در شرح جمله «وَعَجَزَتْ عَنْ نَعْتِهِ أوْهامُ الواصِفينَ» لازم است به حديثى ناب و پرقيمت از كتاب با عظمت «توحيد» اشاره شود:
محمّد بن أبى عُمَير كه از محدّثان بزرگ و راويان بنام است مى‌گويد:
بر حضرت موسى بن جعفر عليه السلام وارد شدم و عرضه داشتم: مرا توحيد بياموز، آن حضرت فرمود:
اى ابا احمد، در مسأله توحيد از آنچه كه ذات مقدّس خود او در قرآن مجيد بيان فرموده، تجاوز مكن كه باعث هلاكتت خواهد شد. بدان كه: حضرت او واحد و احد و صمد است، نزاد تا ارث بگذارد و زاده نشد تا شريكش شوند، مصاحب و فرزند و شريك نگرفت، زنده‌اى است كه نمى‌ميرد، قدرتمندى است كه عاجز نمى‌شود، قاهرى است كه مغلوب نمى‌گردد، بردبارى است كه عجله نمى‌كند، دائمى است كه پايان ندارد، برقرارى است كه فنا در او نمى‌آيد، ثابتى است كه زوال ندارد، بى نيازى است كه نيازمند نمى‌گردد، عزيزى است كه ذلّت ندارد، آگاهى است كه براى او جهل نيست، عادلى است كه ظلم و جور ندارد، جوادى است كه از بخل پاك است؛ اوست آن وجودى كه عقول، قدرت دركش را ندارند و اوهام از رسيدن به حضرتش عاجزند و جوانب هستى از فهم ذاتش زبونند، مكانى او را در خود جاى نمى‌دهد، ديده‌ها او را نمى‌بيند ولى او تماشاگر ديده‌هاست كه لطيف و آگاه است؛ چيزى مانند او نيست و او سميع و بصير است؛ در نجواى سه نفر او چهارمين آنهاست و در پنج نفر او ششمين، كنايه از اين كه همه جا حاضر است كمتر از اينها يا بيشتر فرقى نمى‌كند كه همه هستى محضر اوست؛ او اوّلى است كه ما قبل ندارد و آخرى است كه بعدى براى او نيست، قديم است و غير او مخلوقِ به دوران رسيده، از تمام اوصاف مخلوقات پاك و مبرّاست. «1» ما اگر او را به آنچه از خود او و انبيا و ائمّه عليهم السلام در وصفش در دسترس است وصف كنيم باز وصفى ناتمام است كه ما حتّى با اين همه معارف و دستورى كه در شناختش داريم از وصفش عاجزيم؛ ما بايد بگوييم: همانى كه در قرآن فرموده‌اى و همانى كه در دعاهاى اصيل در وصفت آمده، ولى اين همه گوشه‌اى بسيار ناچيز از اوصاف بى نهايت در بى نهايت توست و آنچه از آن معارف نصيب فهم ماست به اندازه فهم ماست نه در خور شأن و قدر تو كه ما با همه پيشرفتى كه از ابتداى حيات تاكنون در دانش و بينش و فهم معارف و حقايق الهيّه، آنهم با كمك تو داشته‌ايم، از بيان حقيقتى از حقايق ذاتت عاجزيم كه هر آنچه تو دارى ما نداريم و هر آنچه تو هستى ما نيستيم، آن قدر هست كه بانگ جرسى مى‌آيد و ما از پى آن بانگ بايد كمال عبوديّت و بندگى وخضوع و خشوع در برابر آن ذات پاك نشان دهيم، تا هماى سعادت به دام افتد و ديو شقاوت و بدبختى براى ابد از عرصه حيات ما رَجْم شود!
|
تا بدان طرّه «2» طرّار «3» گرفتار شديم |
داخل حلقه نشينان شب تار شديم |
|
|
تا پراكنده آن زلف پريشان گشتيم |
هم دل آزرده آن چشم دل آزار شديم |
|
|
سر بسر جمع شد اسباب پريشانى ما |
تا سراسيمه آن طرّه طرّار شديم |
|
|
آن قدر خون دل از ديده به دامان كرديم |
كه خجالت زده ديده خونبار شديم |
|
|
هيچ از آن كعبه مقصود نجستيم نشان |
هر چه در راه طلب قافله سالار شديم |
|
|
دو جهان سود ز بازار محبّت برديم |
به همين مايه كه ناديده خريدار شديم |
|
|
سر تسليم نهاديم به زانوى رضا |
كه به تفسير قضا فاعل مختار شديم |
|
|
دل بدان مهر فروزنده فروغى داديم |
ما هم از پرتو آن مشرق انوار شديم |
|
(فروغى بسطامى)
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- بحار الأنوار: 4/ 296، باب 4، حديث 23؛ التوحيد، شيخ صدوق: 76، حديث 32.
(2)- طرّه: زلف، موى جمع كرده بر پيشانى.
(3)- طرّار: جيب بر.
مطالب فوق برگرفته شده از
کتاب: تفسير و شرح صحيفه سجاديه ج1
نوشته: استاد حسین انصاریان
منبع : پایگاه عرفان
