.jpg)
.jpg)
پرسشها و پاسخها، ص: 117
مانند بوعلی گفتند:
|
تا به آن جا رسيد دانش من |
كه بدانم همی كه نادانم |
|
پس اگر در مواردی ما به حكمت و اسرار مسائل پی نبرديم دليل بر بد بودن آن ها نيست و منافات با عدل الهی نخواهد داشت چرا كه ظلم و ستم همواره معلول يكی از اين عوامل است
الف- فاعل، زشتی ظلم را نمی داند (عدم آگاهی)
ب- فاعل، زشتی ظلم را می داند ولی از انجام عدل ناتوان است و يا به آن ظلم نيازمند است (عجز و نياز)
ج- فاعل، زشتی ظلم را می داند و بر انجام عدل نيز توانا است ولی چون شخص حكيم نيست از انجام كارهای ناروا باكی ندارد (جهل و سفاهت).
بديهی است كه هيچ يك از عوامل مزبور در خداوند متعال راه ندارد و افعال الهی همگی عادلانه و حكيمانه است.
3- آيات فراوانی از قرآن كريم دلالت بر اين مطلب دارد كه اعمال انسان نقش واقعی و اساسی در بلاها و حوادث طبيعی و اجتماعی دارد ليكن انسان وقتی كه با مصيبت و مشكلی برخورد كرد به جای اين كه به نفس خود و به اعمال خود مراجعه كند و از عوامل بشری حوادث تفحّص كرده و به اصلاح نفس خود بپردازد فوراً حوادث را مخالف با حكمت خدا يا عدل و رحمت او می داند. خداوند در قرآن كريم می فرمايد:
