او را شهید کرد. ابوالفرج گفته که مادرش خوصا بنت حفص از بکر بن وائل است.
شهادت عون به عبدالله بن جعفر علیه السلام
در مناقب است: عون به مبارزت بیرون شد و آغاز جدال کرد و رجز خواند:
ان تنکرونى فانا ابن جعفر
شهید صدق فى الجنان ازهر
یطیر فیها بجناح اخضر
کفى بهذا شرفا فى المحشر
پس قتال کرد و سه تن سوار و هیجده تن از پیادگان از مرکب حیات پیاده کرد، آخر الامر به دست عبدالله بن قطنه شهید گردید.
ابوالفرج گفته: مادرش حضرت زینب کبرى عقیله بنى هاشم علیه السلام دختر امیر المومنین على بن ابیطالب علیه السلام بنت فاطمه بنت رسول الله صلى الله علیه و آله بود.
شهادت عبدالرحمن بن عقیل علیه السلام
عبدالرحمن بن عقیل به مبارزت بیرون شد و رجز خواند:
ابى عقیل فاعرفوا مکانى
من هاشم و هاشم اخوانى
کهول صدق ساده الاقران
هذا حسین شامخ البنیان
و سید الشیب مع الشبان
پس هفده تن از فرسان لشکر را به خاک هلاک افکند، آنگاه به دست عثمان بن خالد جهنى به درجه رفیعه شهادت رسید.
طبرى گفته که گرفت مختار در بیابان دو نفرى را که شرکت کرده بودند در خون عبدالرحمن بن عقیل و در برهنه کردن بدن او، پس گردن زد ایشان را، آنگاه بدن نحسشان را به آتش سوزانید.

شهادت جعفر بن عقیل علیه السلام

جعفر بن عقیل علیه السلام به مبارزت بیرون شد و رجز خواند:
انا الغلام الابطحى الطالبى
من معشر فى هاشم من غالب
و نحن حقا ساده الذوائب
هذا حسین اطیب الاطایب
پس دو نفر و به قولى پانزده سوار را به قتل رسانید و به دست بشر بن سوط همدانى به قتل رسید.
و دیگر عبدالله الاکبر بن عقیل علیه السلام، که عثمان بن خالد و مردى از همدان او را به قتل رسانیدند.
و محمد بن مسلم بن عقیل علیه السلام را ابو مرهم ازدى و لقیط بن ایاس ‍ جهنى شهید کرد.
و محمد بن ابى سعید بن عقیل علیه السلام را لقیط بن یاسر جهنى به زخم تیر شهید کرد. (۴۱)

حضرت على اصغر علیه السلام

کودک شیر خوارى که بیش از شش ماه نداشت در حرم امام حسین بود به نقل ابى مخنف پس از شهادت على اکبر یک مرتبه صداى زنان خیام بلند شد امام آمد فرمود شما را چه شده گفتند طفل شیر خوار سه روز است آب نخورده و از شدت عطش خود را به زمین انداخت امام، شیر خوار خود را گرفت و سردست بلند کرد عرض کرد پروردگارا تو مى دانى غیر از این کودک کسى را ندارم و این شیر خوار از شدت عطش برخود مى پیچید آنگاه برد طرف لشکر و براى او آبى خواست.
فبینما هو یخاطبهم اذ اتاهم سهم مسموم له ثلاث شعب من شقى میشوم لعنه الله علیه فذبح الطفل من الاذن الى الاذن
هنوز سخن سیدالشهدا تمام نشده بود که تیر سه شعبه زهر آلود عقید بن سمعان یا حرمله بن کاهل اسدى بر گلوى از گل نازکتر على اصغر نشست پدر دید فرزندش چون ماهى به خود مى غلطد و خون جارى شد دست برد زیر گلوى على اصغر و خون او را گرفت به جامه مالید و به آسمان پاشید و عرض کرد خدایا شاهد باش این قوم بر ذریه پیغمبرت رحم نکردند. شیر خواره را به سینه چسباند در حالى که خون جارى بود و عقب خیام برد و دو رکعت نماز خواند و دفن کرد و اشعارى بسرود.(۴۲)
مسعودى و ابوالفرج اصفهانى و طبرى نوشته اند چون امام حسین علیه السلام تنها ماند دیگر از مردان جز على بن الحسین علیه السلام کسى را نداشت آمد با عبدالله رضیع وداع کند او را گرفت ببوسد در حال بوسه تیرى از گوش امام گذشت و به گلوى نازک على اصغر نشست و بعضى هم نوشته اند که امام این کودک را دید از تشنگى به خود مى پیچد به میدان برد سر دست بلند کرد گفت اى قوم این شیر خوار من محتاج آب است با یک شربت آب خطر مرگ او را بر طرف کنید هنوز سخنش تمام نشده بود که تیر دشمن آمد و او را به خون آغشت و امام او را پشت خیام دفن کرد ولى دشمن بى شرم او را بیرون آورد و سر او را هم بریدند و جز اسرا به شام بردند الا لعنه الله على القوم الظالمین.
و بالرضیع اتاه سهم ردى
حضیث ابوه کالقوس من سفقه
قد خضب حسبه الدما فقل
بدر سما قد اکتسبى شفقه
وقت جان دادن لبش چون پسته بود
من بمیرم دست و پایش بسته بود
شهادت حضرت على اصغر علیه السلام بزرگترین درد بر دل ابى عبدالله علیه السلام بود چنانچه فرمود ویل لهولاء القوم اذا کان جدک المصطفى خصمهم و عظمت مصیبت این کودک از این جا معلوم مى شود که حضرت امام حسین علیه السلام براى هیچ کس روز عاشورا نماز نخواند مگر براى این طفل رضیع و هیچیک از شهدا را دفن نکرد مگر على اصغر علیه السلام و خون او را نمى گذاشت به زمین برسد و بسیار در شهادت او پریشان شد و به خدا شکایت این مردم را کرد. (۴۳)

در شهادت طفل شیرخوار

چون امام حسین علیه السلام جوانان و دوستان خود را کشته دید، خود آهنگ جنگ کرد و فریاد زد:
هل من ذاب یذب عن حرم رسول الله؟ هل من موحد یخاف الله فینا؟ هل من مغیث یرجو الله اغاثتنا؟ هل من معین یرجو عند الله فى اعانتنا؟ (۴۴)
آیا کسى هست که دشمن را از حرم پیغمبر براند و دور کند، آیا خدا پرستى هست که از خدا بترسد و ما را اعانت کند، آیا فریاد رسى هست که براى ثواب ما را یارى کند؟
پس صداى زنان به شیوه بلند شد و امام علیه السلام نزدیک خیمه آمد و با زینب علیه السلام گفت: آن فرزند صغیر را به من ده تا او را وداع کنم. پس او را بگرفت و خواست ببوسد. حرمله بن کاهل اسدى لعنه الله علیه تیرى بیفکند که در گلوى طفل آمد و او را ذبح کرد. شاعر خوب گفته است:
و منعطف اهوى لتقبیل طفله
فقبل منه قبله السهم منحرا
براى بوسیدن طفل خود خم شد، اما تیر پیش از وى بر گلوگاه او بوسه زد. پس آن طفل را به زینب داد و گفت: او را نگاه دار و خود دو دست زیر گلوى گرفت و چون با خون پر شد به طرف آسمان پاشید و گفت: چشم خدا مى بیند، آنچه بر من آمد سهل باشد. شیخ مفید در مقتل این طفل گفته که امام حسین علیه السلام جلو چادر نشست و عبدالله بن حسین فرزند او را آوردند، طفل بود، او را بر دامن نشانید، مردى از بنى اسد تیرى افکند او را ذبح کرد.
ابى مخنف گفت: عقبه بن بشیر اسدى گفت که ابو جعفر محمد بن على بن الحسین علیه السلام به من فرمود: اى بنى اسد، ما از مشا خونى طلب داریم. گفتم:
گناه من چیست رحمک الله یا اباجعفر، آن چه خونى است؟ فرمود: پسرکى از آن حسین علیه السلام نزد او آوردند و در دامنش بود که یکى از شما تیر افکند و او را ذبح کرد. پس حسین علیه السلام دست از خون او پر کرد و بر زمین ریخت و گفت: اى پروردگار، اگر نصرت را از آسمان بر ما بسته اى، پس بهتر از آن نصیب ما کن و از این ستم کاران انتقام ما را بگیر.
وسبط در تذکره از هشام بن محمد کلبى حکایت کرد که چون حسین علیه السلام آنها را دید که بر کشتن وى متفق اند، مصحف را برگرفت و بگشود و بر سر نهاد و فریاد زد: میان من و شما این کتاب خدا و جدم محمد رسول الله، اى مردم به چه سبب خون مرا حلال مى دارید؟
و نیز گفته شده است: حسین علیه السلام صداى طفلى شنید که از تشنگى مى گرید. دست او را بگرفت و فرمود: اى مردم، اگر بر من رحم نمى کنید بر این طفل ترحم کنید. پس مردى از آنها تیرى افکند و آن طفل را ذبح کرد و حسین علیه السلام بگریست و مى گفت: خدایا حکم کن میان ما و این مردمى که ما را خواندند تا یارى کنند، آنگاه ما را کشتند. پس ندایى از آسمان رسید: اى حسین، او را رها کن که وى را در بهشت دایه اى معین است.
و بعد از آن گوید: حصین بن تمیم تیرى افکند که در لب آن حضرت جاى گرفت و خون از دو لبش روان گشت و مى گریست و مى گفت: خدایا، سوى تو شکایت مى کنم از آنچه با من و برادران و فرزندان و خویشان من مى کنند. و ابن نما گوید: آن طفل را با کشتگان اهل بیت بنهاد. و محمد بن طلحه در مطالب السوول از کتاب الفتوح نقل کرده است که امام علیه السلام فرزند صغیرى داشت، تیرى آمد و او را بکشت. پس او را به خون آغشته کرد و با شمشیر زمین را بکند و بر وى نماز بگزاشت و به خاک سپرد.
در احتجاج آمده است که چون تنها بماند و کسى با او نبود مگر على بن الحسین علیه السلام و پسرى شیر خوار که نامش عبدالله بود، آن پسر را روى دست بگرفت تا وداع کند، ناگهان تیرى بیامد و او بر سینه او نشست و او را ذبح کرد. پس امام علیه السلام از اسب به زیر آمد و با غلاف شمشیر قبرى کند و او را به خون بیاغشت و دفن کرد و برخاست. (۴۵)
زبان حال حضرت رباب علیه السلام
جان مادر زبرم از چه جدا گشتى تو
همره باب گرامى به کجا رفتى تو
دل مجروح من از هجر چرا خستى تو
از چه اى بلبل من لب ز نوا بستى تو
تو گشائى لب و من سیر مکم غبغب تو
تو سخن گوئى و من بوسه زنم بر لب تو
به کجا رفتى و اینک به کجاى آمده اى
با فغان رفتى و خاموش چرا آمده اى
آتش از نو مزن این سینه سوزان مرا
پنجه آور بخراش تو پستان مرا
شیر اگر نیست مرا شیره جان مى دهمت
ز سرشک مژگان آب روان مى دهمت
هوسم بود که تو لب به سخن بگشایى
هر زمان عقده من از دل من بگشایى
غنچه لب به تکلم به چمن بگشائى
نیست راهست نمائى و دهن بگشائى

شهادت طفلى از آل امام حسین علیه السلام

ارباب مقاتل گفته اند که طفلى از سراپرده جنان امام حسین علیه السلام بیرون شد که دو گوشواره از در در گوش داشت و از وحشت و حیرت به جانب چپ و راست مى نگریست و چندان از آن واقعه هولناک در بیم و اضطراب بود که گوشواره هاى او از لرزش سر و تن لرزان بود. در این حال سنگین دلى که او را هانى لعین، ابن ثبیت مى گفتند بر او حمله کرد و او را شهید نمود. و گفته اند که در وقت شهادت آن طفل شهر بانو مدهوشانه به او نظر مى کرد و یاراى سخن گفتن و حرکت کردن نداشت.
لکن مخفى نماند که این شهربانو غیر والده امام زین العابدین علیه السلام است، چه آن مخدره در ایام ولادت فرزندش وفات کرد. (۴۶)

کوچولوى شهید

کوچولوها ناتوانند و نیاز به کمک دارند، بار سنگین جنگ را بر دوش آنها گذاردن، دشمنى با انسانیت است. کشتن کوچولوها، بزرگ ترین جنایت است. ناتوان کشى در هیچ مذهبى روانیست. کوچولو اگر گناهى مرتکب شود، کیفر نخواهد داشت، بلکه تنبیه مى شود. میان کیفر و تنبیه فاصله بسیار است. کوچولوى بى گناه را کشتن، زشت ترین جنایات و بزرگ ترین گناه است.
بشرى که کوچولویى را بکشد بشر نیست و درنده تر از پلنگ، و سمى تر از مار کبرى، و نجس تر از سگ هار است. در قانون شکار حیوانات، شکار جانداران خورد ممنوع است. پس شکار انسان هاى خورد چگونه خواهد بود! ولى یزیدیان همه قوانین انسانیت و عواطف بشریت را زیر پا نهادند و از کشتار کوچولوهاى حسینى دریغ نکردند! کوچولویى که پاک تر از حور و پاکیزه تر از نور بود. کوچولویى که قدرت بر حمل سلاح نداشت، سپر در دست نداشت، دستش را سپر قرار داد و یزیدى پلید دست کودک را قطع کرد!
کوچولو یتیم هم بود، یتیمى که پدر را ندیده، و در دامان عمو پرورش یافته. پس امام حسین هم عموى عبدالله بود و هم پدر او. کوچولو در شکم مادر بود که پدرش امام مجتبى را شهید کردند. و عبدالله یتیم زاییده شد و در آغوش عموى مهربان جاى گرفت و بزرگ شد، هر چند بزرگ بود و بزرگ زاده شده بود بیش از ده بهار از عمرش نگذشته بود که با عمو به کوى شهادت سفر کرد، و با پاى خود به سوى شهادت دویدن گرفت.
از روز شهادت ساعتى چند گذشت که کوچولو عمو را ندید، و دست پر مهر بر سرش کشیده نشد. فراق عمو، تاب را از وى ربود و شکیبایى نیارست. چرا؟ امام حسین علیه السلام روح بود و عبدالله پیکر، پیکر بدون روح نمى تواند زیست کند.
عبدالله به سوى میدان دوید، چون عمو به میدان رفته بود و دیگر باز نگشته بود. کوچولو وقتى به عمو رسید که حسین با پیکره پاره پاره بر زمین افتاده بود و نیرو و توانایى اش را از دست داده بود، دیگر قدرت بر حرکت نداشت ولى اراده آهنین، همچون کوه پابرجا بود.
وقتى که عبدالله به سوى عمو مى دوید، حسین علیه السلام او را بدید، زینب را صدا زد و گفت: خواهرم، عبدالله را نگهدار نگذار بیاید. زینب علیه السلام بدوید و عبدالله را بگرفت و خواست باز گرداند.
عبدالله به مقاومت پرداخت و گفت: به خدا سوگند از عمویم جدا نخواهم شد. زینب علیه السلام او را به خود واگذارد. عبدالله خود را به عمو رسانید، و در کنار عمو بایستاد. ناگهان بدید که ظالمى با شمشیرى آهنگ حسین علیه السلام کرده، عبدالله گفت:
مى خواهى عمویم را بکشى؟ و دست کوچکش را براى عمو سپر قرار داد آن بى رحم دور از انسانیت، دریغ نکرد و شمشیر را فرود آورد، و دست کوچک عبدالله را دو نیمه کرد و به پوستى آویزان گردید! کوچولو به گریه درافتاد، و مادر را صدا زد و به یارى طلبید.
امام حسین علیه السلام با کمال ناتوانى، کوچولو را در آغوش گرفت و به نوازش پرداخت و گفت: صبر کن و در راه خدا حساب کن. خدا تو را به پدران پارسایت ملحق خواهد کرد. پس دست هاى امام حسین علیه السلام به سوى آسمان بلند شد و با خدایش به سخن پرداخت:
بار خدایا! باران آسمانت را از این مردم دریغ کن، و از بهره هاى زمین محرومشان گردان، و به حکومت هاى ظلم و ستم دچار شان ساز. این مردم دعوتمان کردند که یارى مان کنند، ولى بر ما تاختند و به کشتارمان پرداختند...
یزیدیان کوچولو را سر بریدند، و به پدران بزرگوارش ملحق کردند! کوچولو همان گونه که براى عمه سوگند خورده بود، از عمو جدا نگردید و با عمو به سوى بهشت جاویدان رفت. پند عمو را بپذیرفت، تاب آورد، صبر کرد و به مقامى عالى برسید. هر چند شهادت بر کوچولو نیست، ولى عبدالله شهید شد.

کوچولوتر

شهید کوچولوى دیگر که از کوچولو، کوچولوتر بود، او به میدان شهادت نیامد، ولى شهادت یافت. نامش محمد، نواده عقیل، عقیل، عموى بزرگ حسین علیه السلام بوده و از عرب شناسان نامى به شمار مى رفته. کوچولو، پیش از حسین علیه السلام کشته شد، کوچولوتر بعد از حسین علیه السلام کشته شد. کوچولو شهادت عموى خود حسین علیه السلام را ندید. کوچولوتر شهادت عموزاده اش حسین علیه السلام را بدید. کوچولو از پیش ‍ رفت و کوچولوتر از دنبال. کوچولو ده ساله بود. کوچولوتر هفت ساله بود. محمد از عبدالله سه سال کوچک تر بود.
همان که امام حسین شهادت یافت، و یزیدیان به سوى خیمه ها تاختند، تا بانوان حرم را اسیر کنند و آنچه هست ببرند! هر چند فضیلت و تقوا، شرافت و بزرگوارى ایمان و عدل بردنى نیست و یزیدیان براى بردن آنها به سوى خیمه ها نتاختند. محمد که پیراهنى بر تن داشت و گوشواره هایش از گوش آویزان بود و همچنان تکان مى خورد، از خیمه اى بیرون شد، هاج و واج بود و مات و مبهوت بدین سو و آن سو مى نگریست.
هر کس به فکر خود بود. بزرگسالان از خرد سالان غافل شده بودند. آتش ‍ بود. غارت بود. تاخت و تاز بود، ولى انصاف نبود! رحم نبود! انسانیت نبود! محمد چوبى از چوب هاى خیمه اى را به دست گرفته ایستاده بود، ده سوار بدو نزدیک شدند، از میان آنها هانى حضرمى بدو نزدیک تر شد، نزدیک تر شد تا به کودک برسید.
از اسب خم گردید و با شمشیر کودک را دو نیمه کرد!
کودکى که گناهى نداشت، به میدان نیامد، سلاحى بر دست نداشت، دفاعى نکرد، قدرت گریز نداشت. یزیدیان کودکان ناتوان و بى دفاع را کشتند و نشان دادند که شریرتر از بشر، خود بشر است. (۴۷)

نویسنده:على ربانى خلخالى