حکایت توبه «وحشى»

در «مجمع البيان» در ذيل آيه:

[إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ]*.

مسلماً خدا اين كه به او شرك ورزيده شود نمى آمرزد، و غير آن را براى هر كس كه بخواهد مى آمرزد. و هر كه به خدا شرك بياورد، مسلماً گناه بزرگى را مرتكب شده است.

آمده است:

وحشى و يارانش پس از به شهادت رساندن «حمزه» عموى پيامبر به مكّه فرار كردند، سرانجام از عمل خود پشيمان شدند، نامه اى به پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نوشتند كه ما بر كرده خود پشيمانيم و علاقه منديم به آيين اسلام رو كنيم؛ ولى يكى از آيات قرآن مانع ماست آنجا كه مى فرمايد:

[وَ الَّذِينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ لا يَزْنُونَ ].

و آنان كه معبود ديگرى را با خدا نمى پرستند، و كسى را كه خدا خونش را حرام كرده است، جز به حق نمى كشند، و زنا نمى كنند.

چون ما مرتكب گناهِ شرك و قتل و زنا شده ايم، اميد به رحمت نداريم.

در جواب نامه وحشى اين آيه نازل شد:

[إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ ].

مگر آنان كه توبه كنند و ايمان آورند و كار شايسته انجام دهند كه خدا بدى هايشان را به خوبى ها تبديل مى كند.

پيامبر صلى الله عليه و آله شخصى را مأمور كرد تا به مكّه رفته و اين آيه را براى وحشى و يارانش بخواند. پس از آن كه از آيه مورد نظر با خبر شدند گفتند: اين شرطى شديد و تكليفى دشوار است، ما مى ترسيم از عمل كننده هاى اين آيه نشويم.

حق تعالى اين آيه را فرستاد:

[إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ]*.

مسلماً خدا اين كه به او شرك ورزيده شود نمى آمرزد، و غير آن را براى هر كس كه بخواهد مى آمرزد.

چون پيامبر صلى الله عليه و آله اين آيه را فرستاد گفتند: مى ترسيم از گروه [لِمَنْ يَشاءُ]* (براى كسى كه بخواهد) نباشيم.

در اين هنگام اين آيه نازل شد:

[قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ].

بگو: اى بندگان من كه [با ارتكاب گناه ] بر خود زياده روى كرديد! از رحمت خدا نوميد نشويد، يقيناً خدا همه گناهان را مى آمرزد؛ زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است